Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile Fiyat İstikrar Komitesinin kurulmasının hemen ardından Elektriğe %15, doğalgaza ise %12 oranında zam yapıldı. Böylelikle fiyat istikrarının nasıl sağlanacağı yurttaşlar nezdinde görülmüş oldu. Komitenin gelecek icraatları ise endişe ile bekleniyor.
Doğalgaza 6 aydır düzenli olarak yapılan %1’lik zamların ardından BOTAŞ’ın web sitesinden yayınlanan Temmuz ayından geçerli olacak yeni tarifeyle konut tüketimi, sanayi tüketimi ve elektrik üretim amaçlı santrallerinin tarifesine %20 zam yapıldı.
Doğalgaz zamlarına paralel olarak EPDK kararı ile "elektrik üretiminde oluşan maliyet artışları" nedeniyle elektrik tarifelerine zam yapıldı. Bu zamla birlikte elektrik fiyatları son 3,5 yılda %122 zamlanmış oldu.
Doğalgaz zammının perde arkası
Doğalgazda şişirilmiş rakamlarla ve politik rant uğruna verilen müjdelere rağmen faturaların sürekli zamlanmasının arkasında Türkiye’nin doğalgazda dışa bağımlılığı ve bu bağımlılığın dolara endeksli olması yatıyor.
Başarısız ekonomi yönetimi ile birlikte kötü planlanan enerji arzı ve talebi, özelleştirme ve piyasalaşmaya terk edilen enerji sektörü ve nihayetinde patronların insafına bırakılan elektrik, doğalgaz ve petrol piyasaları yurttaşların cebinden sürekli patronlara finansman sağlanmasına ve kamu zararına neden oluyor.
Elektrik üretiminde maliyet neden artıyor?
Elektrik faturalarındaki artışın temel sebeplerinden birisi santrallere dövizle verilen alım garantileri ve sübvansiyon mekanizmaları. Dövizle verilen alım garantileri, başarısız ekonomi yönetimi nedeniyle artan dolar kuru ile birleşince üretim maliyetleri bir hayli artıyor.
Benzer şekilde kapasite mekanizması gibi açıktan ve doğalgaz alanında “el altından” uygulanan sübvansiyonlar nedeniyle patronların kârlarının düşmemesi için hem kamu zarar ettiriliyor hem de yurttaşların fatura yükü her geçen gün artıyor.
Elektrik faturalarımızda üretim, dağıtım ve perakende satış faaliyetlerinin ayrı ayrı özelleştirilmesi sonucunda faturalarımızda en az üç şirketin kârı bulunuyor. Şirketlerin kârları ile birlikte hükümetin aldığı yüksek vergiler nedeniyle yurttaşlar tükettiği elektriğin çok ötesinde faturalar ödüyor.
Elektrik zammını zorunlu kılan bir diğer etken ise su ve havza yönetimindeki başarısızlık nedeniyle büyük kapasiteli barajlardan elektrik üretiminin azalması. Bilindiği üzere elektrik üretiminde en ucuz kaynağı hidroelektrik santraller teşkil ediyor. Hidrolik enerjinin dövizle alımı yapılan yenilenebilir kaynaklar veya doğalgaz ile ikamesi nedeniyle elektrik üretim maliyetleri artıyor.
Neden şimdi?
Zammın Temmuz ayından geçerli olacak şekilde yapılması 2021 yılının ilk altı aylık enflasyon rakamlarını düşük tutma çabası olarak yorumlandı. Böylelikle hem kamu çalışanlarının hem de emeklilerin alacağı zamlara esas olacak enflasyon rakamları düşük tutulmuş oldu.
Cumhurbaşkanlığının kendisini hariç tutarak yayınladığı kamuda tasarruf genelgesi ve Emine Erdoğan’ın porsiyonları küçültme çağrılarının ardından AKP’nin vatandaşı dolandırırcasına temmuz ayından başlattığı zamlar hükümetin tasarruftan ne anladığını da gözler önüne sermiş oldu.
Sonuç olarak yapılan bu zamlar AKP’nin sadece ekonomi değil enerji, çevre, su, sanayi ve uluslararası ticaret alanlarında sergilediği başarısızlık ve son dönemde yaşanan yönetememe krizinin göstergesi olarak yorumlanabilir. Tek başına bir sektördeki başarısızlıklara bağlanamayacak olan ekonomik bunalım, topyekün bir yönetim ve planlama başarısızlığına işaret ediyor.
