Bugünkü köşemizde tüm dünyada en iyi bilinen Sovyet ezgilerinden biri olan Polyuşka-Polye’nin bestecisi Lev Knipper’e ve ‘Bir Komsomol Askeri Hakkında Şiir’ başlıklı 4. senfonisine yer veriyoruz.
İlginç bir yaşam öyküsü olan Lev Knipper 1898 yılında, o zamanlar Rus İmparatorluğu’nun bir parçası olan bugünkü Gürcistan’ın başkenti Tiflis’te dünyaya geldi. Babası Kafkasya bölgesinde çalışan Alman kökenli bir demiryolu mühendisiydi. Teyzesi Olga Knipper-Çehova ise ünlü Rus yazar Anton Çehov'un eşiydi. Erken yaşlarda müzikal yeteneklerini göstermesi ve hiç çocuğu olmayan teyzesi Olga’nın onu özenle yetiştirebilmesini sağladı. Klarinet, kontrabas ve çeşitli bakır nefesli çalgıları çalmayı öğrendi, hatta piyano çalmayı da kendi kendine öğrenmişti. 1917 Ekim Devrimi’yle beraber Olga Rusya’yı terk etti ve Lev Knipper İç Savaş patlak verdiğinde Beyaz Ordu'ya gönüllü olarak katılmıştı. Baron Wrangel'in mağlup olan birlikleriyle Zagreb'e sığındı fakat 1922'de bir turne için Zagreb'de bulunan Moskova Sanat Tiyatrosu ile Moskova'ya geri döndü. SSCB’de Alman kökeni nedeniyle şüpheli biri olarak görüldü ve Bolşeviklere karşı verdiği mücadeleden dolayı tutuklanma tehlikesine rağmen müzik eğitimi almak üzere bir şekilde Almanya'ya gönderilmeyi başardı. Berlin'de Batı Avrupa eğilimlerinin etkisi altında kompozisyon eğitimi aldı. Kısa süre sonra bu deneyleri terk etti ve kendisini Sovyetler Birliği'nin farklı halklarının yerel müzikleri üzerine çalışmalara adadı. Bir yandan dışişleri Departmanı’nda görev yapmaya başladı, ayrıca NKVD1 ve Sovyetler Birliği Siyasi İdaresi’nde önemli görevlerde bulundu. Diğer yandan müzikal eğitimini Moskova'da Gnessin Müzik Okulu’nda besteci Reinhold Glière2 ile çalışarak sürdürdü.
Müzikte yaratıcı yılları yarım yüzyıl kadar sürmüş olan besteci Sovyet müziğinin gelişiminin tüm aşamalarına tanık oldu ve önemli katkılar sağladı. İlk Sovyet operası sayılan Kuzey Rüzgârı dâhil 5 opera, kantat ve bale gibi çeşitli sahne eserleri, 20 senfoni, birçok konçertant3, oda müziği ve vokal türde eserler ile birlikte, 4. senfonisinin ana teması olan Polyuşka-Polye, müzik yaşamının en heyecan verici çalışmalarından biri oldu. Kızıl Ordu Korosu’nun 1937'de Paris'teki performansından sonra ise tüm dünyada tanınır hale geldi. Ünlü Amerikalı şef Leopold Stokowski, Polyuşka-Polye için ‘20. yüzyılın o zamana kadar yazılmış en iyi şarkısı’ olduğunu ifade etti ve kendi düzenlemesiyle Londra’da 1945 Gençlik Kongresi'nin açılışında 6.000 kişilik bir koro tarafından icra edildi.
Hayatı boyunca karşılaştığı sorunlara yaratıcı bir şekilde çabucak yanıt veren ve büyük kompozisyon görevleri üstlenen Knipper, çalışmalarında asla hazır çözümlerle yetinmedi. İşlenmemiş temalara yönelerek sözünü söylemeye çalıştı, sosyalist mücadeleye ilham veren ve haklı olarak kendisini yeni toplumun kurucuları arasında sayan bir Sovyet besteci olarak yaşadı. 1930'ların başlarında SSCB'de bir dizi yolculuk yaparak Kafkasya'ya, Orta-Doğu Asya’ya, Uzak Doğu'ya gitti. Kızıl Ordu askerleri, denizciler ve sınır muhafızlarıyla bir araya geldi ve güçlü dostluklar kurdu. Buryat Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti (1958) ve RSFSR (1968), RSFSR Halk Sanatçısı (1974) ve 2 Stalin Ödülü sahibidir (1946, 1949). Hayatının geri kalanında bir Sovyet vatandaşı olarak tüm deneyimlerinden aldığı ilhamla yazdığı müzikler dinleyenlerde canlı bir etki uyandırdı. Uzun verimli yılların ardından 1974 yılında Moskova’da yaşama veda etti.
Senfoni No. 4 ‘Komsomol Savaşçıları için Şiir’
Lev Knipper 1932'de Pasifik Okyanusu kıyılarına yaptığı bir yolculuktan sonra 1933’te ‘Uzak Doğu Ordusu’ başlıklı 3. senfonisini, bir yıl sonra ise 4. senfonisini yazdı. Bu iki eser birbiriyle yakından bağlantılıdır ve sosyalist gerçekçiliğin senfonik müzik gibi büyük ölçekli bir müzik türünde uygulanması açısından iyi örnekler olarak görülür.
