(soL - Haber Merkezi) Mecidiyeköy Ali Sami Yen stadındaki rezidans inşaatını sürdüren Torunlar Grubu, bu kez adını 10 işçinin yaşamını kaybetmesine neden olan işçi katliamıyla duyurdu. AKP iktidarı döneminde, akıl almaz yükselişiyle dikkat çeken Torunlar Grubu'nun sahibi Aziz Torun'un palazlandırılma hikayesi, Erdoğan'la okul arkadaşlığına dayanan bir "ortaklık" serüvenini gözler önüne seriyor.
AKP'yle "yıldızı parlayan" Torunlar Grubu'nun 12 yıldaki yükselişine göz attık. Öncelikle, kamuoyu isimlerini AKP iktidarıyla birlikte duymaya başladı. Ana işleri olan gıda/perakende alanında yeni fırsatları değerlendirerek büyürken gayrimenkul sektörünün de en hızlı sıçrayanlarından biri oldu. Kimilerine göre grubun büyük ortağı Aziz Torun'un Başbakan'la imam hatip yıllarına uzanan arkadaşlığı, bu çarpıcı büyümeyi büyük ölçüde aydınlattı. Aziz Torun, Tayyip Erdoğan'la aynı vapurla okula gittiklerini, kağıttan yaptıkları toplarla futbol oynadıklarını anlatırken ısrarla sonraki yıllarda hiçbir ortak iş yapmadıklarını vurguladı. Ancak iş ortaklıkları olmamasının, Torun'un "gönül bağımız var" sözleriyle de belirttiği gibi "dava ortaklığı"na engel olmadığı açık.
AKP özelleştirmelerinin 'vazgeçilmezi'
2004 yılına kadar kimi inşaat faaliyetleri de olan bir gıda toptancısı olan Torunlar grubu özelleştirme furyasından Netsel Marina'yı 20 milyon dolara, Kütahya’da bulunan Baha Esat Tekand Şeker Fabrikası'nı 23.8 milyon dolara, Uzanlara ait Esentepe’deki bir araziyi de 45.9 milyon dolara aldı. Bunlar dışında pek çok özelleştirme ihalesinde tek başına ya da kimi ortaklıklar içinde boy gösteren grubun son yıllarda kazandığı en dikkat çekici ihaleler ise Ali Sami Yen ve Paşabahçe Tekel Fabrikası arazilerinin satışları oldu. 10 yıl önce en iyi ihtimalle 50 milyon lira civarında cirosu olan grubun 2012 toplam geliri, gıda tarafında 600 milyon lira, gayrimenkul tarafında ise 425 milyon lira olmak üzere 1 milyar liranın üzerine çıkmış durumda. Başkent Doğalgaz için verilen 1,13 milyar dolarlık teklif ise sadece Torunlar GYO'nun 500 milyon dolarlık finansal borcu ve sürmekte olan milyar dolara yaklaşan tutardaki projeler daha da fazlasına göz dikildiğini gösteriyor.
Kim bu Torunlar?
"Bakliyat kralı” olarak tanındığı söylenen Torunlar Gıda, 1983 yılında Aziz ve Mehmet Torun tarafından kurulmuş. Babaları Osman Torun'un Tahtakale'deki bakkalını işleten Torun kardeşler, daha sonra toptan ticarete geçmiş. 1976-1982 yılları arasında SSK'da iş müfettişi olan Aziz Torun, bu işi bırakıp esnaflığa dönmüş. Hikayenin bu kısmında anlatılmayan bir Milli Görüş yasaklılığı olduğu tahmin ediliyor. Toptancılıkla birlikte aile Rami'de, Tayyip Erdoğan’ın 13-14 yaşındayken haftalık alarak çalıştığı yani çıraklık yaptığı bir dükkana komşu olmuş. Rami’deki toptancı dükkanından “bakliyat krallığı”na geçiş ise hızlı olmuş. Yolu kısaltan faktörler arasında Aziz Torun'un Tayyip Erdoğan'la imam hatip yıllarına uzanan arkadaşlığının olduğuna şüphe yok. Ancak Milli Görüş bağlantılarının da, özellikle 90'lı yıllarda önce Refah Partisi'nin yerel seçimlerde pek çok belediyeyi kazanması, ardından da iktidar olmasıyla ön açtığı tahmin ediliyor.
