Nevzat Evrim Önal
Bu yazı,en azından öngörülebilir gelecekte, soL’da bu bağlamda yazacağım son köşe yazısı olacak.
Pek önemlidir empati. İletişim uzmanları öve öve bitiremez, insan ilişkilerinde her sorunun mucizevî çözümü olduğunu söylerler. Hatta bazıları daha da coşup uygarlığın kurtuluşu olacağını iddia eder: Herkes kendisini karşısındakinin yerine koysa, kimse kimseyi ötekileştirmese, hayat bayram olsa…
Ama çatlak sesler de var. Örneğin Bertolt Brecht diyor ki “empati faşizmin erdemidir.”
Geride kaldığına göre, tartışabiliriz: Kurban Bayramı’nda, uygarlıktan biraz nasibini almış herkesin (kavurmayı çok sevenlerimizin bile) tüylerini diken diken eden bir uğursuzluk var. Nedir?
Bu topraklarda, bilhassa da iktidarın kararsızlaşıp siyasi mücadelelerin şiddetlendiği dönemlerde ay yıldızlı bayrağın siyasetteki yeri, sahanın ortasında tek bir bayrağın olduğu ve her takımın o bayrağı kendi kalesine dikmeye çalıştığı bir "capture the flag" oyununa benzer.
Bir durum tespitiyle başlayalım: Bir ülkede bir kararnameyle 15 üniversite kapatılabiliyor, bir başka kararnameyle 2346 (yazıyla: iki bin üç yüz kırk altı) akademisyen meslekten ihraç edilebiliyorsa, o ülkede üniversite ölmüş demektir.
30 Ağustos ve 4 Eylül; Kurtuluş Savaşı’nın kazanıldığı gün ve Turan Dursun’un katledildiği gün…
Bu ikisini bağlayarak Türkiye tarihini okuyabileceğimizi düşünüyorum. Gelin, deneyelim.
Ne kadar acı ve ne kadar çok şey anlatıyor: Gaziantep’te bir düğüne yapılan intihar saldırısında kullanılan intihar bombacısı bir çocuk. Kelimenin tam manasıyla “kullanılan” çünkü memleketin her konuda tam yetkili ama her türlü sorumluluktan azade cumhurbaşkanından öğrendiğimize göre bu çocuk “10-12 yaşlarında.”
Ve hala bu karanlığın üstü yayın yasaklarıyla örtülmeye çalışılıyor.
“Ne gülüyorsun?” diye sormuştu Horatius seyircisine; “değiştir isimleri, anlatılan senin hikâyendir!”
Facebook’taki sayfalarımıza “zaman tüneli” deniyor. İngilizcesi “timeline” ve “olayları kronolojik sırada sunan zaman çizelgesi” anlamına geliyor; yani çeviri yanlış. Ne var ki, yanlış bir çeviri ancak bu kadar doğru olabilirdi, zira sosyal medyada kural kronoloji değil, anakronizm.
Aziz Nesin’in bir kitabına isim de veren olağanüstü öyküsü 1962’de yayınlandı ve elli küsur yıldır güncelliğini yitirmedi. Siyasetin sertleştiği, gericilik, baskı ve şiddetin yaygınlaştığı her dönemde memleketin batı hayranı, bireysel özgürlüğüne düşkün, eğitimli insanları koro halinde “biz adam olmayız” şarkısını söylüyor.
İki sebepten olan ve olmaya devam edene dair bir analiz yazmayacağım. Birincisi, basında, sosyal medyada ve dost sohbetlerinde analiz yokluğundan değil bolluğundan muzdarip olduğumuzu düşünüyorum. Hedef gösterilmemize vesile olan “okumuşluğun” laneti olsa gerek; parçası olmadığımız sosyal olayları yönlendirmek şöyle dursun, kelimenin gerçek manasıyla anlayamayacağımızı bir türlü öğrenemedik.
