19 yaşındaki iki genç kadın, İkbal Uzuner ve Ayşenur Halil. Tüm kamuoyunun hafızasına kazınan bu vahşi cinayetlerle birlikte girdi çoğumuzun hayatına “incel” kavramı.
Aslına bakılırsa, kavramın İkbal ve Ayşenur'un cinayetinde ne kadar açıklayıcı olduğu tartışmalı. Dahası, eskiden hiç var olmayan, yepyeni bir sosyolojik kesimi tanımladığı da tartışmalı. Ama son dönemdeki adlandırma furyasının bir ürünü olan kavramın nasıl kullanıldığına bakmakta fayda var.
Son dönemlerin birçok popüler kavramı gibi "incel", veya Türkçe okunuşuyla "insel" de İngilizce konuşulan dünyadan çıkma bir kavram.
Incel, “involuntary” ve “celibate” kelimelerinden oluşuyor. Yeni ortaya çıkmış bir terim değil. İstek dışı bekarlar ya da zorunlu bekarlar olarak çeviriliyor.
İlişki kuramadıkları kadınları suçlayan ve kadın nefreti üzerine kurulmuş sanal bir topluluk diyebiliriz Incel için.
Kadın düşmanı, göçmen karşıtı, ırkçı ve homofobik söylemler üretiyorlar.
Dijital Nefreti Önleme Merkezi (CCDH) isimli kuruluşun 2022’deki araştırmasına göre sanal ortamda bu harekete ait en büyük grup olduğu belirtilen forumda 17 binden fazla üye yer alıyor, haftalık 2,6 milyon ziyaretçi topluyor. Kadınların üye olması kabul edilmiyor.
Raporda forum üyelerinden bazı kişilerin cinsel şiddete destek verdiği bulgusu da yer alıyor.
Yapılan analiz, tecavüzle ilgili olan paylaşımların çoğunun, suç olan bu eyleme destek veren nitelikte olduğunu ortaya koydu.
Aynı şekilde pedofili tartışmalarında da katılımcıların yüzde 53’ü destek veren grupta yer aldı.
Incel topluluğu, günümüzde Reddit, Discord ve sosyal medya platformları aracılığıyla yayıldı.
Jargonları nasıl?
“Incel”ler kadınların yüzde 80’inin, erkeklerin yüzde 20’lik bir kısmını oluşturan "yakışıklı erkekleri" arzuladığı, geri kalanların da dış görünüş ve sosyal statü sebebiyle hiçbir zaman tercih edilmeyeceklerini düşünüyor.
Hipergami teorisine inanan incellere göre kadınlar sadece yakışıklı, zengin, statü sahibi erkeklerle birlikte oldukları için "dezavantajlı" erkekler yalnız kalıyor.
Tahmin edilebileceği gibi, gerçeklikle pek ilgisi olmayan bu algı, daha ziyade ergen ve genç erkekler arasında yaygın.
Kadın yerine aşağılamak için 'female' (dişi) ve 'android' (robot) kelimelerini birleştirerek “femoid” kelimesini kullanıyorlar. Foid olarak da kısaltılıyor.
Kadınları Stacy ve Becky olarak ikiye ayırıyorlar. “Ortalama” genç kadınlara “Becky” derken, “kendini beğenmiş, kıyafet, makyaj ve takı manyağı” kadınları “Stacy” diye adlandırıyorlar.
Aynı ayrım erkeklerde de var. Uzun boylu, yakışıklı, zengin, statü sahibi erkeklere “Chad”, kendilerineyse “incel” diyorlar.
Nasıl ortaya çıktı?
1997 yılında Alana isimli bir kadın “Involuntary Celibacy Project-İstemsiz Bekârlık Projesi” isimli bir web sitesi kurdu ve site, erkek ve kadınların yalnızlık hakkında konuştuğu, neden kimseyle tanışamadıklarını tartıştığı bir foruma dönüştü.
Siteyi bir süre sonra devretti. Ancak kavram giderek popülerleşti ve diğer birçok platformda örgütlenme başladı.
Kadın düşmanlığına evrilmesiyle birlikte dikkat çekmeye başladılar. Mizojini (kadın düşmanlığı) içeren, ırkçı paylaşımlarda bulunan mesajlar paylaşıp toplu katliamlardan, cinayet ve tecavüzden bahsetmeye başladıklarında platformlar önlem almaya başladı.
ABD’de meydana gelen şiddet olayları
Ancak bu bir çözüm değildi, şiddet olayları peşi sıra geldi.
2014’te Elliot Rodger isimli 22 yaşındaki bir erkek, 140 sayfalık “manifesto” içeren mektubuyla 6 kişiyi öldürdü ve intihar etti. Ölümüyle intikam alacağını söylüyordu. Incel forumlarında kendisinden “the Supreme Gentleman (Yüce Beyefendi)” olarak bahsediliyor.
2018 yılında 25 yaşındaki Alek Minassian 10 kişinin ölümüne sebep oldu. Incellere atıfta bulunan ve Elliot Rodger’ı öven paylaşımları vardı.
Yine aynı topluluktan 17 yaşında bir genç cinayet işledi. Ve bunun ardından Kanada’da yargı sistemi, bu topluluğu “terör sorunu” olarak ele almaya başladı.
2021'de İngiltere'nin Playmouth bölgesinde annesi dahil dört kişiyi vurduktan sonra Jake Davison adlı genç kendisini öldürdü. Davison sosyal medyada incel hareketiyle ilgili tartışmalarda aktifti.
