Aile Sağlığı Merkezleri, ülkemizde sağlık hizmetlerinin ilk basamağında duruyor. Uygulamada, rahatsızlığı olan yurttaşlar kayıtlı oldukları Aile Sağlığı Merkezleri'ne giderek ilk muayeneyi oluyorlar.
Koronavirüs pandemisi ile bu uygulama değişmiş değil. Yüksek ateş, öksürük gibi KOVİD-19 enfeksiyon belirtisi de olabilecek rahatsızlıklarla ASM'lere başvurular oluyor.
Görüştüğümüz bir ASM hekimi, bakanlığın bu başvurularda talimatının seyahat hikayesi bilgisi alınarak yurtdışı bağlantısı olmuş olanları izolasyona alma şeklinde olduğunu söyledi.
ASM HEKİMİ İSYANDA: YARIM PAKET MASKE GÖNDERDİLER!
"Bakanlık, şüpheli vakalar için izolasyon oluşturmamızı istiyor. Bunun için gerekli hiçbir şey verilmemiş, planlaması yapılmamış durumda. Bu bir yana, hastaları karşılarken kullanabileceğimiz basit maskeleri bile vermemişler. Uzun talepler ve ASM hekimlerinin baskıları sonrasında bugün yarım paketlik bir maske 'stoğu' geldi. 5 tane! Oysa özel tıbbi maskelerin, tulumların vs. sağlanması lazım. Salgın kontrolden çıktığında, ki çıkacak, ASM'lere gelenleri karşılayacak donanımımız yok ve bu konuda bir plan da yok" diyen ASM hekimi "Bugün 2 hasta geldi. Birisinin dün ateşi çıkmış. Yurtdışı hikayeleri de var. İzolasyona almam isteniyor. Bunun için bir yer de yok, gerekli donanım da!" sözleriyle durumunu anlattı.
ASM hekimlerinin uzun süredir tıbbi maske, tulum, dezenfektan gibi ihtiyaçlarının sağlanması için bakanlığı zorladığını, yetkililerin bir noktada hekimlere kendi başlarının çaresine bakmaları tavsiyesi verdikten sonra bugün ellerine içinde 5 adet basit koruyucu maske bulunan bir yarım paketi yolladığını anlatan hekim, bize yarım paketlik maskeyi gösterdi ve 5 maskenin bir günü bile idare edemeyeceğini söyledi ve şöyle konuştu:
"Bana sorarsanız biz şu anda Koronavirüs'le savaşacak durumda değiliz. Kendimizi koruyacak durumumuz yok! Salgınlar konusunda deneyimleri olan ülkelerin ortak çıkardığı dersi, sağlıkçılar anlatıyor. 'Geçmiş salgınlardan edindiğimiz önemli tecrübe' diyorlar 'sağlık çalışanlarını korumamız gerektiği.' Bizde kimsenin bunu taktığı yok. Zaten tek takılmayan da bu değil.
Aslına bakarsanız mevcut durumuyla Aile Sağlığı Merkezleri'nden Koronavirüs'le ilgili bir hizmet beklenmesinin de hiçbir mantığı yok. Tek umudum, insanımızın bir apartman katındaki bir ASM'de sıra alıp 28. sırada Koronavirüs belirtileriyle beklemeyecek sağduyuyu göstermeleri. Yoksa ASM'ler salgın odağı olmak üzere!"
İSTAHED YETKİLİLERİ: BAŞVURULARIMIZDAN SONUÇ ALAMADIK
Konuyla ilgili olarak İstanbul Aile Hekimliği Derneği yetkililerine başvurduk. Başkan Yardımcısı Mustafa Tamur ASM çalışanlarından gelen şikayetler ve koronavirüs üzerine sorularımızı yanıtlarken, salgınla ilgili iyimserliğin oldukça yersiz olduğunu belirtti. Tamur, "İtalya yaklaşık bir hafta boyunca sayıyı üç olarak açıklamıştı. İlk günden 7 güne kadar sayıları 3'tü, onuncu günde 888 olmuştu. Bizde şuan 18 vaka var ve daha üç dört gün oldu açıklanalı 18'e çıktı. Muhtemelen bugün, yarın çok daha yüksek rakamlar açıklanacak. Bu ciddi rakamlar, bulaşıcılıkla ilgili. Ortalama olarak yaklaşık bir kişi iki kişiye bulaştırıyor. O iki kişi 4, 8, 16, 32 diye gidiyor. Bu virüsün yaklaşık bulaştırma süresi de 2-3 gün civarı. Bu da 40 gün sonra bizim 50 milyon vakamız olacak demektir" diye konuştu.
'AÇIK BİR İKİ YER BIRAKALIM, BİRLİKTE ÇALIŞALIM DEDİK KABUL EDİLMEDİ'
Tamur'la görüşmemiz şöyle devam etti:
Koronavirüs sonrasında çalışmalarınız ne yönde oldu. Neler önerdiniz?
Birinci basamak aslında bu salgında en çok unutulan kesim. Hastaneler bir şekilde kendi önlemlerini alıyor, kendi baş hekimlikleri var. Kendi iç işleyişleri ve yönetimleri var. Ama birinci basamakta böyle bir şey yok. Her hekim kendisi çalışıyor. Biz dernek olarak bir triyaj alanı oluşturmayı önerdik. Her ne kadar ayrı ayrı çalışıyor gibi görünsek de, artık bu salgın döneminde ayrı çalışmayı bırakalım. Hastaları, hepimizin hastası gibi kabul edelim. Herkesin hastası, ayrı ayrı olmasın. Bir klinik, iki klinik açık tutalım, diğer kişileri, diğer işlere sevk edelim. Bulaşma durumunda daha kontrollü olsun. Ancak kabul edilmedi.