Geçen hafta islamcı ideolojinin yoksul emekçiler arasında nasıl yaygınlaştırıldığını tartışmış ve bu hastalığı yayan başlıca taşıyıcıların esnaf olduğunu savunmuştuk. Bu hafta ise kadrajı kendimize çevirip, milliyetçi ve liberal ideolojilerin laiklik ve çağdaş yaşamdan yana emekçilerin aklına nasıl bulaştırıldığını inceleyeceğiz.
İnsanları özel mülkiyet düzenine bağlayan düşünceler ağına bir bütün olarak “egemen ideoloji” diyoruz. Öyle bir ağ ki bu, Maslak’ta plazada çalışan beyaz yakalıyı da, Tofaş fabrikasında çalışan güvenceli işçiyi de, o fabrikaya parça üreten yan sanayide kayıt dışı çalışan işçiyi de, atatürkçü felsefe ve islamcı din öğretmenini de düzene bağlıyor.
Çok temel bir sorunumuz var, düşmanı yenemeyeceğimize öyle inandık ki, zayıflıklarını üzerine gidilmesi gereken zaaflar değil, dalga geçilip rahatlanılacak komiklikler olarak görüyoruz.
Creep, Radiohead’in, bizim kuşağın hayatının soundtrack’ine katkısıdır ve doksanlarda genç olup kentli popüler kültürle ilişkilenmiş herkes en az bir kere dinlemiştir.
Sen güzel bir dünyada, bir tüy gibi süzülüyorsun
Keşke özel olsaydım
Ama ben sürüngenin tekiyim, bir ucubeyim
Ne halt etmeye buradayım ki?
Buraya ait değilim.
Başlık kinaye değil. Ben ortaokul ve liseyi Beşiktaş Atatürk Anadolu’da okudum ve din derslerimizin hemen hepsine giren öğretmenin adı Recep’ti. Nasıl matematik hocası “matematikçi” idiyse, Recep de “dinci”ydi ve nasıl bir hocamızın lakabı “Komando” idiyse, Recep’inki de “Yobaz”dı.
Sevgili Şule’nin son yazısını okuyunca çok heyecanlandım, zira aynı dertten muzdaripmişiz. Ben de bir süredir yaygın bir Orwell ve 1984 goygoyu gözlemliyordum. Bu yüzden ergenlik yıllarımda ite kaka okuduğum kitabı politik bir gözle tekrar okuma ihtiyacı hissedip, eleştirel notlar almıştım.
Başlarken not: Bu yazı, Murat Uyurkulak’ın son kitabı Merhume’nin bir eleştirisi olarak okunabilir; değildir.
İnsanın aklına tanrı fikrinin nasıl düştüğüne dair en yaygın bilimsel görüş, insanın hayatına etki eden anlayamadığı olguları açıklamak için tanrıları yarattığıdır. Pozitivist olarak nitelenebilecek bu görüşü kuşkusuz yanlış diye bir kenara atamayız ancak çok eksik olduğunu vurgulamak gerekiyor.
Şahsen tanıma fırsatım olmadı Türkan Hoca’yı. Sadece bir kez, bir başka pırıl pırıl aydınlanma kadınının, sevgili hocam Türkel Minibaş’ın cenazesinde gördüm. Üç ay sonra o da aramızdan ayrılacaktı. On yedi yıldır kanserle mücadele ediyordu ve herkes sağlığının iyi olmadığını biliyordu. Geldiğinde “Türkan Saylan geldi” diye, saygılı ama şaşkınlık belirten fısıldaşmalar olmuştu.
“Memleket yangın yerine dönmüş, derdimiz bu mu?” diye sorulabilir. Öte yandan, “ülkede kimin söyledikleri en fazla tartışılıyor” yarışması yapılsa diktatör birinci sırayı kimseye bırakmaz; ama “pastırmalı yumurtayı ekmeksiz yiyin” gibi şahane önerilerde bulunan Canan Karatay da ilk üçe yüksek ihtimalle, ilk beşe kesin girer.
Yarım insanlarız biz. Hayatımızın yarısını, diğer yarısını insan gibi yaşayacağımız umuduyla patrona satmış insanlarız. Bu yarı-ömrü daha yüksek bir fiyata satma umuduyla üniversite sıralarında dirsek çürütmüş; final, proje haftalarında günde iki saat uykuyla yaşamayı öğrenmiş insanlarız.