Grubun son 20 yılın büyük dönüşümler yaşanan tarıma dayanması da önemli bir nokta. Tarımsal ürünlerde ithalatın önünün açılması grubun bu alandaki büyümesine önemli katkıda bulunmuş. Torunlar’ın “bakliyat krallığı” tıpkı Unakıtan ve oğulları gibi tarımsal ürün ithalatına dayanıyor. Torunlar Gıda, aynı zamanda Türkiye’nin en büyük gıda ithalatçılarından biri. 90'lı yıllarda şeker ve çeltik ithalatına başlayan, sonra bunlara soya ve kanolayı da ekleyen grup, ithal ürünlerin işlendiği yağ ve şeker tesislerine de sahip. Kiler ve Ülker gruplarıyla da ortaklığı bulunan gıda grubunun cirosunun 600 milyon lira civarında olduğu söyleniyor.
Bandırma, Mersin ve Trakya'da üç çeltik fabrikaları bulunmakla birlikte söz konusu ürünlerin büyük bölümü ithal ediliyor. Torunlar Gıda’nın Ameriken pirinci ve Uzak Doğu Pirinci ithalat ve transit ticaretinde Türkiye’deki ilk üç firmadan biri olduğu söyleniyor. Ayrıca Rize Pazar'da çay fabrikası bulunan grup, kâğıt ticareti de (yine ithalat ağırlıklı) yapıyor. Toray adında inşaat şirketleri ile Bursa ve Antalya’da alışveriş merkezleri bulunuyor. Grubun ayrıca Bulgaristan ve Gürcistan’da kurulmuş şirketleri var.
Dev gayrimenkul portföyü
2004 yılına kadar inşaatla "her Türk şirketi kadar" ilişkisi bulunan, Ankara'da AnkaMall ve Crowne Plaza'nın sahibi olan Yeni Gimat İşyerleri İşletmesi'ne ortaklık ve Bursa'da bir iş merkezi dışında inşaat yatırımı bulunmayan grup Torunlar GYO ile 2012 sonu itibariyle Türkiye'nin en büyük Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı şirketlerinden birine sahip. Bursa ve İstanbul ağırlıklı olmak üzere pek çok AVM-konut-ofis içeren projeyi bitiren, satan/işleten grubun, Ali Sami Yen ve Paşabahçe'dekiler en büyükleri olmak üzere yeni projeleri de yapım aşamasında.
Grubun sadece AVM kiralarından elde ettiği yıllık gelir 100 milyon liranın üzerine çıkmış durumda, yeni projelerin tamamlanmasıyla bu tutarın 150 milyon dolara ulaşması bekleniyor. Aziz Torun, basına yaptığı açıklamalarda gayrimenkul faaliyetlerinden elde ettikleri toplam gelirin 2012 yılında 425 milyon lira olduğunu söylüyor. İMKB'de işlem gören GYO'lar arasında 890 milyon lira civarında piyasa değeriyle Emlak GYO ve Saf GYO'nun arkasından üçüncü sırada yer alan Torunlar GYO'nun, 2012 sonu itibariyle 3,8 milyar liraya yaklaşan portföy büyüklüğüyle en büyük ikinci GYO olduğu tahmin ediliyor.
AKP'nin "kentsel dönüşüm" hamlesine de büyük bir inanç besleyen ve sadece kentsel dönüşüm üzerinden her yıl 400 bin adet yeni konutun yapılacağı, satılacağı beklentisi taşıyan grubun orta vadeli büyüme beklentileri de son derece iyimser. Torunlar GYO'nun mali tabloları da bu iyimserliğin göstergesi. 2012 yılının ilk 9 ayında 120 milyon lira civarında satış/kira gelirine karşılık 500 milyon dolar civarında orta vadeli finansal borç, gayrimenkul sektörüne duyulan güvenin ve tabii grubun arkasındaki finansal/siyasal desteğin de kanıtı.