Marguerite Yourcenardan’dan Lidia’ya

Marguerite Yourcenar, “Hadrianus’un Anıları”nı yazmayı henüz bitirmişti. 1950’lerin ilk yıllarıydı. Yourcenar, kitabını İtalyancaya çevirecek bir çevirmen arıyordu. O dönemde 30’lu yaşların başındaki Romalı kitap çevirmeni Lidia Storoni Mazzolani’yle tanıştı. İngilizceden İtalyancaya kitap çevirisinde deneyimli Lidia ile Marguerite arasında büyük bir dostluk doğdu. Yourcenar’ın Storoni’ye yazdığı 60 dolayında mektup, iki kadın arasındaki sağlam bir arkadaşlığın tanığıydı. Şimdi bu mektuplar, Roma’daki Villa Adriana’da “Marguerite Yourcenar., Adriana l’antichita’ immaginaria” başlıklı bir sergide sunuluyor.

Sergi, Yourcenar’ın “Hadrianus’un Anıları”nı yaratma sürecine odaklanırken Fransız yazarın bu romanı kaleme alabilmek için klasik antik dönemle ilgili giriştiği hummalı araştırmaya ışık tutuyor.

Marguerite ve Lidia’nın birbirlerine hemen kaynaştıklarını aktarıyor edebiyat tarihçileri Yourcenar’ın “Che’re Amie” diye başladığı mektuplarda Lidia’yla birçok konuda görüş alılverinde bulunduğu. Yazar ile çevirmen arasında yoğunlaşan bu entelektüel değiş tokuşta çeviri konusunda tartıştıkları gözleniyor.

Lidia’ya yazdığı bir mektupta Marguerite Yourcenar, “Sizinle bu konuda aynı düşüncede olduğumu belirtmek istiyorum. Bir çevirmen çevirisini yaptığı kitabı ana diline kazandırırken gerekli anlamı katmakta özgür davranabilmeli. Söz konusu kitap çevrildiği dile uygun biçimde yeniden yazılabilmeli.” diyor.

Fransa ile İtalya arasındaki yazışmalarda sözcükler üzerinde de duruyor Yourcenar ve Storoni. Lidia Storoni’nin bir sözcüğe takıldığı, bu gerekçeyle Yourcenar’ın özgün Fransızca metinde değişiklik yaptığı anlatılıyor. Sözün kısası Fransızcadan İtalyancaya çevrilen metnin anlamını yitirmemesi ve İtalyancaya uyumlu çevrilebilmesi için metin içinde geçen sıfatları değiştiriyor Marguerite Yourcenar.

Fransız yazarın mektuplarında çeviriye dair önerilerin yanı sıra her zaman doğayla ya da okuduğu kitaplarla ilişkili düşüncelerine de yer verdiği dikkat çekiyor. Marguerite Yourcenar, 22 eylül 1969 tarihli mektubunda, Bosh ve Brueghel’e gönderme yaparak bu sanatçıların kendisini nasıl etkilediğini paylaşıyor “Hadrianus’un Anıları”nı İtalyancalaştıran çevirmeniyle.

Roma’da bugünlerde açılan bir başka sergi ise Yourcenar’ın Flaman ressamlar ve özellikle de Brueghel’in yapıtlarından nasıl etkilendiği konusuna ışık tutarken. Brüksel doğumlu Yourcenar’ın görsel sanatlarla kurduğu iletişimin çalışma yöntemine yansımasını sorguluyor.

Marguerite Yourcenar’ın, Lidia Storoni’ye gönderdiği son mektup, 12 şubat 1985 tarihini taşıyor. Hindistan’a yaptığı yolculuk sırasında kaleme aldığı bu mektupta Yourcenar “Hindistan mükemmel bir ülke. Antik dinlerin dua eden bir Hindu’yla karşılaşana kadar bütünüyle kavranamadığını düşünüyorum.” diye yazıyor. “Hadrianus’un Anıları”nın yazarı bu son mektubun ardından iki yıl sonra 17 aralık 1987’de yaşama gözlerini yumuyor. 2006 yılında hayata veda eden gazeteci, çevirmen ve denemeci Lidia Storoni’den geriye ise İngilizce ve Fransızca’dan İtalyanca’ya kazandırdığı nice kitap kalıyor.

Marguerite Yourcenar. “Hadrianus’un Anıları”nda yer verdiği notlar bölümünde. “Oyunun kuralları Öğrenmek, okumak ve her konuda bilgi sahibi olmak” diye yazmıştı 1950’lerin başında. Bu aynı zamanda yazarlık uğraşı boyunca izlediği çalışma yöntemiydi Yourcenar’ın.

[email protected]