Constance Dowling*, Cesare Pavese’nin son aşkıydı. Pavese ile ABD’li film yıldızı, model ve balerin Constance’ın yolları 1950 ilkbaharında İtalya’da kesişti. Çift, Constance’ın Giuseppe De Santis’in yönettiği “Acı Pirinç” (1949) filminde rol alan kızkardeşi Doris’le birlikte geldiği filmin tanıtım gecesinde tanıştı.
Pavese ile Dowling arasında alevlenen duygular, Pavese’nin “çok güzel” diye andığı sarışın Constance’ın ani bir kararla ülkesine dönmesiyle küllendi. Pavese, Constance’ın gidişinden birkaç ay sonra Torino’da Roma Oteli’ndeki odasında yaşamına son verdi. Constance’ın hayatından çıkışı ve bütünüyle uzaklaşması Pavese’yi bunalıma sürüklemişti. Ölümünün ardından oteldeki odasındaki bir dolabın çekmecesinde bıraktığı “Ölüm gelecek/Ve senin gözlerinle bakacak” başlıklı son birkaç dize, sarışın Constance’a yazılmıştı.
Pavese araştırmacılarının notlarında, Contance Dowling’in Pavese’yi geçici bir flört diye gördüğü, Pavese’nin ise Constance’a derin ve kendini yıpratan duygularla bağlandığı vurgulanıyor. Edebiyat tarihi araştırmalarına ışık tutan yeni bir ayrıntı ise Pavese’nin yapıtlarını inceleyen, bu konuda uzman Lawrence G. Smith’den geldi. Bir dönem Wall Street’te finans operatörü olarak görev yapan, daha sonra bu işi terkederek Pavese konusunda uzmanlaşan, edebiyat tarihi araştırmalarına dalan Smith, İtalyan yazarın Constance’ın ülkesine geri dönme kararı almasından birkaç gün önce kendisine hediye ettiği bir kitaba ulaştı.
Bu kitap, Pavese’nin 24 yasındayken İngilizceden İtalyancaya çevirdiği Herman Melville’in baş yapıtı “Moby Dick”di. Ancak Pavese’nin Constance’a verdiği kopya, daha önce yakın dostu Leone Ginzburg’a** 10 haziran 1932’de hediye ettiği kitaptı. Ginzburg’un 1944’deki ölümünün ardından eşi Natalia’dan bu kitabı geri almıştı Pavese.
“Onun yerini almak istemez misin?”
1950 yılı bir nisanında Roma’da Constance’la buluştu Cesare Pavese. Belki ABD’ye gitmekten vazgeçirebileceğini, yanında kalmaya ikna edeceğini umuyordu genç kadını. Daha önce yakın arkadaşı Leone Ginzburg’a hediye ettiği “Moby Dick”i de getirmişti. Kitabın giriş yaprağında iki alıntı dikkat çekiyordu. İlki Leone’ye “Leone Ginzburg’a sunuyorum” yazılı kısa bir nottu. Hemen altında Constance için İngilizce şu notu düşmüştü: “Biricik arkadaşım Leone öldü. Onun yerini almak istemez misin Connie?”
Pavese’nin alıntılarını koruyan bu kitabı, yazar üzerine bir biyografi kaleme alan Lawrence G. Smith, caz müzisyeni Artie Shaw ile Constance’ın kızkardeşi Doris Dowling’in oğlu Jonathan Shaw’dan, yazarın Amerikalı kızkardeşlere hediye ettiği başka dört kitapla birlikte satın aldı. Şimdi Smith, Edizione dell’Orso’dan çıkan “’Officina’ Pavese, Carte, libri, nuovi studi” başlıklı yayında, 2010 nisanında Torino Üniversitesi’nce düzenlenen Pavese konulu kongrede sunulan bildirileri biraraya getirerek yazarın yaşamına dair yeni ayrıntıları yorumluyor ve okurlarla paylaşıyor.
Pavese konusunda uzman bir başka İtalyan kökenli Amerikalı araştırmacı Mark Pietralunga da Pavese’nin kaleminden iki özgün alıntının yazılı olduğu “Moby Dick” kitabından haberdardı. Pietralunga’ya bu kitaptan Constance’ın kızkardeşi Doris Dowling bir sohbet sırasında söz etmişti. Ancak Pavese için çok değerli, neredeyse kutsal nitelikteki Leone Ginzburg’la dostluğunun simgesi olan bu kitabı keşfetmek ve satın alabilmek Smith’e kısmet oldu.
Cesare Pavese, Constance’ın bu kitabın değerini ve ne denli ‘özel’ öldüğünü kavrayacağını düşlemişti. Ancak Pavese’nin sarışın güzeli ya anlamadı ya da anlamak istemedi. Yaşam New York doğumlu (1920) Constance için de karanlık bir yolda aktı. Her ne kadar resmi belgelerde Constance Dowling’in kalp krizi sonucu yaşamını yitirdiği kaydedilmiş olsa da, Lawrence Smith’in ABD’li sanatçının bir yeğeninin tanıklığına dayanarak verdiği bilgi, genç kadının 1969 yılında çok miktarda uyku ılacı içerek yaşamına son verdiği.
1950’lerin İtalyası’nda sararan birkaç fotoğraf karesinde objektiflere bakan Cesare Pavese ile Constance Dowling’in filizlenmeyen aşkının ardında böyle bir öykü saklı.
*Constance Dowling
1940’li yılların film yıldızı ve modeli Constance Dowling (1920-1969), Cesare Pavese’yi terkederek ülkesi ABD’ye döndükten sonra 1955’de film yapımcısı Ivan Tors’la evlendi ve sinema dünyasından uzaklaştı. Tors’la evli olduğu yıllarda film yönetmeni Elia Kazan’la uzun süren bir duygusal ilişki yaşadı. Ancak Elia Kazan da evliydi ve eşinden ayrılmadı. Constance Dowling, Kazan’la ilişkisini noktaklayarak Hollywod’a geri döndü, Metro Goldwyn Mayer’le bir anlaşma imzaladı.
Cesare Pavese (1908-1950) ise Constance Dowling’in İtalya’yı 1950’de terk etmesinden sonra ağır bir bunalıma girdi. 26 ağustos 1950’de Torino’da Roma Oteli’ne yerleşti. Çok miktarda uyku ılacı içerek yaşamına son verdi. Oteldeki odasında çekmecede bıraktığı son birkaç dize, Constance Dowling’le ilişkisinde uğradığı düşkırıklığını yansıtıyordu.
**Leone Ginzburg (1909-1944)
Musevi kökenli Ukraynalı Leone Ginzburg, Rus edebiyatı araştırmacısı, faşizm karşıtı siyasi hareketler içinde yer alan bir aydındı. 1930’lar İtalyası’nda kültür yaşamında önemli bir rol üstlenmişti. Faşizm karşıtı siyasi faaliyetleri nedeniyle 1934-1944 yılları arasında birkaç kez tutuklanarak cezaevine gönderildi. En son 1944’de Regina Coeli cezaevinde tutukluyken Almanlarla işbirliğine yanaşmadığı gerekçesiyle işkence gördü. 1944 şubatında işkence nedeniyle yaşamını yitirdi.
aslikayabal@hotmail.com