İtalyan belgeselci Luca Guadagnino, bu yılki Locarno Film Festivali’ne yarışma dışı bölümde gösterilen “Inconscio Italiano” adlı filmiyle katıldı. İtalya’nın Etiyopya’yı işgalini (1936) konu alan, Guadagnino’nun Luce Enstitüsü* arşivinde ulaştığı yeni belgeseller ışığında hazırladığı film, İtalya’nın Etiyopya’da bugüne kadar bilinenden çok daha acımasız ve vahşi bir işgalin mimarı olduğuna tanıklık ediyor.
Cezayirli bir anne ve İtalyan bir babanın oğlu olan Luca Guadagnino, yıllardır İtalya’nın Etiyopya’yı işgali konusunda bir belgesel çekmek istiyordu. Palermo doğumlu belgeselci, çocukluk yıllarında babası öğretmen olduğu için Etiyopya’ya gitmişti. Bu ülke, çocukluk yıllarında saklı kalan anılar nedeniyle özellikle ilgisini çekiyordu Guadagnino’nun. Etiyopya’nın İtalya tarafından işgalini belgesel bir filmde anlatmaya karar verdiği zaman bu filmin tarihsel bir öykü aktarmakla sınırlı kalmasını istemiyordu.
Belgesel, 100 bini sivil vatandaş toplam 300 bin kişinin ölümüyle sonuçlanan Etiyopya’nın işgaline odaklandığı için o dönemde gerçekten neler yaşandığı ve İtalyan hükümetinin izlediği sömürgeci siyaset konusunda resmi tarihin bugüne kadar anlatmadığı gerçekleri ortaya koymasını tasarladı yönetmen.
“Inconscio Italiano”nun senaryosunu Giuppy D’Aura, yazdı, Luce arşivinden gelen filmlerin montajını ise Ferdinando Cito yürüttü. ‘Inconscio Italiano’ iki bölümden oluşuyor. İlk bölümde belgeselin senaristi Giuppy d’Aura’nın tarihçi Angelo del Boca ve Lucia Ceci, antropolog Iain Chambers ve Michela Fusaschi ve felsefeci Alberto Borgio ve İda Dominijanni ile yaptığı bir dizi söyleşiye yer veriliyor. Bu söyleşilerde aydınlar, İtalya’nın sömürgeci geçmişini kendi uzmanlık alanları çerçevesinde analiz ediyor. Belgeselin ikinci bölümü, Guadagnino’nun Luce arşivinde ulaştığı ve Etiyopya işgali konusunda faşist yönetimin çektiği propaganda filmlerinden hareketle hazırlanan bir montajla işgal görüntüleriyle başbaşa bırakıyor izleyiciyi.
Guadagnino’nun Luce Enstitüsü arşivinden seçtiği ve bugüne kadar hiçbir yerde izlenmeyen filmlerdeki görüntüler, İtalyan hükümetinin Etiyopya’da vahşi bir işgal gerçekleştirdiğini yansıtıyor. Guadagnino’nun Locarno Festivali’nde kendisiyle yapılan bir söyleşide vurguladığı gibi, “Luce arşivinden gelen ve belgeselin sonuna eklenen görüntüler ayrıntılarda saklı bir şiddetin uygulandığını yansıtıyor.”
Çocukluk yıllarının bir bölümü babasının öğretmen olması nedeniyle Etiyopya’da geçen Guadagnino, İtalya ötesine bakabilen, çalışmalarında uluslararası düzeyde izleyicinin ilgisini çekebilecek sınır ötesi konulara değinebilen bir belgeselci. Bu belgeselin iki çıkış kaynağı olduğunu anlattı Locarno’da, “Bir yanda benim çocukken Etiyopya’da geçirdiğim birkaç yıl ve bu biyografik anının Etyopya’ya yönelik bir ilgiye dönüşmesi, öte yandan Luce Enstitüsü arşivine girme olanağı bularak bugüne kadar hiçbir yerde yayımlanmayan görüntülere ulaşabilmem.”
Geleneksel kalıplar içinde kalarak geçmişte yaşanan sömürgeci bir işgalin tarihi öyküsünü anlatmak yerine, o dönemde sömürgeci kimliğini edinen, faşist yönetimin öngördüğü gibi ‘öteki’ne sömürgeci bir zihniyetle ulaşmaya çabalayan bir siyasetin mantığını kavramayı tasarladı Guadagnino.
Guadagnino'nun Luce arşivinde ulaştığı görüntüler, o yıllardaki sömürgeci İtalya’nın Etiyopya’yı işgali sırasında ırk, cinsiyet, sosyal sınıf ve şiddete dayalı birçok sorunun öldüğünü yansıtıyor. Guadagnino, “Etiyopya’nın işgali, sıradan gibi görünen birçok ayrıntıda ‘gizli bir şiddet’e işaret ediyor” diye yorumda bulunuyor.
Yönetmenin belgeselin sonuna eklediği arşiv filmleri bir noktada, izleyiciye düşsel bir dünyada gezindiği hissini verirken aniden bir başka boyuta doğru sürüklüyor. Etiyopya’ya bağımsızlığını kazandırmak iddiasıyla yola çıkan İtalya’nın sömürgeci ülke kimliğiyle nasıl da acımasız bir işgale önayak olduğunu anlatıyor.
*Luce Enstitüsü: 1924’te sinema malzemesinin eğitim ve enformasyon amaçlı kullanımı ve dağıtımı amacıyla Roma’da kurulan enstitü. Bu enstitü faşişt idare altındaki İtalya’da rejimin propaganda malzemesi olmuştu. Sinema tarihinin yanı sıra sosyal ve tarihsel içerikli belgesel film arşivine sahip enstitü, günümüzde araştırmacılara hizmet veriyor. Enstitünün ınternet sitesi, www.archivioluce.com