Bu hafta size çocukluğumdan bir öykü anlatmak istiyorum. Sizin başınızdan da bir benzerinin geçtiğini umarak…
Bu hafta müsaadenizle köşeyi Türkiye sinemasında yıllardır çekilmiş en önemli filmlerden biri olduğunu düşündüğüm Yolculuk’a ayıracağım.
90’ların en önemli şarkılarından biri Depeche Mode’un “Personal Jesus” parçasıydı*. Şarkı, “kimsesiz ve yapayalnız” insanlara “dualarınızı duyacak, umursayacak, size özel, kişisel bir İsa” olma vaadi üzerineydi.
Ülkenin emeğiyle geçinen insanları olarak şunu hiç tereddütsüz söyleyebiliriz: İslamcılar bu topluma yapışmış asalaklar. Topluma hiçbir faydaları yok; ondan besleniyor ama ona değer katmıyor ve zayıf düşürüp sağlığını bozuyorlar. Bugün ortadan kalksalar toplum zarar görmez, ama her gün emip tükettikleri büyük miktarda toplumsal kaynak faydalı işler için kullanılabilir.
İğrenç bir karanlıktayız. Feneri hangi kuytuya tutsak, gözü kamaşan sakallı yobazın teki şalvarını toplayarak bir çocuk bedeninin üzerinden kalkıyor. Biz kendi mutsuzluğumuz ve endişelerimizle meşgulken, şeriatçı alçaklar da cebren ve hile ile ele geçirdikleri iktidarı mümkün olan en iğrenç biçimlerde suistimal etmekle meşgulmüş.
Dikkat, aynı kazığı ikinci kez yemek üzereyiz! Üstelik neredeyse tamamen aynı adamlardan.
Bakamıyorum yüzlerine, öykülerini okumaya insanlığım dayanmıyor. Çoğu öğrencilerimle yaşıt. Bazıları üniversite sınavından çıkmış, belki Eylül’de öğrencim olacaklardı.
Moğollar’ın heyecan dolu bir şarkısıdır ve bilhassa katılımcı örgütlerin sayısının çok olduğu mitinglerde kürsü playlist’inin vazgeçilmezlerindendir. Özetle şunu söyler: “Halkın canına kastediyorlar, kafasını kaldıranı eziyorlar, yoksulluk almış yürümüş, gençleri öldürüyorlar; insan ‘insanım’ diyorsa bir şey yapmalı.”
Hiçbir şey yolunda değildi, ama yıllarca öyleymiş gibi yaptık. Artık ne birbirimize, ne kendimize yalan söyleyemez hale geldiğimizde, bıçak kemiğe dayandığında çıktık sokağa. “Sık bakalım” diye İnönü Caddesi’nden yukarı akmaya başladığımız dakikalar, hepimizin ömründe en dürüst, en içten olduğu andı; hem kendimize, hem birbirimize, hem de düşmanımıza karşı.
Bizimle aynı yıllarda yaşamış ve yazmış edebiyatçıların en büyüğüydü Umberto Eco. Yazdığı metinler o denli yoğun ve güçlüydü ki, sayısız taklitçisi o metinleri homeopati uzmanı şarlatanlar gibi bire bilmemkaç oranında sulandırıp satarak kendisine yazarlık kariyeri yaptı.
İslamcı gericilik ve partisi AKP’nin Türkiye’ye verdiği zarar son birkaç yılda ölçülemeyecek boyutlara ulaştı. İnsan aklını hayvanınkinden ayıran temel özellik duyumsayamadığı olgu ve ilişkileri soyutlayarak kavrayabilmesidir ama bir yandan da bu becerisi koşullarıyla sınırlıdır.
Önceki hafta patronseverliğin psikopatolojisini tartışmıştık. Önemli, ancak eksik bir tartışma oldu zira meselenin maddi zeminine, ekonomi politiğine yeterince girememiştik. Bu hafta, bu açığı kapatmaya çalışacağız.
