Günlerdir işçilerin hakları için eylem yaptığı Aliağa'da gemi söküm sektörü geçtiğimiz 3 yılda giderek büyüdü.
Haber Merkezi
İzmir'in Aliağa ilçesinde yüzlerce gemi söküm işçisi 11 Şubat Cuma gününden bu yana hakları için direnişe geçti. Yıllardır bölgedeki çevre katliamı, kirlilik, işçi ölümleri ve kötü çalışma koşullarıyla gündeme gelen Aliağa bu kez işçilerin mücadelesiyle gündemde.
Aliağa'da ne yapılıyor?
1960'lı yıllardan sonra sanayileşmeye başlayan ilçe uzun süredir dev petrokimya sermaye grupları ve gemi söküm firmalarıyla kuşatılmış durumda. Özellikle Avrupa bayraklı gemiler artık, Pakistan, Hindistan gibi ülkeler yerine Türkiye'de sökülüyor. 2021 verilerine göre Aliağa’da toplam 22 tesis bulunuyor.
Gemi sökümü, kullanılabilir ömürlerinin ardından gemilerin özellikle çelik hammaddesinin ve ilgili parçalarının yeniden kullanılmak üzere hurda olarak değerlendirilmesini amaçlayan bir işlem. Genellikle ortalama ömrü 25-30 yıl olan gemilerin çelik aksamı hem korozyon hem de metal yorgunluğu nedeniyle bakım yapılamayacak duruma geliyor ve gemiler ekonomik ömürlerini doldurmuş oluyor. Gerçekleştirilen söküm işlemiyle başta çelik olmak üzere gemi parçalarının yeniden kullanılabilir hale getirilmek istendiği iddia ediliyor. Alanda öne çıkan ülkeler de Hindistan, Bangladeş, Çin, Pakistan ve Türkiye.
En son geçtiğimiz yaz Fransa yapımı “Nae Sao Paulo” (FS Foch) adlı nükleer geminin söküm için Aliağa’ya getirilmesine tepki gösterilmişti. Uçak gemisinin, uzun yıllar boyunca Fransa'nın nükleer silah denemelerinde kullanıldığı ve bu nedenle radyoaktif kalıntı içerdiğine dikkati çekilmişti.
Sökülen gemi sayısı her yıl artıyor
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'nın rakamlarına göre 2020'de AB bayraklı gemiler dahil çelik ağırlığı 855 bin ton olan 108 gemi söküldü. Bu söküm işleminden yaklaşık 450 milyon dolar sağlandığı duyuruldu. 2020'nin ilk yarısında önceki yıla göre, geri dönüşüme alınan gemi sayısında yüzde 5, çelik ağırlığında ise yaklaşık yüzde 70 artış görüldü.
2021 yılındaysa 112 adet gemi Aliağa'da söküme alındı. Bakanlık 2021'in ilk altı ayında sökülen 60 hurda gemisinin patronlara 157 milyon dolar getirisi olduğunu duyurdu.
Öte yandan kayıtdışı işlemler nedeniyle söküm yapılan gemi sayısının daha fazla olduğu düşünülüyor.
Patronlar kârı düşürmek istemiyor
Gerekli emniyet tedbirlerinin uygulanması ve çevresel etkileri en aza indirecek önlemlerin en alt seviyeye indirilmesi için yapılacak harcamalar gemi sökümü sektöründeki kârları azaltacağı için “gelişmiş” patronlar bu alana yatırım yapmayı tercih etmiyor.
Böylelikle başta asbest olmak üzere zehirli kimyasallar saçan gemi söküm işletmeleri yalnızca çevre için değil çalışanlar için de büyük bir tehlike arz ediyor. Yasal mevzuat kolaylıkla delinebiliyor, ucuz işgücü ve işçilerin örgütsüzlüğü nedeniyle de iş güvenliği için yeterli tedbir alınmıyor. Eğitimsiz işçiler güvenli olmayan ortamlarda çok düşük ücretlere çalıştırılıyor.
Pandemi sonrası şirketler büyüdü
Dikkan gruba ait Işıksan, AGS, Kursan, Soylu ile Ege Gemi Söküm, Şimşekler, Kılıçlar, BSM, Sugurya Geri Dönüşüm en çok bilinen şirketler. Bu tesislerin toplam geri dönüşüm kapasitesi en az 1 milyon ton civarında.
Pandeminin ardından kullanılmayan gemilerin artması nedeniyle kârlarını katlayan şirketler adına konuşan Gemi Geri Dönüşüm Sanayicileri Derneği (GEMİSANDER) Başkanı Kamil Önal 2 Şubat'ta yaptığı konuşmada "Zorluklarla geçen bir dönemde, milli dayanışma ruhuyla hareket ederek ülkemizin geleceği için çalışmaya devam edeceğiz" dedi. Önal, Türkiye'nin gemi geri dönüşüm sektöründe "dünyada bir numara" olduğunu söyledi.
Önal geçtiğimiz yıl söküm için tartışmalı gemilerin gelmesi sonrası da "Asbest konusunu aştık" demişti.
Aliağa'da bugün itibariyle tüm gemi söküm şirketlerinde işçiler eylemde.
