Sovyetler Birliği’nin ilk sağlık bakanı: Doktor Semashko

Semashko’nun hayatı halk sağlığı biliminin, partili siyasetin ve sağlık yöneticiliğinin iç içe geçtiği devrimci bir yoldur...

İlker Belek

Eylül 1874’de doğdu. Ölümü 18 Mayıs 1949.

1918’de Halk Sağlığı Bakanı (dünyada sağlık bakanlığı kuran ilk ülke Sovyetler Birliği’dir) oldu ve bu görevi 1930’a kadar sürdürdü. Sovyetler Birliği sağlık sisteminin örgütleyicisi.

1891’de Moskova Üniversitesi Tıp Fakültesi’ne başladı. 1883’de Marksist bir gruba üye oldu. 1895’te tutuklanarak, polis takibine alındı. 1901’de Kazan Tıp Fakültesi’ni bitirdi. 1904’de Rus Sosyal Demokrat İşçi Partisi’nin (RSDİP) Nizhny Novgorad komitesinin aktif üyesiydi. 1905 Rus Devrimi sırasında Sormovo fabrikasındaki grevin örgütleyicilerindendi. O grev sırasında yeniden tutuklandı.

Politik koşulların ağırlaşması nedeniyle 1906’da göç etmek zorunda kaldı, Cenevre’ye yerleşti. Orada Lenin ile tanıştı. 1907’de Cenevre Bolşevik organizasyonunu temsilen 2. Enternasyonal’in Uluslararası Sosyalist Kongre’sine katıldı.

1908’de Paris’e geçti ve 1910’a kadar RSDİP’nin dış büro sekreterliği görevini yürüttü.

Eylül 1917’de Moskova’ya döndü. Pyatnitskaya bölge konseyi Bolşevik fraksiyonu başkanı olarak seçildi. Moskova’daki devrimci ayaklanmanın hazırlığında yer aldı ve ayaklanmanın tıbbi hizmet ayağını organize etti.

Sağlık bakanlığı döneminde koruyucu sağlık hizmetlerine özel önem verdi ve modern Sovyet sağlık sistemini kurdu. Bir tıbbi araştırma geliştirme kurumlar ağı oluşturdu.

1921-1949 arasında Moskova Tıp Akademisi’nin öğretim üyesiydi. Burada Sosyal Tıp Bölümü başkanlığını yürüttü. 1945-1949 arasında Sovyetler Birliği Halk Sağlığı Okulu ve 1947-1949’da eş zamanlı olarak Sağlık ve Tıp Tarihi Enstitüsü yöneticiliği yaptı.

1927-1936 döneminde Büyük Tıp Ansiklopedisi baş editörü, 1927-1929’da Fiziksel Eğitim ve Spor Yüksek Konseyi ilk başkanı ve 6., 10., 12., 16. Parti Kongresi delegesidir.

Lenin Nişanı’yla ödüllendirilmiştir.

Semashko’nun hayatı halk sağlığı biliminin, partili siyasetin ve sağlık yöneticiliğinin iç içe geçtiği devrimci bir yoldur. Semashko bize halkın sağlığı için mücadele etmenin ne demek olduğunu gösterir.

Bugün sosyalist tip sağlık sistemi Semashko modeli olarak da isimlendirilir. Bu model sağlık hizmetinin nüfus, bölge ve işyeri temelli olarak tüm ülkeye yaygınlaştırılması ve bütün vatandaşlara parasız olarak sunulması esasına dayanır.