Halkla kavgalı olmakla halk kaçkını olmayı, aynı anlama gelmek üzere Türkiye’nin ilkelliklerinden nefret etmekle, ülkeden umudu kesmeyi sık sık karıştırıyoruz. Oysa bu iki tavır aydın ile aydınlanmış entelektüeli birbirinden ayırıyor.
Evet, bir “Mustafa Koç yazısı” daha, ancak bu yazıda Koç’un neden sevilmemesi gerektiğine dair deliller sunmak ya da Türkiye’nin en büyük patron ailesinin şu veya bu suçunu hatırlatmaktan ziyade, bir davranış kalıbı olarak patronseverliğin psikopatolojisini tartışacağız.
“13 yaşında çocuk intihar eder mi…” Bu cümle sadece çok sevdiğim bir ağabeyimin değil, pek çoğumuzun ilk tepkisiydi Berrin’in intiharını öğrendiğimizde. Ne var ki, 2014'te 55'i oğlan, 63'ü kız olmak üzere 15 yaşından küçük 118 çocuk intihar etmiş.
Yüz on sekiz…
İnsanın en temel ihtiyaçlarından biri kendisini güvende hissetmek ve bu, evrimsel süreçte kendimizi henüz “insan” olarak tanımlamadığımız zamanlardan beri sadece duygusal değil aynı zamanda sosyal bir ihtiyaç.
Artık şüpheye pek yer bırakmayacak derecede açık hale gelmiş durumda: Bizim kuşağın ruhunu kemiren amaç ve anlam yokluğu sorununu “Birey”i özgürleştirmeden; onu sahip olduğu düşünme becerisi kullanılmaya kullanılmaya körelmiş bir hayvana indirgemeye çalışan özel mülkiyet düzeninin pis, çamurlu zincirlerinden kurtarmadan çözemeyeceğiz.
İnsanlığın tarihsel yolculuğunun rotası buradan ufuk çizgisine uzan düz bir perspektif değildir. Dolambaçlı yollar, çıkmaz sokaklar, bataklıklar ve uçurumlarla dolu olduğu kadar, keşfedilmeyi bekleyen kıtalar, fethedilecek zirveler ve aşılacak çöller de barındırır.
Bazı şarkılar bir kuşağın haline öyle tercüman olur ki, o yılların “soundtrack”ine girer.
Bazen kötü analojiler iyi sonuç verir. Müsaade ederseniz bir tane de ben denemek istiyorum. Şimdi lütfen, bir ornitoloğun “kümes”i aşağıdaki biçimde tanımladığını düşünür müsünüz?
Pesimistle optimist, sigara içilmesine yasak olmasına rağmen göz yumulan, hatta külleri süpürmekten bıkan taşeron temizlikçilerden birinin nereden bulduysa sağı solu yamulmuş eski bir küllük getirip diktiği yangın merdivenine çıkmışlardı. Gözden uzak olmanın verdiği rahatlıkla kendi şirketleri ile karşı plazadaki rakibi karşılaştırıyorlardı.
İnsan uzun zamandır iyi, güzel ve doğruyu kendinde değil dışında arıyor. Aydınlanmanın nihai çöküşü ve ortaçağa dönüş bu: Burjuva uygarlığı gerileye gerileye başa dönüyor ve doğumunda baldırıçıplak emekçilerin, sefillerin yardımıyla metafizik hayal âlemlerinden söke söke aldığı, gökten yere indirdiği ve insana ait hale getirdiği değerleri bir kez daha insandan dışlıyor.
İstanbul’da raylı sistem yaygınlaştıkça ilginç bir yer haline gelen Osmanbey metro istasyonunda duvara yaslanmış duruyorum. Kulağımda Ortaçgil amca “yalnız kimsesiz değil, insansız” diyor ve soruyor: Koca şehirde bir tek ben mi böyle çaresiz?*
Korku, kan, savaş naraları… dünya her buluştuğumuzda biraz daha kararmış oluyor. İnsanlar eskiden, kışın uzayan gecelerin sıkıntı ve korkusunu birbirlerine öyküler anlatarak uzaklaştırırlardı. Müsaade edin, bu hafta bir değişiklik yapalım ve ben de size bir öykü anlatayım.
