Milli Piyango’nun satılması, Ülkenin nasıl yönetildiğini gösteren güzel bir örnek. Aşağıdaki başlıklarda inceleyelim:
1- Gizlilik esas:
MP’nin satıldığını ve satış koşullarını, Varlık Fonu Genel Müdürü söyleyince öğrendik. Satış koşullarının ne kadarını kamuoyuyla paylaştığını bilemiyoruz.
Yazılı bilgi, belge yok. Ne Milli Piyangonun ne de Varlık Fonunun web sitelerinde satılmasına ilişkin bilgiye yer veriliyor.
Oysa Varlık Fonunun web sitesine bakarsanız şeffaflık, açıklıktan söz edildiğini görürsünüz.
İhaleye ve sözleşmeye ilişkin bilgileri Genel Müdürün sözlü açıklamalarından öğrenebiliyoruz ancak.
2- Garip bir kazanç yorumu
İhaleyi, 10 yıl süresince bugünkü değerlerle toplam 28 milyar lira ödemeyi üslenen Demirören Grubu ile bir İtalyan Şirketin kurduğu ortaklık kazanmış. Genel Müdür; en düşük teklifin 18 milyar lira olduğunu söyleyip, Devletin en az 10 milyar lira kazançlı çıktığı biçiminde bir yorum yapmış.
Bu yorumun eleştirilmeye bile değmeyeceği çok açık.
3- MP gelirinin bir bölümü zaten Hazineye aktarılıyor.
2017 yılında MP’den kamuya 1,4 milyar lira aktarıldı. Ayrıntısı şöyle:
KDV, Şans Oyunları Vergisi ve AYGET (Araştırma Geliştirme) olarak 740 milyon lira;
Kamu Payı olarak Savunma Sanayii Destekleme Fonu, Tanıtma Fonu, Olimpiyat Oyunları Hazırlık ve Düzenleme Kurulu, Yükseköğretim Kredi ve Yurtlar Kurumu ile Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumuna 654 milyon lira.
Vergileri bir yana bırakalım; 2017 Aralık ayındaki 654 milyon liranın Ağustos/2019 itibariyle değeri yaklaşık 840 milyon; bunun 10 yıldaki tutarı ise 8,4 milyar lira. Hiçbir şey değişmemiş olsaydı bugünkü değerlerle on yılın sonunda Kamuya 8,4 milyar lira aktarılmış olacaktı.
Hemen, Devlet 20 milyar kazançlı çıktı diye bir yorum yapmayalım. İşin içinde başka oyunlar var.
4- Şirket, hasılatı 2020 yılına kadar en az üç kat, her yıl da belirli oranlarda artıracak: halktan gizli sözler mi verildi?
Genel Müdürün söylediğine göre ihale koşullarına göre Şirketin hasılatı 2020 yılında en az 9 milyar 320 milyon liraya çıkarması ve her yıl belirli oranlarda artırması gerekiyor.
Madem ciro birkaç ay içinde üç kat artırılabilecekti bugüne değin neden yapılmadı da satın alanlardan bekleniyor. Demek ki bir şeyler gizleniyor.
Demek ki talih oyunları işleticisine yeni kapılar açmayı düşünüyorlar.
4- Hasılat üç kat artarsa kamuya aktarılacak pay da o oranda artacaktı
Hasılat 3,4 milyar lira iken kamuya 653 milyon lira aktarıldığına göre üç kat artıp 9,3 milyara çıktığında en azından katkı tutarının da o oranda artacağı, kamuya en az 1 milyar 952 milyar lira aktarılacağı ortaya çıkıyor: On yılda yaklaşık 20 milyar lira…
Bu hesabı bir de Ağustos 2019 fiyatlarıyla yapalım: Aralık 2017 yılındaki 1,5 milyar liranın 2019 Temmuz ayındaki değeri 2,5 milyar lira: On yılda 25 milyar lira…
Satılan bedelle, Milli Piyangonun kamuya katkısını karşılaştırıp yalnızca 3 milyara satıldı diye dövünebiliriz. Ne yazık ki bu da doğru değil.
Genel Müdür konuşmasında, maliyetin düşürülmesi için yeni önlemler aldıklarını söyledi. Bunları bilmiyoruz: Satın alsınlar diye üste para vermiş bile olabilirler.
5- Milli Piyango deneyimsiz miydi?
Varlık Fonu Genel Müdürü, ihaleyi verirken deneyimli olmasına özen gösterdiklerini söyledi.
Piyango, Osmanlı İmparatorluğunun son yıllarında fiilen uygulanmaya başlanmış; 1926 yılında Cumhuriyet döneminde çıkarılan bir yasayla resmi olarak kurulmuş. O günden bu yana talih oyunlarını Milli Piyango yürütüyor. Demek ki 100 yılı aşan deneyimi var.
Satın almak için kurulan Şirketin %51 payı Demirören; %49 payı ise İtalyan Şirketinin. İtalyan şirketinin deneyimini bilmiyoruz. Bunun çok da önemi yok; %49 paya sahip. Ama Demirören gurubunun hiç deneyiminin olmadığını biliyoruz.
Kısacası Milli Piyangonun gelirlerini çok daha artıracak ortam hazırlandı. Toplumun sırtından kazanılacak para Demirören ile İtalyan şirket aralarında paylaşılacak.