Hollanda Yüksek Mahkemesi’nin dün F-35 parçalarının dağıtımı ile ilgili aldığı karar Hollanda’da önemli tartışmaları beraberinde getirdi. Oxfam Novib, Pax Nederland ve The Rights Forum’dan oluşan insan hakları örgütlerinin Hollanda hükümetini F-35 parçalarını İsrail’e satarak ağır savaş suçu ihlallerinin işlenmesine ortak olduğu yönündeki iddiası mahkeme tarafından kabul gördü.
'İnkar edilemez bir risk'
Mahkemenin karar metninde “İsrail saldırılarını gerçekleştirirken sivil nüfus için ortaya çıkacak sonuçları yeterince dikkate almıyor” ve “Mahkeme, İsrail'in F-35 savaş uçaklarıyla Gazze Şeridi'nde ciddi savaş hukuku ihlalleri işleyeceğine dair inkar edilemez bir riskin olduğunu tespit etmektedir” ifadeleri yer aldı. Mahkeme bu tespitlerinin sonucunda Hollanda hükümetine İsrail’e yapılan F-35 parçası dağıtımlarını durdurması için bir haftalık süre verdi.
'Dramatik değişiklikler'
Hollanda hükümetinin yabancı ülkelere F-35 parçalarının dağıtımına izin veren ruhsat 2016 yılında "süresiz" olarak düzenlenmişti. Bunu esas alan hükümet yetkilileri süresiz ruhsat sebebiyle değişen ve gelişen durumları değerlendirmek gibi bir sorumlulukları olmadığını ifade ettiler. Bu iddialar da mahkeme nezdinde kabul görmedi. 2016 yılından bugüne "dramatik değişikliklerin" ortaya çıktığını ifade eden mahkeme bu tarz bir yorumun bir kez ruhsat alındıktan sonra insan hakları ve insancıl hukuk ihlalleri ne kadar ağır olursa olsun dağıtıma devam edilebileceği şeklinde bir yoruma yol açacağını ifade etti.
Hükümetin tasarruf yetkisi ve ekonomik kaygılar
Hükmet kanadından karara dair ilk tepkiler kararın uygulanacağını ancak Anayasa Mahkemesi’ne başvuru hazırlıklarının devam ettiğini gösteriyor. Hollanda Dış Ticaret ve Kalkınma İşbirliği Bakanı Geoffrey van Leeuwen’in sosyal medya platformu X üzerinden yaptığı açıklamada F-35 parçalarının dağıtımının bir dış politika başlığı olduğu ve hükümetin tasarruf yetkisi alanı içerisinde kaldığı ifade ediliyor. Bu tartışma başlığına da değinen mahkeme, İsrail ve ABD ile iyi ilişkiler geliştirmenin insancıl hukuk ihlallerine ortak olmanın gerekçesi olamayacığını ifade ediyor.
Hükümet kanadından gelen bir diğer değerlendirme bu kararın Hollanda ekonomisi üzerindeki etkisine odaklanıyor. ABD'de üretilen F-35 parçaları Woendsrecht Hava Üssü üzerinden İsrail’in de dahil olduğu birçok ülkeye Hollanda aracılığıyla dağıtılıyor. Hükümet yetkilileri ABD’nin bu parçaları başka ülkeler aracılığıyla dağıtmayı tercih edeceğinden tedirgin. Yetkililere göre bu karar bir ticaret ortağı olarak Hollanda’nın güvenilirliğini sarsıyor.
Woendsrecht Hava Üssü ve Filistin eylemleri
İsrail’in Filistin’e yönelik saldırıları Avrupanın birçok şehrinde aylardır protesto ediliyor. Bu protesto eylemeleri merkezi tren istasyonları ve kent meydanlarında gerçekleştirilerek gündelik hayatın akışına müdahale ediyor. Bu eylemlerden biri 4 Şubat'ta Yeni Hollanda Komünist Partisi ve Komünist Gençlik Hareketi tarafından Woendsrecht Hava Üssü’nün önünde gerçekleştirilmişti.
“İsrail’e F-35 yok!” sloganı ile gerçekleştirilen eylemde Hollanda’nın saldırılardaki rolüne dikkat çekilmişti. Mahkeme kararına gelen tepkilerden biri de bu eylemlere dayanıyor. Mahkemenin bu eylemlerden etkilendiği ve temel hukuk ilkelerine aykırı bir karar verdiği iddia ediliyor. Bu iddiaya göre mahkeme dava dosyasında sunulmayan bilgilere dayanarak savaş hukuku ihlalleri ihtimalini değerlendiriyor.