***
Ergenlik yıllarında ne zaman bir evde toplansak şişe çevirmece oynardık. Ufak tefek flörtlere bahane olsundan ziyade, oluşmakta olan kişiliklerimizi karşılaştırmak için; zira “öteki”ni tanıdıkça kendimizi de biraz daha tanıyor ve anlamlandırıyorduk. Yine bir Cuma akşamı bir doğum günü vesilesiyle toplanmış ve lise üniformalarımızla halıda halka biçiminde oturmuştuk.
Bizim kuşağın fantastik öykülere merakı Star Wars ile başladı, Yüzüklerin Efendisi’yle de tamamına erdi. Bu bağlamda ben de çok miktarda fantezi temalı film izlediğimi, öykü ve roman okuduğumu söyleyebilirim. Ama tüm bu hoşça geçen vakitten aklımda en fazla kalan öğe bir dostumun yazdığı, yayınlanmamış bir öyküden geçen bir isim.
AKP ve AKP’lilere sosyal medyada çakmanın bizi kendine müptela eden, dayanılmaz bir hafifliği var. Otobüste ya da serviste trafiğin açılmasını beklerken, işten kaytarırken veya arkadaşlarla sohbet sarmadığında telefonu açıp yardırıyoruz.
Geçtiğimiz hafta sonu sosyalizm okulları vesilesiyle liseli arkadaşlarla bu soruyu tartıştık. Benim için düşünsel içeriğinin çok ötesinde sarsıcı bir deneyimdi ve izninizle bu hafta köşeyi buna ayırmak istiyorum.
Türkiye sonu bugüne çıkan yola 2003 Kasımında iki sinagog ardından da HSBC genel merkezi ve İngiltere konsolosluğu havaya uçurulduğunda girdi.
Modern kentin bağrında çok şiddetli, uzlaşmaz bir çelişki var: Kent kolektif olmak zorunda, ama onu yaratan özel mülkiyet düzeni dışlayıcı.
Azalarak bitiyor olsa da “biz gençliğimizde Beyoğlu’na kravatsız çıkmazdık” hala ara sıra duyduğumuz bir saçmalık ve uygarlaşma meselesinin ülkenin en eğitimli insanları tarafından dahi ne denli biçimsel anlaşıldığını gösteriyor.
Bayramlar, hayatı basmakalıp beklentilere uymayanlar için işkence günleridir.
Dünyada durmaksızın çok korkunç, çok acı şeyler oluyor.
21. yüzyılla gelen enformasyon bombardımanı eğitimli bireyin en fazla güncel olgular hakkında akıl yürütme becerisine zarar verdi.
Hayat fotoğraf karelerine sığar mı?
Tanesi on liradan kapış kapış selfi çubuğu alanlarımız öyle düşünüyor. Gerçek hayatımızın istenmeyen kısımlarını montajda kestiğimizde geriye başrolünü oynadığımız kurgulanmış hayat kalıyor ve bu günden güne, bir yapboz gibi parça parça Facebook duvarlarına, Instagram profillerine asılıp görücüye çıkıyor. Göstermek için yaşıyoruz.
İnsan hayatının amaçlı olması gerektiği düşüncesini aydınlanmaya borçluyuz. İlerleme fikri, o güne dek sezilen ama tam anlamıyla bilince çıkmayan bir tarihselliğin adını koyuyor ve insana bu tarihsellik içinde kendisini tekrar ve tekrar aşma görevi biçiyordu.
Bir şeyden eminim; arada ne gibi olaylar yaşanırsa yaşansın, birkaç on yıl sonra geçmişe dönüp bugüne bakacak olan insanlar, bizim kuşağımızın sinemadaki en net ifadesini “Ahbap” Lebowski karakterinde bulacaklar.
Ülkeyi ikiye ayıran fay kırığının bizim tarafında önemli bir insan Emrah Serbes. Yazdıkları ve bilhassa çekilmesine vesile olduğu Behzat Ç. çölleşen ülkede tutunduğumuz şeylerdi; pazartesi sendromu eşliğinde çay molalarında, iş çıkışı biralarında sohbet konusuydu. Özetle Serbes, bu dönemin, bizim kuşağın bir aydını.
