Enflasyonda tırmanışın başladığı 2022’nin ilk ayları art arda kurye protestolarına sahne oldu. Ocak ayında Trendyol kuryeleri patronun yüzde 11'lik zammına karşı eyleme başladı ve sonunda yüzde 38 zam aldı. Kazanımla sonuçlanan eylem Hepsi Burada, Aras Kargo, Yurtiçi Kargo, Scotty kuryelerinin de çeşitli protestolar yapmasının önünü açtı.
Nitekim 1 Şubat'ta Türkiye’nin en büyük ve yaygın online yemek dağıtım şirketi olan Yemeksepeti kuryeleri uzun konvoylarla şirketin genel merkezinin önüne dayandı.
Sefalet zammına karşı başlayan direniş medyada geniş yer buldu, Meclis gündemine girdi. Protestolar kent meydanlarına hatta şirket Berlin merkezli olduğu için Almanya Konsolosluğu önüne dahi taşındı.
Ses getiren eylemlerin üzerinden 2 yıl geçti ancak Yemeksepeti patronunun korkusu geçmedi. Önce tüm motokuryelerine “esnaf kuryelik” adı altında esnek ve güvencesiz çalışma modelini dayatan şirket, bugünlerde motokuryeler arasındaki dayanışmayı cezalandırmakla meşgul.
Dayanışma grubu 'suç unsuru' oldu
İzmir'de zorlu koşullar altında çalışan motokuryelerin birbirleriyle yardımlaşma ve dayanışma amacıyla kurduğu Whatsapp grubu şirketin hedefi oldu. Binden fazla motokuryenin mesai planlaması veya kaza durumunda iletişime geçmek için oluşturduğu grubun üyeleri baskı ve tehditlere maruz kaldı. Grupta paylaşımlarda bulunduğu için en az 7 motokurye işten çıkarıldı.
soL'un edindiği bilgilere göre, dayanışma grubundan haberdar olan şirket yönetimi önce öne çıkan motokuryeleri tespit etti, ardından birini işten çıkardı.
Yemeksepeti'nin bu hamlesine tepki gösteren bir grup motokurye, 18 Ağustos'taki vardiyalara gitmeme kararı aldı. Bu kararın ardından 6 motokurye daha işten çıkarıldı.
İşten çıkarılana borç, eyleme gitmeyene 'bonus'
İşten çıkarılan motokuryelerden Semih*, "Yemeksepeti'nin yaptığı şey, örtülü şekilde önlerine çıkabilecek bir kurye dayanışmasını baştan engelleme girişimidir" diyor.
Semih'e işten çıkarılma gerekçesinin "Grupta kışkırtıcı ifadeler" kullanması olduğu söylenmiş. Üstüne bir de bu süreçte aldığı nakit ödemeler ve ekipman ücretleri hesabından kesildiği için Semih'e 400 lira borç çıkarılmış.
Şirket 18 Ağustos'taki eylem sonrasında ise "pazar bonusu" adı altında kampanya ve ek ücretli saatler belirleyerek, hem ceza hem de ödül vererek kuryelerin dayanışmasını engellemeye çalışmış.
'Neredeyse bedavaya çalışıyorum'
Pandemide sokağa çıkma yasaklarından faydalanarak Türkiye’nin her yerinde depolar açıp büyük kârlar elde eden şirket, pandemi sonrası yaşanan talep azalışının faturasını işçilere kesiyor.
Sınırsız ve kuralsız bir tempoda çalıştıklarını aktaran Semih, buna karşın oldukça düşük bir ücret alabildiklerini söylüyor:
"İzmir Konak bölgesinde ortalama 5 km mesafelerde paket taşıdığım zamanlarda, yakıt masrafım ve motosikletimin yıpranma payını düşününce neredeyse bedavaya çalışıyorum. 1 saatte bir paket atabildiğim durumda, yakıt hariç saatte 40 lira kazanmış oluyorum. Saatte 3 paketin altında çalışırsanız, neredeyse 9 saat çalıştıktan sonra asgari ücretin altında kalmış oluyorsunuz."
Yemeksepeti'nin çalışma sistemi de motokuyeleri cezalandırmak üzerine kurulu. Sistem kaynaklı arızalarda dahi mağdur edilen yine motokurye oluyor. Semih tanık olduğu örnekleri şöyle anlatıyor:
"İstediğiniz saatlerde çalışmayı seçebiliyorsunuz; ancak hasta olduğunuzda veya önemli bir işiniz olduğunda vardiyanızı takaslamaya çalışırsanız, sistem sizi cezalandırıyor. Ödeme alamadığımız ve sistemin arıza verdiği durumlarda paketler iptal oluyor ve 26 lira gibi bir ücret size yatırılarak restorana geri dönüp ürünleri iade etmeniz isteniyor. Apartman boşluğunda telefonu çekmediği için hesabı dondurulan kişiler var."
*Motokuryenin adı, talebi üzerine müstear isimle değiştirilmiştir.
