AKP kadroları, patronlar ve iktidara bir biçimde yapışmış asalaklar, elbette yeni anayasayı savunurlar. Hepsinin çok sayıda nedeni var; “ülke otoban hızında yönetilecek…teşvikler hemen uygulamaya konulabilecek…patronların üzerindeki istihdam ve vergi yükleri kaldırılacak…ülkenin her karış toprağının ekonomiye kazandırılmasının önündeki engeller iyice temizlenecek…”
Bu gerekçelere daha niceleri eklenebilir.
Ne yazık ki yağmaya “hukuk” statüsü ve gücü kazandıran Anayasa, geçtiğimiz yıl kabul edildi ve ne yazık ki hazırlayanlar, yeniden iktidar oldu.
Çok da üzülmeyelim. “Kazanırsak bu duruma son vereceğiz” diye bizlerden oy isteyenler Cumhuriyetin bütün birikimleri, değerleri, varlıkları, haraç mezat satılırken, ülke imam hatip okullarıyla, kuran kurslarıyla donatılırken, meclisteki güçlerinin azlığına sığınıp, olanı biteni seyretmekle yetiniyorlardı.
Umut tacirlerine kapılıp oyalamalarına izin vermeyelim.
Anayasanın değiştirilen kuralları, cumhurbaşkanının andiçtiği gün yürürlüğe girmiş olacak. Ama yürürlüğe girmesini sağlayacak düzenlemeler henüz çıkarılmadı.
Bugün (4 Temmuz 2018) Resmi Gazete’de yeni anayasaya uyum sağlamak amacıyla yetki yasasına dayanarak çıkarılan 698 sayılı KHK yayımlandı. Çeşitli yasalardaki başbakan; heyet-i vekile; bakanlar kurulu, sözcüklerinin yeni anayasaya uyumlu sözcüklerle değiştirilmesi dışında düzenlemeye rastlanmıyor. Yetki yasasında tanımlanan yetki de tam olarak kullanılmamış. Bütün bunlar, yeni KHK’ların hazırlanmakta olduğunu gösteriyor.
Yeni düzenin nasıl bir şey olacağını sır gibi saklıyorlar. Ortalıkta bir örgüt şeması dolaşıyor yalnızca. Anlaşılan o ki, birkaç gün daha sızan bilgilerle yetinmek zorunda kalacağız.
Devleti nasıl yapılandıracaklarını heyecanla beklerken, isterseniz Anayasanın değiştirilen kurallarını yeniden gözden geçirelim. Belki gelecekte bir yararı olur.
TBMM’nin yasama yetkisi kısıtlandı.
AKP kadroları, Anayasa değişikliklerini savunurken Meclisin yasama yetkisinin süreceğini ısrarla söyleyip durdular. Hatta “asli görevine dönüyor” yorumları yapanlarına bile rastlandı.
Oysa bu anayasayla Meclisin elinden devletin örgüt yapısını düzenleyici yasa çıkarma yetkisi alındı, Cumhurbaşkanına verildi.
Anayasanın 106’ncı maddesinde; “Bakanlıkların kurulması, kaldırılması, görevleri ve yetkileri, teşkilat yapısı ile merkez ve taşra teşkilatlarının kurulması Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenlenir” denilmektedir.
Bu madde, devletin örgüt yapısının düzenlendiği konuların Meclise yasaklanması anlamına gelmektedir. Çünkü “CB kararnameleriyle düzenlenebilir” değil; “düzenlenir” sözcüğü kullanılmıştır. Başka bir organ, yani konunun asıl sahibi Meclis kullanırsa anayasaya aykırı sayılacaktır.
Anayasanın 104’ncü maddesiyle cumhurbaşkanına tanınan yetki 106’ncı maddede olduğu gibi Meclisi dışlamamaktadır ama yasama yetkisinin kısıtlanmasına ortam hazırlamaktadır.
104’ncü maddenin 16’ncı fıkrasında Cumhurbaşkanının isterse kullanabileceği CB kararnamesi çıkarma yetkisine ilişkin kurallar düzenlenmiştir.
Anılan fıkrada; “Cumhurbaşkanı yürütme yetkisine ilişkin konularda CB kararnamesi çıkarabilir”denilmektedir.
Devlet yönetiminde, her etkinliğin yürütmeyle ilişkisi vardır. Ve yeni anayasayla, yürütme yetkileri cumhurbaşkanında toplanmıştır. Cumhurbaşkanı, yürütme yetkisiyle ilişkisi olduğunu öne sürüp her konuda düzenleme yapabilir. Verilen yetkinin ilkesi, ölçütü, sınırları belirsiz olduğu için kimsenin sesi çıkamaz.
