Pizza Lazza’da çalışan bir işçi Patronların Ensesindeyiz’e ulaşarak işyerinde yaşadığı sorunları anlatı.

İşyerinde uzun ve yoğun çalışma temposuna maruz kaldıklarını belirten işçi, genellikle yemek molasına dahi çıkamadıklarını, çıktıklarında ise 5 dakikada hızlıca yemek yediklerini, bu çalışmaya rağmen asgari ücretin altında maaş aldıklarını, siparişleri “acele et” baskısıyla hazırladıklarını belirtti.

Öncelikle merhaba, bize biraz çalışma şartlarınızdan bahseder misiniz?

Çok yoğun bir tempoda çalıştığımızı söyleyebilirim. Bu tempoda yemek molası hakkımı dahi kullanamadığım günler oldu. Kullandığım günlerin çoğundaysa 5 dakikada hızlıca yedim ve işimin başına döndüm.

Restoran müdürü tarafından açıkça ifade edildiği şekliyle gıda sektöründe mola olmaz. Yaratılmaya çalışılan algı bu. Halbuki bir vardiyada 2 kişi yerine 4, hadi o da olmadı 3 kişi çalıştırsalar hem 5 dakikada yemeğimizi yemek zorunda kalmayız hem de iş yerinde daha az stres altında kalırız. Günlük cirosu 15 bini bulan bir restorandan çok fazla şey istemek değildir bu. Fakat onlar sürekli sizin daha hızlı çalışmanızı, molasız çalışmaya da alışıp kendi düzenlerine uyum sağlamanızı beklerler. Sorsanız elemanı işte tutamadıklarını bahane sunarlar ama bu bir kısır döngüdür hem de çok kârlı bir kısır döngü.

Biraz açıklar mısınız?

İşe başlayan kişi işin ağırlığından 2 gün ya da 15 gün ya da bilemedin 1 buçuk ay içinde işten ayrılır. Eleman değiştirmek işletmeye zarar ettirmez çünkü boşalan pozisyon vasıfsız elemanların doldurabileceği bir pozisyon ve zaten ürünün lezzeti, kalitenin tutarlılığı o kadar da ön planda değil. Kâr ise insani ölçülerde çalışan aynı 6 personele maaş vermektense zor şartlar altında sadece 3 çalışana iş yaptırıp sonra da yorulanların yerine yenilerini yerleştirerek elde ediliyor.

Günde kaç saat çalışıyorsunuz?

Vardiya usulü ve 9 saat çalışıyoruz. Günde 9 saat, haftanın 6 günü 54 saat çalışıyoruz. Fazla mesailerse kronikleşmiş durumda. Ne kadar hızlı çalışırsanız çalışın çıkışınızın yarım saat gecikmesi sıradan bir durum ve bir nevi fazla mesai yapmak zorundasınız. Mesailerimizi ücretlendirdiklerini söylüyorlar fakat özel bir fazla mesai ücreti üzerinden değil.

Siparişler yoğun mu oluyor?

Rakamlarla anlatacak olursam 300 adisyona ulaşamadığımız günler de oluyor fakat günlük 300 adisyon rakamı bizim için yüksek bir rakam da değil. Tabi ki hafta içi bazı günlerin bazı saatleri siparişler seyrekleşebilir. Sanmayın ki hazırlanacak sipariş yoksa dinlenebiliyoruz. Pizza hamurlarını önceden açıyoruz. Yani ekranda sipariş gözükmediği zamanlarda da sipariş yükünü karşılayabilmek için çalışıyoruz.

Peki çalıştığınız restoran bu kadar çok sipariş almayan bir yer olsaydı veya daha çok sayıda mutfakçı çalıştırsaydı şikayetleriniz tamamen ortadan kalkacak mı?

Hem evet hem de hayır. Evet, çünkü herhalde o durumda hiçbir hak arayışına girişmeyecektim. Bu noktada kendimi eleştirmem lazım. Daha önce PizzaBulls’da buradakinden de daha düşük bir ücrete hem de daha uzun saatler çalışıyordum. Haftanın 6 günü saati 10 TL’den günde 10 saat. Kapanışta işten iki saat geç çıktığım dahi oluyordu. Komik ama bu kadar rahatsız değildim içinde bulunduğum durumdan. Çünkü orada dinlenme fırsatı bulabiliyordum. Beni harekete geçiren şey işyerinde iyi hissetmeyeceğim kadar çok çalıştığım halde vardiyamı tamamladığımda işler bitmediğinden çıkmama izin verilmeyişiydi.

Hayır, çünkü işyerinde çalışanların yaşadıkları sorunlar aslında bu tip işletmenin müşteriyle olan ilişkisinde de kendini gösteriyor. Ve oradaki çarpıklığı ortadan kaldırmaz bahsettiğiniz değişiklikler. Sonuçta müşteri evine karton bir kutu içinde gelen siparişin istediği sipariş olmasını ister değil mi? Fakat kurye ayrıldıktan sonra iş işten geçiyor. Pizza sosumuz bittiğinde müşterinin onayını almadan siparişleri pizza sosu olmadan yolladık. Stokta tükenen malzemeler siparişte varsa müşterinin eksikliği fark edemeyeceğini ya da fark etse bile durumu kabulleneceğini düşünüyoruz. Pizzanın üst peynirini koymayı unuttuğumuz bir seferse pizzayı yeniden yapabileceğimiz halde yanlış hazırlanmış siparişleri yollamayı seçtiler. İşte müşteri memnuniyetine yönelik kayıtsızlığın aynısı çalışanlara da yöneltiliyor. Bu örneklerde yaşananların hiçbiri yoğunluk ya da personel sayısının azlığına indirgenemez. Kâr hırsının başka değerlerin önüne geçişi çarpıklıkla açıklanabilir ancak.

