2009’un son günlerinde Vatikan, Nazi soykırımında suskun kaldığı gerekçesiyle Yahudilerin suçladığı Papa XII. Pio’ya Aziz’lik rütbesi vermeye karar verince gerek İtalya’da gerekse dünyada Yahudi cemaatlerinden hemen tepki geldi.
Papa XVI. Ratzinger’in imzaladığı ve aralarında 17 Katolik din adamının yer aldığı ‘Aziz’ler listesine Papa XII. Pio da girecek olursa Yahudi cemaatlerinin bu karara tavrı ‘eleştirel’ olacaktır diye vurgu yapıldı.
Sonra tartışmayı takip edenler hatırlayacaktır Vatikan Yahudi cemaatlerinden gelen tepki karşısında hemen geri adım attı. Papa XVI. Ratzinger, Vatikan’da Aziz’lik rütbesi ile ilgili alınan kararın Papa XII. Pio’nin 1940’li yılların ortalarına doğru yaşanan Nazi soykırımı karşısında takındığı siyasi tavır ölçüt gözetilerek alınmadığını, Papa XII. Pio ile Tanrı arasındaki diyaloğu temel aldıkları yönünde diplomatik bir açıklama yaptı.
Kısacası Yahudi cemaatinin Katolik kilisesine karşı tepkisini durdurmak için Papa XII. Pio’ya mucizevi erdemler sıfatı kazandıracak Aziz rütbesinin geçici olarak durdurulduğu açıklandı. En azından Vatikan’in Papa Jean Paul II’ye de vereceği Aziz rütbesinin Pio XII.’ye ortam durulana kadar Jean Paul II ile eşzamanlı verilmeyeceği duyuruldu.
Yahudi cemaatinin önde gelen isimleri, Papa XII. Pio’nun Nazi soykırımı sırasında neden suskun kaldığı yönünde her iki tarafın tarihçilerince Pio XII’ye ait arşivde bir araştırma yapılana ve gerçek kavranana kadar Katolik dünyasının suskun kalmasına vurgu yapsa da Vatikan attığı geri adımda tarihsel araştırmanın yararlılığı konusunda bir yorumda bulunmadı. Çünkü kararın XII. Pio’nun siyasi kimliği gözetilerek değil, din adamı kimliği ile alındığında ısrar etti.
Pisa Üniversitesi’nde çağdaş tarih bölümü öğretim üyesi Daniele Menozzi, Papa XII. Pio’nun II. Dünya Savaşı sırasında gerek savaşı gerekse Nazi soykırımını kamu önünde eleştirmediğini hatırlattı. En azından tüm olan bitene karşı kişisel anlamda bir tavır almadığının altını çizdi bir kez daha. Ayrıca Menozzi, II. Dünya Savaşı döneminde Papalık sınırları içinde ‘Yahudi’ sözcüğünün anılmadığını da aktardı. Pio XII’nin de Yahudi sözcüğünü ancak savaş sona erdikten sonra andığını ve ‘Biz yapılabilecek ne varsa yaptık’ mesajını verdiğini anlattı.
Vatikan’in çatısı altında Pio XII’yi savunmak adına önün Nazi soykırımı karşısında suskun kalmasının gerçekte bilinçli yapılmış bir tercih olduğunu öne sürenler olsa da, karşı görüşteki tarihçiler tartışmalı Papa XII. Pio’nun suskunluğunun sonuçta Yahudilerin soykırım kurbanı olmasını engellemediğine işaret ediyor.
Papa XVI. Benediktus, gelecek 17 0cak 2010’da Roma’daki Musevi cemaatını ve Roma sinagogünü ziyaret edecek. Katolik ve Musevi din adamları arasındaki görüşmelerin nasıl bir rota izleyeceği şimdilik belirsiz. Tarihçi Menozzi’nin de vurgu yaptığı gibi Papa XII. Pio ile Musevi dünyası arasında kapanmayan bir yara var. Öte yandan Pio XII’nin II. Dünya Savaşı sırasında takındığı tavrı, gizli bir Nazi hayranı olup olmadığı gerçeğini kavramak için Papa’nın arşivinde araştırma yapmak kaçınılmaz.