4. senfoni, ülkesi için gönüllü olarak cephede hayatını kaybeden genç bir Komsomolet’i4 müzikal olarak anlatır, devrim savaşçıları kuşağının kahramanca duygularını ve cesaretini yücelten senfonik bir şarkıya dönüşür. Sözler, düşmanlara karşı nöbet tutmak için evini gururla terk eden bir komsomol askerinin bakış açısıyla söyleniyor. Şair Viktor Gusev tarafından 1933’te yazılan ‘Bir Komsomol Askeri Hakkında Şiir’ üzerine, solistler, koro ve orkestra için bestelenmiştir.
Müzik, dört marştan dört bölümlü bir eser besteleme fikrine dayalı olarak tüm bölümlerin 'Polyuşka-polye' teması çevresinde bütünlük sergilediği bir biçimde tasarlanmıştır.
Birinci bölüm Andante maestoso5 dramatik ve çelişkili doğası açısından en karmaşık olan bölümdür. Kahramanın bir resmini çizer ve iki temel temanın geliştirilmesi üzerine kuruludur. İlki bestecinin kendisi tarafından 'yaşam teması' olarak adlandırılmış, kararlılık ve enerji dolu, ikincisi ise partizan şarkısı Polyuşka-Polye adlı ünlü şarkıya kaynaklık eden ezgidir. Besteci bu ana temayı dramatik anlatımlarla dolu bir gelişmenin tüm iniş çıkışlarında kullanmıştır.
İkinci bölüm Allegro6 düşman saldırısını anlatır. Müzik, bölümün ortalarında partizan şarkısındaki coşkunun aksine uğursuz bir karaktere bürünür. Düşman taburlarının attığı ağır adımları duyurur. Yaylı çalgıların hüzünlü müziği üzerine koronun partizan şarkısı ile kesintilere uğrar, tekrar yükselir ve kahramanın ölümüyle sonraki bölüme bağlanır.
Üçüncü bölüm Tempo di marcia funebre7 ölen kahramanın anısına adanmış cenaze müziğidir; bölümün sonunda yine partizan şarkısının bir hatırlatıcısı duyulacaktır.
Knipper, senfoninin finali Andante8 için, güneşli bir yaz gününde Kızıl Ordu alayının bir kolhoz köyünün caddesinde, yaşam sevinciyle dolu bir şarkıyla yürüdüğünü ve mutlu gençler tarafından karşılandığını gördüğünde bu fikrin ortaya çıktığını söylemiştir. Finalin müziği şenlik ruhuyla doludur, önceki bölümlerin temaları ve enerjik Kızıl Ordu şarkısı işlenir ve sonunda Polyuşka-Polye tekrar duyulur, fakat bu sefer daha da görkemli ve umut dolu bir karaktere bürünmüştür.
‘Komsomol Savaşçıları için Şiir’ Sovyet müzik tarihinde koral-senfonik bir eser olarak, devrimci kahramanlık temasının keşfinin özel örneklerinden biri ve aynı zamanda Sovyet müziğinin en karakteristik parçalarından biri olarak kabul ediliyor. İlk kez 1934'te şef Alexander Gauk'un şefliğinde ünlü 'Çapayev' filminin beyazperdede gösterime girmesiyle seslendirilmişti. Sonrasında SSCB’nin her köşesinde ve tüm dünyada muazzam bir popülerlik kazanan Polyuşka-Polye, senfoninin tümü haricinde ayrı bir parça olarak Kızıl Ordu Korosu, Paul Robeson9 Ivan Rebroff vb. popüler isimler ve topluluklar tarafından defalarca yorumlandı ve kaydedildi.
Lev Knipper ve Viktor Gusev şarkıyı o dönemde tanıtan bir dergide şu yorumu yapmışlardır:
‘’Ne yazık ki savunma şarkılarımız genellikle kuru ve duygusuzdur ve bu nedenle hızla unutulmaktadır. Bu yüzden lirik bir savunma şarkısı yaratmayı hedefledik, işçilerin vatanlarını sevdikleri bir şarkı. Bu girişimin objektif olarak başarılı olduğu söylenebilir. Birlikte çalıştık, sözler ve şarkı aynı anda yapıldı. Bu işbirliği iyi bir şarkı yapmanın en önemli koşullarından biridir. Şimdi ‘Polyuşka-Polye’yi alanlarda, sokakta ve trende sık sık duyuyoruz. Bu bizim için en büyük ödüldür.’’
- 1. NKVD: İçişleri Halk Komiserliği.
- 2. https://haber.sol.org.tr/haber/dinlemenin-ve-izlemenin-ritmi-reinhold-g…
- 3. Konçertant: Konçerto biçiminde, bir ya da daha çok solist içeren orkestra eşlikli müzik eserlerinin genel tanımı.
- 4. Komsomolet: Komünist gençlik birliği olan Komsomol üyesi.
- 5. Andante maestoso: Yavaşça fakat yürüyen bir tempoda ve görkemli.
- 6. Allegro: Neşeli ve canlı anlamına gelse de müzikte genellikle hızlı bir tempoyu ifade eder.
- 7. Tempo di Marcia Funebre: Cenaze marşı temposunda.
- 8. Andante: Yavaşça fakat yürüyen bir tempoda.
- 9. https://haber.sol.org.tr/haber/dinlemenin-ve-izlemenin-ritmi-paul-robes…