Dogmalardan kurtulamayan insan, aydınlanmamış insandır. Nedir “dogma”? Bir inanç ya da öğretide yer alan, ancak doğruluğu bilimin, aklın, deneyin süzgecinden geçirilmeden, olduğu gibi kabul edilerek benimsenen varsayımlara “dogma” diyoruz.
“Aydınlanmamış insan” dediğimize göre, bir de “aydınlanma”ya göz atalım: Nedir aydınlanma?
Alman Aydınlanması’nın önde gelen düşünürü Immanuel Kant’a göre aydınlanma, “İnsanın kendi suçu ile düşmüş olduğu bir ergin olmayış durumundan kurtulup, aklını kullanmaya başlamasıdır.”
Hocamız Macit Gökberk ise “Felsefe Tarihi” başlıklı kitabında şöyle bir “Aydınlanma” tanımı yapmıştır:
“İnsanın düşünme ve değerlendirmede, dinsel dogmalara ve geleneklere bağlı kalmaktan kurtulup kendi aklı, kendi görgüleri ile yaşamını aydınlatmaya girişmesidir.”
*
Dogmalar, bütün inançların içeriğini belirlemiştir: İncil’deki örneklerden yola çıkarak Hıristiyanlığın genel yöneliminde insana değer verildiği, bu Kutsal Kitap’ta anlatılan çoğu olay ve durumların “insan sevgisi”ni içerdiği söylenir hep. Buna bakmayın, pek öyle değil. Çünkü Hıristiyan inancındaki dogmalar, insan değerlerini hiçe sayarak insanlık dışı cezalandırmalar getirmiştir. Burada, ortaçağdaki kimi huysuz kadınların “Cadı” diye yakılmasını örnek göstermek istemem. Çünkü o dönemde böylesi uygulamalar, Papalığın Hıristiyan kitleleri sindirme, yıldırma yöntemleri arasına girer. Biz genel olarak Hıristiyanlıktaki dogmalar üzerinde duruyorsak, Yakın Çağ’dan örnekler vermeliyiz. Örneğin, 19. Yüzyıl’dan ve günümüzden…
9. yüzyılda Türkçemizde yaygın olarak “Frengi” denen “Sifilis” adlı hastalık, “Tanrı’nın cezası” kabul ediliyordu. Dolayısıyla Vatikan, Tanrı cezası olan bu hastalığı iyileştirmek için ilaç kullanmayı uygun görmüyordu. Özellikle “Salvasan” adlı ilacın frengiye iyi geldiği bilindiği halde, kullanılması “dine aykırı” sayılmıştı.
Peki, 20. Yüzyıl’dan başlayarak yaygınlaşan AIDS adlı hastalık konusunda ne diyordu Hıristiyan uluları?
Hiç kuşkunuz olmasın, aynı yasaklar, “Tanrı cezası” bu hastalık için de geçerli olmuştur.
Acaba, Hıristiyanlıktan örnekler vererek “dogma” kavramını biraz anlatabildim mi?