Corriere della Sera gazetesi Rusya muhabiri Armando Torno'nun, Gorki'de Lenin kitaplığını anlatan bir haberini okudum. Gorki, Moskova'nın güneydoğusunda bir yerleşme. Slav dillerinde "gora" sözcüğü tepelik, dağlık arazi anlamına geliyor.
Gorki ismine arşiv belgelerinde XIII. yuzyiıdan bu yana rastlanıyor. Özellikle 19. yüzyılın başlangıcında dönemin belediye başkanının eşi Morozova-Reinbot'un girişimi ile kurulan model çiftliğiyle ünlü Gorki. 1917 Ekim devrimi sonrası Lenin de Gorki'de bir çiftlik evine sahip oluyor. Özellikle sağlık sorunlarının baş göstermeye başladığı dönemde daha çok zaman geçiriyor Gorki'de. 1924 yılında yaşama veda ettiği bu çiftlik evinde kesintisiz sekiz ay yaşadığı biliniyor.
Yakın geçmişte, Yeltsin iktidarda olduğu dönemde Kremlin'de devrimine ait en ufak bir izin kalmamasını emredince Lenin'e ait bütün eşyaların Gorki'deki çiftlik evine getirildiğini okudum. Bütünü 42 bin parça eşya ve 10 bini aşkın kitap.
Lenin'in ne tür kitaplar okuduğunu, bilinmeyen ilgi alanlarını keşfetmek isteyen araştırmacılara yol açmak amacıyla bu kitaplığı yeniden elden geçirmek ve düzenlemek işi kütüphaneci ve konservator Alexandr Savinov'a düştü.
Savinov araştırmasında 1961 yılında Lenin kitaplığında yapılan sayımda tasnife girmeyen yeni kitaplara da ulaştıklarını, önceden bilinen 8 bin 450 adet kitap ve belgenin yeni sayım ve eklenen kitaplarla 10 bin 686'ya ulaştığını aktarıyor.
Lenin'in kişisel kitapığı, elbette kendisinin ne tür kitaplar okuduğu, okur Lenin'in portresini çizmek açısından çok önemli. Örneğin İtalyan edebiyatı Lenin'in ilgi alanlarından biri. Bunda İtalyan edebiyatı uzmanı kız kardeşi Anna'nın da etkisi olabileceğini öne sürüyor araştırmacılar. Kitaplıkta Dante'nin üç ciltlik 1842 baskısı "İlahi Komedya"sı mevcut. Lenin'in ilk satın aldığı kitaplardan biri olduğu tahmin ediliyor. Çehov gibi Dante'yi her zaman yanında taşıdığı özellikle seyahat ettiği zamanlarda okuduğunu anlatıyor araştırmacılar. Bir baska İtalyan yazarı De Amicis'in 1907 baskısı "Nel Regno dell'Amore"si, Alessandro Manzoni'nin 1877 Fransızca versiyonu "Promessi Sposi"si, Ada Negri'nin şiir kitapları Lenin'in İtalyan edebiyatına olan ilgisine işaret ediyor.
Libreria Edittrice'nin bastığı 1921 tarihli "İtalyan Komünist Partisi Pc", Tipografia di Lavoro'dan 1906'da çıkan " Üçüncü Komünist Enternasyonalde Italyan Sorunsalı ve Paolo Orano'nun Sosyalist Söylemleri" ise İtalya bağlantılı siyasi kaynaklar olarak mevcut Lenin'in kitaplığında.
Bu arada Lenin'in 1917'den yaşama veda ettiği 1924 yılına kadar Corriere della Sera gazetesinin abonesi olduğunu da bilmekte yarar var.
Lenin'in Kremlin'deki ofisinde kapitalizm ve tarım üzerine notlar gibi genel içerikli yayınların yani sıra Rus edebiyatının klasik yazarları Dostoyevski, Tolstoy. Gorki. Gogol, Puşkin, Herzen ve Çehov'un tüm yapıtları mevcuttu. Şimdi bu kitaplar da Gorki'de koruma altına alındı. Ancak Çehov'un, Lenin'in elinden hiç eksik etmediği, taptığı bir yazar olduğu herkesçe biliniyor.
Kremlin'de kurtarılan bir başka kaynak, çeşitli ansiklopediler oldu. Lenin'in kişisel notları arasında ise petrol yatakları konusunda yazdığı belgeler ilk kez keşfedildi. Bir başka rafta ise Lenin, sosyalizm ve onun hükümetine eleştiri getiren kaynaklar ve kitaplar bir aradaydı.
Kütüphaneci Savinov titiz araştırmasında Lenin'in felsefi yapıtları tutkuyla takip ettiğini keşfetti. Oswald Spengler'in "Batının Doğusu"nu Rusça çevirisinden okumuştu. Yine Spengler'in "Makine Medeniyetlerinin Yükselişi ve Çöküşü" adlı kitabını okurken birçok not almıştı. Gustav le Bon'un "Çılgınlığın Psikolojisi" de Lenin felsefe kitapları arasındaydi. Lenin, Le Bon'un kitabının 1895 tarihli ilk baskısına sahipti. Buffon, Darwin ve Marx'ın kitapları önemli yer tutuyordu. Ayrıca Platon, Feuerbach, Roussaeu, Kant onun felsefeye olan tutkulu ilgisini tamamlayan yazarlardı. Hegel'in 1913'de San Petersburg'da basılan "Ruhun Fenomenolojisi" ve 1916 basımı "Mantığın Bilimi" de felsefe kitapları arasındaydı.
Bu zengin kitaplıkta Savinov 1919 basımı Rusça kaleme alınmış olan "Eski Ahid"e de rast geldi. Ayrıca İncil'e ve din konusunda yazılmış makalelere ayrılmış bir raf keşfetti. Örneğin Lenin'in "ateizm" hakkında sayısız makale yazdığını, özellikle Aziz Paul üzerinde çok durduğunu keşfetti.
Ölümünden once son aylarını geçirdiği Gorki'deki evinde çalışma masasına "Rusya'da elektrik sistemi" hakkında planlar öneren notlar iliştirmişti. Bu notlar, 1922 tarihliydi. Yatak odasındaki masada ise ölümünden once okuduğu son kitaplar duruyordu. Gorki'nin "Benim Üniversitelerim" ile Jack London'ın bazı kitapları. Ve 1924 tarihli bir takvim. Anonim bir hayranı "sevgili Lenin" diye not düşmüştü. Bir başka takvim ise duvarda asılıydı. Bu takvimde çok sevdiği Çehov'un bir fotoğrafını iliştirmişti. Bolşevik Partisi'nin 13. kongresine ait bazı notlar, gözlükleri ve kağıt kesicisi ölümünden önce masasında bıraktığı son eşyalardı.