Peki, senin dışında bu şartlardan rahatsız olan çalışan var mı?

İşi bırakanlar zaten rahatsız oldukları için kaçıyorlar. Kalanlarınsa bir kısmı işten çıkarılma korkusuyla ses çıkartamıyor. Bir kısımsa kendisini tamamen çalışmaya kaptırıyor, bilinçsizce çalışmayı seçiyorlar. Patronun çıkarına uygun hareket edenlerden bahsediyorum. Sırf çalışma performansı düşmesin diye ilaç kullanarak çalışan bile var. Şartlarla tamamen barışık gözükseler de içten içe rahatsızlık duydukları anlar vardır herhalde.

Herhangi bir hatanızda maaşınızdan kesilme ya da işverenin yoğun azarına maruz kalıyor musunuz? 

Çok düşük bir maaşla çalıştığımız halde maaş kesintisi tehditleriyle karşılaşıyoruz. Burada en ilgi çekici nokta şu ki asla patron tarafından değil fakat hep şefler ya da şef bile olmayan diğer çalışanlardan gelen tehditler ve azarlar duydum. Tehditler ya da azarlar tamamen ciddi ve sert bir tondan ziyade alaycı ve dolayısıyla sinir bozucu türden. Yoğunluk sırasında sipariş yetiştirmeye çalışırken bir detayı ihmal ettiğimde hem azarlanıyorum hem de maaş kesintisiyle tehdit ediliyorum. Pizza süslediğimiz yüzeyde biriken mozzarellayı israf olmaması için başka siparişlerde kullanmamız gerekiyor. Yoğunluk sırasındaysa hem o mozzarellaya erişmek hem de içinden başka malzemeleri ayıklamak güç olduğundan o peyniri değerlendirme işine yetişemeyebiliyoruz. Peynir birikince de bir an önce kullanmazsak maaşımızdan kesileceği söyleniyor. Kendilerince şaka yapıyor da olabilirler, ama gerekli gördüklerinde gerçeğe çevirebilecekleri bir şaka bu. Çalışan azarlanamaz demiyorum fakat ağır iş yükü sebebiyle yapılan ihmaller yüzünden azarlanmamalı. Ayrıca birçok çalışan maalesef sadece stres atmak için ufak sebepleri büyüterek çalışma arkadaşlarını azarlama yolunu seçiyor. Nasıl oluyorsa saatlerdir sigara içmeye çıkamayan çalışan suçu hiçbir zaman işverende aramıyor.

Çalışanlara sigorta yapılıyor mu?

Öncelikle geçmişte PizzaBulls’da sigortamı ilk günden başlatacaklarını söyleyip kimlik fotokopimi alıp sonra da girişimin yapılmadığını hatırlatmak istiyorum. Başka arkadaşlar da kandırıldı aynı şekilde. Şu an çalıştığım yerdeyse işverenin işe alımdaki şartlarından biri ilk 15 gün sigortasız çalışmayı kabul etmemiz. Bilmiyorum hangi yerdeki yaklaşım daha kötü? Bunun adına da deneme süresi diyor, sanki deneme süresinde sigortalı çalışmak hakkımız değilmiş gibi. Ayrıca çalışan 15 günü doldurunca da sigortasını hemencecik başlatmıyorlar. Çalışan, sigortalı çalışmak istediğini hatırlatıp ısrar etmedikçe sigorta yapmayacaklarını düşünüyorum. Yine de bu 15 gün kuralında aşırı ısrarcı değiller, diretince birkaç gün içinde sigortanızı başlatabilirler.

Bize söylemek istediğin başka bir şey var mı?

Sanırım inanmak istediğim şey bu zamana kadar kabul edilerek gelmiş kötü şartların iyileştirilebilir olduğu. Bir de biliyorum ki gıda sektöründe bizimkinden çok kötü şartlarda çalışanlar var. Fırınlardaki hak ihlallerine dikkat çekmek istiyorum. Birçok ekmek fırınında ustalar fırının ısındığı süre boyunca dinlenebilseler de haftalık izin kullanmadan çalışıyorlar. Ülkemizde ekmek ustalarına iki haftada 1 gün izni bile vermeyen fırınlar var. İşte gıda sektörü içinde mola yapabilen işçiyi bulduk. O da yıllarca haftalık izin kullanmadan çalışmış. Gece vardiyasından gündüze geçmiş fakat bir gün bile dinlenememiş. Asla sadece kendi işyerimizdeki sıkıntılara odaklanmamalıyız diye düşünüyorum.

Patronların Ensesindeyiz Ağı’na aşağıdaki e-posta ve sosyal medya hesapları üzerinden ya da 0541 940 0514 numaralı telefondan ulaşılabilir:

Facebook: https://www.facebook.com/patronlarinensesindeyiz

Twitter: https://twitter.com/pensendeyiz

E-posta: [email protected]