Bu coğrafyada islamcı barbarlığın elinde can veren tüm aydınlık insanların anısına saygıyla…
Geçen haftadan, gözümün önünden gitmeyen iki kare var. Birincisi Ramazan vesilesiyle dağıtılan 100 liralık yardımı Elazığ'ın Zübükzade kılıklı AKP'li belediye başkanının elinden alırken fotoğrafı çekilen çarşaflı kadının yüzündeki hiçleşme ifadesi.
Üç haftadır sürdürdüğümüz tartışmanın son yazısına meselenin özünü ifade ederek başlayabiliriz. Öfkemizin kaynağı hayal kırıklığımız ve aldatılmışlık hissimiz. Bize diplomamızın kolumuza altın bilezik olacağı, listesi her yıl yenilenen “gözde meslek”lerden birine sahip olduğumuzda tüm kapıların bize açılacağı, toplumun daha az eğitimli kesimlerinin bize saygı duyacağı söylendi.
22 yıl önce insanlıktan yoksun alçaklar tarafından Sivas’ta katledilen aydınlarımızın anısına saygıyla…
Kırk hafta önce sohbetimize “kaybedecek neyimiz var aklımızdan başka?” sorusuyla başlamıştık. Kısmen retorik bir soruydu ve zincirlerinden başka kaybedecek şeyi olmayan insanlığa işaret ediyorduk.
Bana sorarsanız, sanatın en toplumsallaşmış dalı tartışmasız sinemadır ve bu eserlerin kolaylıkla çoğaltılabilir olmasıyla alakalı değil.
Hayaller-gerçekler konulu viral sözlerden ilki “Hayaller Paris, Gerçekler Eminönü”ydü. Adı geçen semtte, önce havuz taşıyla kaplanıp sonra beyaz badana vurulmuş bir altgeçit duvarına siyah keçeli kalemle yazılmıştı; harfleri dahi sanki kendilerini hapsoldukları duvardan çekip kurtarmaya çabalıyor gibiydi.
İki yıl önce bugünlerde AKP gericiliğinin sırtımıza geçirmeye çalıştığı deli gömleğini yırtmış, kent meydanlarını doldurmuştuk. Karanlığın püskürtülebileceğini, diktatörlüğün kadiri mutlak olmadığını hem görmüş, hem herkese göstermiştik. Havada biber gazı olmasa da ara sıra gözlerimiz doluyor, yıllardır birlikte olduğumuz sevgililerimize ilişkimizin ilk günlerindeki gibi sarılıyorduk.
Öyle bir barbarlık çağındayız ki insanlığımızdan utanıyoruz.
Bu ülkenin AKP karanlığından kurtulması ve aydınlık, özgür bir ülke olmasını isteyen herkes, Hürriyet gazetesinde 19 Mayıs’a denk gelen ve Tayyip Erdoğan’a meydan okuyan başyazıyı dikkate almalı.
En büyük enayiliğimiz güvencesizliği kabullenmekti; üstelik bu, evrensel bir enayilikti.
Gözlerini 12 Eylül sonrası Türkiye’ye açmış bizim kuşağın kendinden öncekilere göre örgütlü toplumsal mücadeleye mesafeli olmasına onlarca sebep gösterilebilir; ama bunlardan en etkililerinden biri, belki de en etkilisi, Özal dönemiyle büyük bir dönüşüm geçiren ülkede mücadelenin yeni kuşaklar için çekici kılınamamasıydı.
Tüketim ve sosyal davranış kalıpları üzerinden beyaz yakalılara laf çakmak birkaç yıldır sosyal medyada en sık kullanılan like alma, retweetlenme yolu oldu. Mantık şu: Hepimiz mesaimizi bilgisayar başında geçiriyoruz, işimizden de nefret ediyoruz, öyleyse hadi hep beraber işine bizim gibi yabancılaşmayan, kariyer peşinde koşanlara lisedeki ineklere çektiğimiz muameleyi çekelim.