ASM GİRİŞLERİNE TRİYAJ UYGULAMASI ŞART
ASM'lerde ne gibi önlemler alınabilir? ASM'lerin durumunun kötü olduğu ve salgın için bir şey yapacak durumda olmadığı bilgisi geldi. Dernek olarak bilginiz nedir?
Girişlere mutlaka triyaj uygulaması yapılması gerekiyor. Bir hasta bir polikinliğin kapısına gidip yarım saat beklerse bu iş olmaz. Bu kişinin ateşli mi olduğu, yurt dışından mı geldiği belli olana kadar mutlaka orada başka insanlara geçer. Bunu engellemenin tek yolu, kapıda sorgulamak. Onun için de bir triyaj görevlisinin muhakkak ASM'nin önüne hazırlanması gerekiyor. Hastalık, ateş durumu varsa orada hemen karantinaya alınması, izole edilmesi gerekir. Bu işlemler yapılırken maske, tulum, ve eldivenlerin kullanılması gerekiyor. 6337 sayılı İş kanunu - hem kamu görevlileri, hem özel sektör için geçerlidir - iş vereni bu güvenlik ekipmanlarını sağlamakla zorunlu tutuyor. Yani iş veren bizim güvenliğimizi sağlamak zorunda ancak bu durumda değiliz.
HEM PİYASADA HEM SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ'NDE ELDİVEN BULUNMUYOR
Piyasada eldiven bulunmadığı gibi, Sağlık müdürlüğümüzde de eldiven bulunmuyor. Maskedir, dezenfektandır bunlar bize verilmiyor. Bugün bir dağıtım yapıldı. Biz bir dilekçe vermiştik. Dernek olarak dilekçe hazırlamıştık, ve tüm üyelerimizden geçen hafta yollamalarını istedik. Dilekçeye istinaden mi, yoksa kendiliğinden mi bilmiyorum ancak, İstanbul Sağlık Müdürlüğü ASM'lere birer kutu, ikişer kutu eldiven yolladı. Bu çok komik bir rakam. Bir kutu eldiven, bir hekim için en fazla 3-4 günlük malzeme ki, sadece eldiven yollamış. Maske yok, dezenfektan yok, tulum yok ve bone yok. Bu ciddi bir ihmal şu anda. Bir kaç ilde, çok güzel takım çantaları yollanmış. Bunların içinde güzel malzemeler var. Ancak İstanbul'da bu malzemeler yok. Neden bilmiyoruz tabii ki. Dağıtılmıyor, hastanelere mi verildi, birinci basamak umursanmıyor mu, bilmiyorum.
ASM'LER YAŞLI VE ÇOCUKLARIN EN SIK BAŞVURDUĞU YER
Birinci basamak hastalığın yayılması riskinin en fazla olduğu yerdir, Yaşlılar ve çocuk hastalar en çok bize gelir. Şu anda insanlar hastanelere gitmiyor, direk bize geliyor. Şunu da bilmiyoruz, triaj uygulaması yapın dedik, bazı yerler başladı. Ancak müdürlük buna bir şey demedi. Bu konuda Sağlık Müdürlüğü'nden görüş de alamadık.
Bu triajın muhakkak yapılması lazım. Sağlık çalışanlarının sağlığı ve güvenliği sağlanmazsa, ileride çok büyük sıkıntılar olacak. Sağlık çalışanlarının bazılarının şimdiden enfekte olduğunu dair duyumlar alıyoruz. Ne kadar doğru bilmiyoruz.
CİDDİ MALZEME EKSİĞİ VAR, DEVLET İŞ KANUNUNA GÖRE SUÇ İŞLİYOR
Doğru olmak ihtimali yüksek, dünyadaki örneklerinde yüzde 10'un üzerinde enfekte sağlık çalışanı var. Bu çalışanların bir de aileleri var. Bir ya da iki ay sürecek bu mücadeleye, eksik sağlık çalışanı ile gireceğiz. Zaten sayımız yeterli değil. Sıkıntı var. Ciddi bir malzeme eksiğimiz var. Bu aslında suç, iş kanunu böyle söylüyor. Bulaşıcı hastalığın yayılmasını sağlıyor, bu da suç.
Hasta izolasyonunda yeterli önlemi almamak da ceza kanununda suç.
Yakın zamanda yeni başvurunuz olacak mı?
Yakın zamanda hem bizim dernek olarak, hem üyelerimizin başvurusu oldu. Ancak bir dönüş alamadık. Dernek Başkanımız sürekli İl Sağlık Müdürlüğü ile görüşmeye çalışıyor ancak şu an sadece özel kalemiyle görüşüyoruz. Henüz kendisiyle görüşemedik. Muhtelemen çok ciddi bir baskı ve trafik var. Genel olarak toplumda görülmeyen panik havası, bu işin içinde olanlarda daha fazla var. Bir salgın ne demek bildikleri için.
TRİYAJ NEDİR?
Triyaj, savaş alanlarında ve acil servislerde tıbbi müdahale önceliklerini belirleme sistemi. Bu öncelikler, hastanın yaşama şansı, durumunun aciliyeti gibi unsurlara dayanarak belirleniyor.