Korkut Boratav'ın “İtalya'da sınıf denemeleri” başlıklı yazısı 05 Mart 2013 Salı tarihli soL Gazetesi'nde yayımlanmıştır.
Grillo hareketinin bir sınıfsal boyutu vardır. “Wall Street’i İşgal” eylemleri ve İspanya’daki “indignados” hareketleri ile benzerlikler içeriyor.
Komedyen-siyasetçi Beppe Grillo’nun üç yıl önce kurduğu 5 Yıldız Hareketi İtalya’da 24-25 Şubat seçimlerinden yüzde 25,5 oyla birinci parti olarak çıktı. Favori Bersani ile Berlusconi’nin listelerine verilen oylar yüzde 29,5 ve 29,1 oranlarla Grillo’yu aştı ama bu oylar, bu liderlerin Demokrat Parti’si ve Özgürlük Partisi’ne değil bunların oluşturduğu cephelere verilmişti.
Neo-liberalizme açıkça angaje olan dönek Bersani ile AB tarafından on beş ay önce Başbakanlığa atanmış olan seçimlere de pazarlanarak sokulan “reformcu” Monti’nin koalisyon kurabileceği bir sonuç umuluyordu. Monti seçim barajını güçlükle geçti. Bu senaryo fiyaskoya uğradı.
Grillo kimdir? 5 Yıldız Hareketi (5YH) nasıl bir partidir? Öğrendiklerimi paylaşacağım İtalya’yı iyi bilen arkadaşların tamamlayabileceği boşluklar bırakarak…
Beppe Grillo 65 yaşındadır. Aslen muhasebecidir. Tesadüfen keşfedilmiş bir “komedyen” olarak TV’de, reklam filmlerinde parlamıştır. Giderek politik eleştiri türlerine geçmiş 1987’de Başbakan (ve Sosyalist Parti lideri) Bettino Craxi’ye dönük sert bir yolsuzluk eleştirisiyle dikkati çekmiştir. Zamanla eleştiri dozu, izleyicileri artmış sonunda TV kanallarınca dışlanmıştır. Büyük sermayenin, büyük partilerin denetimi altındaki İtalyan medyası, belli bir eşiğin üstüne çıkan eleştirileri hazmedememektedir.
Grillo’nun sonraki yıllarda uslu durmadığı tiyatro gösterileri ve blog’u (İngilizcesi: “Beppe Grillo’s Blog”) aracılığıyla siyasi eleştirilerini sürdürdüğü, çeşitlendirdiği anlaşılıyor. Hızla artan taraftarlarının katkılarıyla İtalya siyasetindeki çürümeye, yolsuzluklara karşı kampanyalar başlattı. Milyonların katıldığı protesto gösterileri düzenledi. Aktif siyasete 5YH’yi kurarak atıldı. Medyadan uzak durduğu örgütlenmesini facebook ve twitter’da iki milyona yaklaşan takipçisinin ve blog’unu izleyen yüzbinlerin katkılarıyla gerçekleştirdiği söyleniyor.
* * *
5YH geleneksel bir parti değil, seçimlere katılan bir protesto hareketidir. Neyin protestosu? İtalya’daki yozlaşmış politikacıların, kirli siyasetin…
Kapitalizm mi eleştiriliyor? İzleyebildiğim kadarıyla sistem eleştirisi, açıkça değil, dolaylı olarak vardır. Çürümüş bir siyasetin yarattığı, biçimlendirdiği çıkar çevreleri, medya grupları, yolsuzluğa katılan bankalar, dev şirketler, adları verilerek teşhir edilmektedir. Blog’unda, parlamenterlerin güncel “suç-ceza listesi” yer almaktadır. Buna göre 2007 parlamentosundaki suçluluk oranı, “Avrupa’nın cürüm rekortmeni” olan Napoli’nin Scampia banliyosunu aşmıştır.
Grillo, aktif siyasete ilk kez katılan, seçilirse iki dönemden daha fazla kalmamayı, maaşının bir bölümünü “topluma” bağışlamayı, internette kamuya açık bir tartışma platformu oluşturmayı üstlenen herkesi aday olarak kabul etmiştir. IV. Enternasyonal yazarları (bk. World Socialist Web Site, 27 Şubat), sağ/sol ayrımı yapmadığı kapısını aşırı sağcı çevrelere de açık tuttuğu için Grillo’yu eleştirmiştir. Ne var ki 5YH listesinden seçilenlerin ve ona oy verenlerin dökümünde sol eğilimlilerin, göçmenlere hoşgörü ile yaklaşanların İtalya ortalamalarını aştığı belirlenmiştir. Avrupa’da sık sık rastlanan “kriz ortamına ırkçı, faşizan tepki”, 5YH için söz konusu değildir.
Grillo aday olmamıştır. Milletvekillerinin Bersani veya Berlusconi tarafından kurulacak hiçbir hükümete güven oyu vermeyeceklerini açıklamış bunun dışında onları (dürüst davranacakları beklentisiyle) serbest bırakmıştır.
* * *
Beppe Grillo hareketini nasıl değerlendirelim?
İtalyan burjuvazisi ne diyor? Financial Times 28 Şubat’ta büyük patronların tepkilerini aktarıyor: “Sonuçlar utanç vericidir. Kurumlara güven tamamen çökmüştür dehşet içindeyim.” “Önümüzdeki altı ay çok korkunç olacaktır.” “Grillo’nun gündemi uygulanırsa İtalyan iş dünyasının defteri dürülür. Hödüklerden ve köylülerden oluşan bir ülkeye dönüşürüz…”
Sadece bu tepkiler bile göstermektedir ki, Grillo hareketinin bir sınıfsal boyutu vardır. “Wall Street’i İşgal” eylemleri ve İspanya’daki “indignados” hareketleri ile benzerlikler içeriyor. Onlar gibi doğrudan kapitalizm değil, sistemin çürük, yozlaşmış, adaletsiz öğeleri lanetleniyor.
Ancak, farklı bir özelliği de var. 5YH, iktidarı hedeflemiştir buna dönük örgütlü bir mücadeleyi benimsemiştir. Örgütlenme yöntemleri özgündür, esnektir, adeta deneyseldir ve (en azından şimdilik) başarıyla uygulanmıştır. Amerikalıların, İspanyolların “içgüdüsel anarşizm” diye nitelendirebileceğimiz partileşmeyi, iktidarı hedefleyen mücadeleyi ilke olarak (ve “özgürlükler adına”) reddeden yatay iletişim ve eylem biçimlerini yücelten tuzağına düşülmemiştir.
5YH’nin sonu, kaderi ne olur? Büyük sermayeye teslimiyet, hızla tükenme, dağılıp gitme olasılıkları yüksektir.
Yine de, kriz sonrasında Avrupa’da ortaya çıkan sınıf direnmelerinden biridir. Yakın bir gelecekte gündeme gelmesi kaçınılmaz olan örgütlü, etkili ve yeni tür anti-kapitalist mücadelelerin bir filizi olarak tarihe geçme olasılığı da vardır.