Artık herkes farkında; hesaplaşma günü yaklaşıyor. Seçimlerden belki önce, belki sonra ama çok uzak olmayan gelecekte AKP iktidarında vücut bulmuş gerici karanlık ile Türkiye’nin ilerici, aydınlık birikimi yüz yüze gelecek ve her iki taraf da bir varlık-yokluk testine girecek.
Geçen yazıda kente dair kolektif belleğimizi incelemeye başlamıştık.
Seküler-modernist kentli yaşam kurgusu liberaller, postmodernistler ve dinciler (ve bilhassa bu üç sıfatı birden taşıyanlar) tarafından sık sık insanın kamusal alandaki varlığını ve kentsel yaşam deneyimini tektipleştiren, bireyin özgünlüklerini baskılayan otoriter bir eğilim olmakla suçlanır.
Mücadelede strateji salt rakibin yapacağı varsayılan hatalar üzerine kurulmaz ama bazen öyle hatalar olur ki değerlendirmeyene enayi derler. Ülkenin üzerine çökmüş karanlığın başmimarının son yumurtladığı “bir anonim şirket nasıl yönetiliyorsa Türkiye böyle yönetilmelidir” incisi, yıllar önce sarf ettiği “ben ülkemi pazarlamakla mükellefim” sözü gibi bir gaf ve değerlendirmek lazım.
Kabaca benimle aynı yaşlardaki herkes çocukluğunda “Ali kıza bir kılark çekiyor, kahvedekiler ınının diyor” sözlerine eşlik etmiştir(1). MFÖ Ali Desidero’yu söylediğinde sene 1990’dı; “değişik bir psikoloji, bir felsefe, idiotloji” diyor, üzerinden 12 Eylül geçmiş ülkenin absürt çelişkileri ve bu çelişkilerle darmadağın olmuş aklıyla dalga geçiyorlardı.
Bir teori kara deliklerin ölü yıldızlar olduğunu savunuyor.
Biz “bu ülkede yaşanır mı yaşanmaz mı”yı tartışaduralım, günlük gazete haberlerine bakılırsa akıl nihai kararını vermiş ve terk-i diyar eylemişe benziyor. Zaytung bu yüzden, bunun temsilcisi bir tarihsel fenomen olarak, memleketteki akıl yitiminin devasa bir heykeli gibi mizahın ortasında yükseldi.
(Ülkenin üzerine çöken karanlığın yuttuğu son iki canın, Özgecan ve Nuh’un anısına saygıyla…)
Aylardır bu köşede ortak sorunlarımızı tartışıyoruz. Bu hafta müsaadenizle kadrajı biraz daraltmak ve söze içimizdeki en önemli ayrımlardan birine işaret ederek başlamak istiyorum. Bu ayrım ne mesleğimiz, ne oturduğumuz şehir, ne de siyasi görüşümüz. Bu ayrım çocuklu olmamız veya olmamamız. Hepimiz hayatın bir noktasında bu konuda bir karar aldık.
Sermaye düzeninin çekirdeğinde finans vardır. Banka gökdelenleri bu düzenin dingili, kapitalist dünyanın etrafında döndüğü eğik eksendir.
Herhalde son zamanların en alçakça sözlerinden biri şu dandik filmin sloganıydı: “Umudun bittiği yerde Mucize başlar.” Filmin arabeskçiden dönme yönetmeninin Umut gibi bir şaheseri çekmeyi başarmış Yılmaz Güney’i aşmak şöyle dursun yarışabileceğini zannetmesi çağımıza hâkim olan cesareti boyunu kat be kat aşmış cehaletin müstesna bir örneği olarak okunmalı; ama ortada daha vahim bir du
Ali İsmail’in öldürülmesindeki tüm sorumluların başka mahkemelerde yargılanacağına olan inançla*…
Benimle aynı yaşlardaysanız, eminim Susam Sokağı sizin de çocukluk anılarınızda kıymetli bir yere sahiptir. Buna dayanarak, izninizle bu haftaki yazıya oraya bir göndermeyle başlamak istiyorum.