Fıkrada CB kararnameleriyle düzenlenemeyecek konular sıralanmıştır. Buna göre, temel haklar, kişi hakları, siyasal hak ve ödevleri; Anayasada özellikle yasa ile düzenlenmesi öngörülen konular ile yasalarda açıkça düzenlenen konularda CB kararnameleri çıkarılamayacaktır. Daha sonra aynı konuyu düzenleyen bir yasa çıkarılmışsa CB kararnamesi hükümsüz kalacaktır. Yasa ile CB uyumsuzluğunda yasa kuralına uyulacaktır.
Bu kurallar yasaya üstünlük verildiği algısı uyandırmaktadır. Oysa bir gariplik dikkat çekmektedir. Ortaya ölçüsüz, sınırsız kural koyma yetkisi konulmuştur ve kime verildiği belirlenmediği için isteyen kullanmaktadır.
Cumhurbaşkanının yetkisini kötüye kullanılması karşısında yapılabilecekler sınırlıdır. Meclisin her ne kadar yasa çıkarıp CB kararnamelerini hükümsüz bırakabilme yetkisi bulunmakta ise de bu olanağın kullanılması kolay değildir.
Cumhurbaşkanı yasaları geri gönderdiğinde yeniden kabul edilebilmesi için nitelikli çoğunluk aranmaktadır. Bulunsa bile aradan çok süre geçeceği için belki de iş işten geçmiş olacaktır.
CB kararnameleri cumhurbaşkanına KHK’lara oranla daha çok yetki tanımaktadır.
Adının kararname olması yanıltmasın, Cumhurbaşkanı kararnameleri, yasa gücündedir. Cumhurbaşkanına yetki yasasına gerek olmaksızın dilediği anda ve çok geniş bir çerçevede yasa gücünde düzenleme yapma olanağı sunulmuştur. Üstelik önceki dönem KHK’larından ayrı olarak Meclise denetim için gönderilmesi de gerekmemektedir.
TBMM’nin yürütme organını denetleme yetkisi kaldırılmıştır.
Yürütme erkini elinde tutan cumhurbaşkanı için siyasi sorumluluk öngörülmemiştir. Meclise hesap verecek kimse yoktur. Anayasada cumhurbaşkanı için yalnızca ceza sorumluluğuna ilişkin kurallara yer verilmiştir. Üstelik öngörülen kurallar öylesine zorludur ki; yargılatabilmek neredeyse olanaksızdır. Cumhurbaşkanlığı yardımcıları ile bakanlar da yargıya gönderilme olasılıklarına karşı anayasanın koruması altına alınmıştır.
Bugüne değin etkili olarak kullanılmamış olsa da yetkinin varlığı bile AKP kadrolarını ürkütmüş gensoru kaldırılmıştır.
Meclisin Bütçe hakkını kullanabilmesi olanağı kalmamıştır:
Parlamentonun, yürütme organına verdiği gelir elde etmek ve harcamak yetkilerini nasıl kullandığını denetlemesi, bütçe hakkı olarak adlandırılır.
Yürütme organı bütçeyi Meclise sunarken, beklenen gelirlerin tutarlarını ve yasal dayanaklarını; ödeneklerin hangi hizmet kalemlerine ne tür öncelikler gözetilerek dağıtıldığını açıklamak ve gelen soruları karşılamakla yükümlüdür.
Kesin hesap yasaları görüşülürken yetkinin doğru kullanılıp kullanılmadığı sorgulanır. Bu süreçte önemli ölçüde Sayıştay raporları esas alınır.
Yeni anayasayla bütçe hakkının kullanılabilmesi olanağı ortadan kaldırılmıştır. Çünkü Bütçe Meclise sunulmamakta; gönderilmektedir. Gönderen ise meclise karşı sorumlu değildir.
Bütçe, sanki Kafka’nın Şato adlı romanında betimlenen, diktatör eğilimler içindeki esrarengiz bir kontun şatosunda, sayısı belirsiz bürokratlarca hazırlanmış ve gereği yapılmak üzere Meclise gönderilmiş gibidir.
Gönderilmiş olması yeterlidir. Kabul edilip edilmemesi önemli değildir. Reddedilse bile Anayasaya göre tutarlar yeniden değerleme oranlarıyla güncellenip harcanabilmektedir.
Kesin Hesap Yasası reddedilmiş olan İktidarların aklanmamış olduğu varsayılır. Ancak bu da önemsizdir. Çünkü Cumhuriyet tarihinde bu nedenle başı derde girmiş bir örnek bulabilmek olanaksızdır.
Bütçe denetlenemeyeceği için Parlamento adına denetim yapan Sayıştay da boşta kalmıştır.
Son sözümüzü söyleyelim: Devlet kuralsızlaştırıldıkça Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminin nimetleri artıyor.