Küba'da eğitimde dönüşüm ve meslek liseleri

DÜNYA SOLA DÖNÜYOR – KÜBA ve LATİN AMERİKA yazıları

Türkiye’de katsayı değişikliği Danıştay’la YÖK arasında pinpon topu gibi gidip gelirken, Küba’da geçtiğimiz haftalarda aynı konuda önemli değişiklikler yaşandı. Küba, temel olarak, üretimi artırmaya dönük merkezi planlarla uyumlu olarak teknik bilgisi yüksek, ara kademe eleman yetiştirmeye daha fazla ağırlık verecek.

Küba’da sistem nasıl işliyor? Öncelikle kısaca bundan bahsetmem yerinde olur. Kübalı bir çocuk, iki yaşından itibaren “okula” başlıyor. Bu yaşlardaki çocuklar, haftada birkaç saatten başlayarak mahallelerde yaşıtlarıyla bir araya getirilerek sosyalleşmeleri, kendi yaşıtlarıyla düzenli ve denetimli ilişki kurmaları sağlanıyor. Bizdeki ilköğretime denk düşen süre, Küba’da dokuz yıl. Dokuzuncu sınıftan sonra ya bir meslek lisesine gidiyorsunuz, ya da bizdeki düz liseye denk düşen, “üniversite öncesi” (preuniversitario) okuluna gidiyorsunuz. Bunların ardından sınava girerek üniversitelere yerleştirilme hakkı kazanmaya çalışıyorsunuz.

Küba, üniversite mezunu oranının yüksek olduğu bir ülke. Devrimin başlangıcından bu yana eğitime verilen önem, ülkeye çok şey kazandırdı. Nitelikli işgücü hem ülkenin kalkınma hamlelerinin başarısı için elzemdi, hem de -özellikle Özel Dönem gibi diğer gelirlerin çok düştüğü bir süreçte- çeşitli ülkelere gönderilen doktorlar, öğretmenler ve diğer meslek sahipleri, ülkenin bu yardımları karşılığında başka türlü destek görmesini sağladı.

Küba’nın artık 90’lardaki Özel Dönem ve etkilerinden sıyrıldığı aşikâr. Sosyalizmin tehlikede olduğu, ülke ekonomisinin kör topal ilerlediği durumdan çıkmayı başardı Kübalılar. Özellikle 2000’li yıllarda yüzde 10’lara varan büyüme hızları yakalandı. Her ne kadar kasırgalar ve ekonomik kriz bu hızı yavaşlatsa da, Küba ekonomisi büyümeyi sürdürüyor. Büyüyen Küba ekonomisinde hükümetin en fazla vurgu yaptığı konular ise üretim ve verimlilik.

Son yapılan değişiklik, Küba’nın zirai ve sınaî üretim sektörlerinde giderek artan ara eleman ihtiyacını karşılamaya dönük. Şimdiye dek ilköğretimden mezun olanların yüzde 60’ı üniversite öncesi liselerine, yüzde 40’ı ise meslek liselerine gidiyordu. Şimdi bu oranın tersine çevrilmesi hedefleniyor.

Bizim bakanlar “Her üniversite mezunu iş bulacak diye bir şey yok, dünyanın hiçbir yerinde böyle bir uygulama yok” deseler de, Küba’da devlet, talep eden her vatandaş gibi üniversite mezunlarına da iş buluyor. Ancak belli mesleklerde bir yığılma söz konusu. Son senelerde özellikle sosyal bilimlerde (sosyoloji, tarih, felsefe, vs) ihtiyacın ötesinde mezun veriliyor. Başta tarım ve ormancılık, inşaat ve muhasebe olmak üzere bazı meslek dallarında ise eksik var. Yapılan değişikliğin bununla ilgili bir yönü var elbette.

Meslek liseleri, Küba’da bir “geçiş okulu” olarak düşünülüyordu. Yani girenlerin büyük kısmı meslek sahibi olmak için değil, buradan çıkıp üniversiteye gitmek için bu liselere devam ediyorlardı. Ancak yeni düzenlemeyle birlikte meslek lisesinden mezun olanlar, ancak meslekleriyle ilgili alanlarda üniversiteye devam edebilecekler.

Öğretim sistemindeki bu gibi değişiklikler, eğer bütünlüklü ve düzgün yapılmak isteniyorsa, çok kapsamlı düzenlemeleri gerektirir. Küba da bu değişikliğin birçok ayağını örmeye çalışıyor. İlk olarak, meslek liseleri bundan sonra ilgili üretim tesisleriyle çok daha yakından bağlantılı olacaklar. Bazı sınıfların doğrudan işyerine, fabrikaya taşınması planlanıyor. Sektörde çalışanlar, öğrencilerle daha yakın temasta olacak, daha fazla derse girecekler. Öğrencilerin her sene için iş eğitim stajı olacak. Böylece öğrenciler, sektördeki teknolojiyi ve üretim sürecini daha iyi ve daha yakından tanıyacaklar.

Artık meslek lisesi seçmek daha belirleyici bir karar olacağı için, ilköğretim öğrencilerinin meslekleri tanımasına daha fazla önem verilecek.

Juventud Rebelde’de konuya ilişkin çıkan kapsamlı haberde bilgi veren, ilköğretim öğrencilerini örgütleyen José Martí Öncüler Örgütü’nün Başkanı Yamilé Ramos Cordero, öğrencilere meslekleri tanıtmak için illa ki bir “öncüler sarayı”na götürüp burada meslek tanıtım odalarına sokmak gerekmediğini söylüyor: “Bazen okulun yanında bir şirket, bir üretim ya da ticaret tesisi oluyor ve öğrencilerin buralarda ne olup bittiğine dair pek fikri olmuyor. Çünkü hiç onları özellikle oralara götürmüyoruz, öte yandan tesisler de müstakbel çalışanlarının mezun olacakları okulları görmek için hiç ilgi göstermiyorlar.”

Komünist Gençler Birliği’nin (UJC) kongresinde üretim sektöründe çalışan birçok genç komünist, bu girişimin öncülüğünü üstlendiler ve okullara giderek öğrencilere işyerlerini, mesleklerini ve üretim sürecini anlatmaya başladılar. Kısa sürede çok olumlu sonuç alındığı belirtiliyor.

Bu süreçte öğretmenlere ve ailelere de elbette büyük iş düşüyor. Onlara dönük de birer eğitim verilmesi planlanıyor.

Küba’nın üretimi artırarak hem ekonomiyi toparlaması, hem de turizm gibi dışarıya bağımlılığı artıran sektörlerin payını azaltması gerekiyor. Üretimde büyük dönüşüm ve atılımların temelini eğitiminin oluşturduğunu Kübalılar 50 seneden beri iyi biliyorlar.