(dün İslamcı alçaklar tarafından Fransa’da katledilen aydınların anısına saygıyla…)
İyi yıllar! Umarım bu yazıyı çalışarak değil eğlenerek yorulduğunuz güzel bir gecenin ardından okuyorsunuzdur. Bizim için çok zor bir yıl geride kaldı, günlerdir sosyal medya Facebook’un “harika bir yıldı” sloganlı uygulamasıyla geçilen dalgayla dolup taşıyor dolayısıyla herhalde pek çoğumuz saatler gece yarısını vururken 2015’in 2014’e benzememesini dilemiştir.
İlginç, çelişkili insanlarız biz. Tepemizde fiilen saltanat kuruluyor ve bunu nefretle izliyor, gücümüz yettiğince direniyoruz ama bir yandan Yüzüklerin Efendisi’nde Aragorn’un taç giydiği sahnede heyecandan gözlerimiz doluyor. Ülkenin üzerine çöken karanlık gerçek umutlarımızı boğdukça, hayali zaferlerden, süper kahramanlardan umut devşirmeye çalışıyoruz.
Bana sorarsanız, gökdelenler çirkin olması kaçınılmaz yapılar değiller. Onları temsil ettikleri zenginliğin adaletsizliği, çürümüşlüğü çirkin kılıyor. Hem nalına hem mıhına vuruyor, hem emlak rantı için hem de görgüsüz bir güç gösterisi olarak yükseliyorlar.
Geçen yazıda temkinli biçimde tehlikeli bir alana giriş yaptık: Mutlu muyuz, değilsek nasıl oluruz? Yazının en tartışılan kısmı, konusu olan gitme-kalma meselesinden çok bu oldu; ama şaşırtıcı biçimde “sübjektivite-objektivite” başlığına sıkışmadı. Aksine, tartışmaya katılan herkes az veya fazla mutsuz olduğumuz konusunda hemfikirdi ve fikir ayrılıkları neden mutsuz olduğumuz konusundaydı.
“Bu ülkeden bi' halt olmaz.” Bu, son zamanların popüler blog ve sözlük yazılarının ana fikri ve en genel anlamda Türkiye modernleşmesinin başarısızlığına bağlanıyor. Yazıların bazıları çok uyduruk, hatta ırkçı da olsa temel önermeye itiraz etmek zor.
Bizimkiler ölçüyü kaçırdı biraz, adam haklı korkmakta. O gönlünce kahkaha atan kadına tahammül edemezken mesai bitiminde topukluyu ofisteki çekmeceye koyup, ayaklarına sporu başlarına bareti çekip direnişe koştular. Korkmasın da ne yapsın?
Çorak topraklarda ve çöllerde genelde sukkulent bitkiler yaşar. En bilinenleri kaktüsler olan bu bitkilerin gövdeleri bol miktarda su tutacak biçimde evrimleşmiştir.
90 ve 2000’lerin en nitelikli deneysel rock gruplarından Tool’un Schism (bölünme) şarkısı “parçaların birbirine uyduğunu biliyorum çünkü dağılırlarken izliyordum” diye başlar(1). Bir aşk şarkısıdır ama gençliğini 90’lar, genç yetişkinliğini 2000’lerde yaşayan insanların serencamını özetler niteliktedir.
Çoğumuz bu hisle kıvranıyor. 16 ay geçti o görkemli Haziran günlerinden bu yana. İlkin “Eylül’de gel” dedik. Sonra, 17 Aralık skandalı patlayınca “hah, birbirlerine girdiler, bu sefer kesin devriliyor” diye heveslendik. Bu hevesle gittik Mansur’a, Sarıgül’e umut bağladık doğru dürüst verdiğimiz oylara bile sahip çıkmadılar.
Geçtiğimiz hafta, Moratoryum başlıklı yazımın ilk satırlarında, “erteleme” anlamına gelen bu kelimenin ölümü çağrıştırmasından bahsetmiştim. Yazının yayınlandığı saatlerde bir insan, Mehmet Pişkin, benzerliğin sadece kelime kökünde olmadığını hepimize gösterdi.
Bu hafta izninizle köşenin kadrajını hemcinslerime daraltacağım.