Matrix ve Fight Club’la bağ kuruyorlar
Topluluk, The Matrix ve Fight Club (Dövüş Kulübü) isimli filmleri sembolleri haline getirdiler. Jargonlarında yer alan “kırmızı hap felsefesi” 1999 yapımlı Matrix filmine dayanıyor.
Ana karekterlerinden biri olan Morpheus’un Neo’ya kırmızı ve mavi olmak üzere iki hap uzattığı sahnesine gönderme yapılıyor. Kırmızı hap rahatsız edici olsa da gerçekleri, mavi hap ise rahat, mutlu ama sahte olan hayatı, bir simülasyon olan Matrix’i temsil ediyor.
Kişinin “kırmızı hapı alması” kadınların feminizmi erkeklere karşı bir silah olarak kullanarak, onları "seks ve aşktan mahrum ettikleri gerçeğini anlamalarını" ifade ediyor.
Bununla da yetinmeyen inceller, üçüncü bir seçenek daha ekliyor ve “Black pill” yani kara hap seçeneğini de yaratıyor.
1999’da gösterime giren Fight Club’ta Brad Pitt’in canlandırdığı ‘Tyler Durden’ karakteri aşırı sağcı veya ‘Incel’ erkekler arasında bir figür haline geldi.
Hatta filmin yönetmeni Fincher The Guardian’dan Steve Rose’a konuşarak , filmin aşırı sağ için bir ‘mihenk taşı haline gelmesi’yle ilgili şunları söyledi:
“İnsanların olayları nasıl yorumladığından ben sorumlu değilim… Dil evrim geçirir. Semboller evrimleşir. Bunu onlar için yapmadık ama insanlar bir Norman Rockwell tablosunda ya da Picasso’nun Guernica’sında da göreceklerini görürler.
İnsanların Tyler Durden’ın kötü bir örnek olduğunu anlamadıklarını hayal etmek benim için imkansız. Bunu anlayamayan insanlara nasıl yanıt vereceğimi ve onlara nasıl yardımcı olacağımı bilmiyorum.”
Manosphere nedir?
Sadece erkeklerle ilgili olduğu düşünülen konuların gündeme getirildiği ve sadece erkeklerden oluşan, Men Going Their Own Way (MGTOW), inceller, Red Pill (Kırmızı Hap), pick up artists gibi alt grupları olan bu çevre “manosphere (erkek evreni)” olarak adlandırılılıyor.
Manosphere siteleri sıklıkla kırmızı hap ve mavi hap anolojisini kullanıyor ve Manosphere ideolojisini benimsemek "kırmızı hapı almak"la, reddetmek "mavi hapı almak" ile eşleştiriliyor.
Alfa ve beta erkek terimleri de sıklıkla kullanılıyor. Manosphere ideolojisini benimsemeyenlereyse feminazi, beyaz şövalye, SJW gibi lakaplar takılıyor.
Manosphere dünyasının düşünce çerçevesi, feminizmin erkek ve kadın doğasını hiçe sayarak modern toplumda büyük yıkımlar yarattığı ve erkeklerin aşırı dominant ve maskülen cinsiyet rollerini benimsemesi gerektiği fikirleri etrafında şekilleniyor.
Türkiye’de durum ne?
Tüm kültürel referansları, hayata yaklaşımları ve tanımlamaları batıdan kaynaklanmakla birlikte, özellikle internet üzerinden gençlerin batı kültürüne çokça aşina olduğu Türkiye’de de incel topluluklar sosyal medya platformlarında hayli aktif.
Forum sayfalarında şu tip duyurular var: “Çirkin misiniz? Yaşınız 20’lere, 30’lara geldiği halde hâlâ bir kızla doğru düzgün ilişki kuramadınız mı? O zaman yeriniz tam da burası.”
X’te yapılan bir aramayla, Turkİnceller başlığı ile gruplar açıldığı, sohbet odaları kurulduğu, Ayşenur Halil ile İkbal Uzuner’i vahşice öldüren 19 yaşındaki Semih Çelik’e övgüler düzüldüğü, “intikam” naraları atıldığı görülüyor.
Kadınlardan “hakları” olanı almaları, eğer alamayacaklar ise zorla almanın muhakkak bir yolu olduğunu yazanlar ile açık açık, cinayet ve tecavüze teşvik edenler de var.
Operasyon mu yapılacak?
Semih Çelik’in işlediği cinayetlerden bir gün sonra internette yayılan ve bu görüşlere sahip kişilerin yer aldığı bir mesajlaşma uygulamasındaki gruptan alındığı belirlenen “destekleyici”, “övücü” paylaşımlar üzerine polis, yurt genelinde büyük takip başlatıldığı iddia edildi.
Emniyet güçlerinin, ağustos ayında Eskişehir’de “aşırı sağcı” semboller kullanan bir saldırgan tarafından gerçekleştirilen bıçaklı saldırıya da sahip çıkan yapı üzerindeki çalışmalarının operasyon ve gözaltılara dönüşmesi bekleniyor.
Öte yandan, Türkiye'deki kadınlara ve çocuklara yönelik şiddetin toplumsal kökenlerinin masaya yatırılması yerine, "incel" gibi kavramlar üzerinden tartışmanın siyasi sorumluluktan kaçacak şekilde saptırılması da olası.
Nitekim, 2000'lerde kimi siyasi çevrelerin elinde tuhaf bir manipülasyon aracına dönüşen "satanizm" kavramlaştırması etrafında bir hayalet yaratılmış, medyanın temelsiz haberleriyle kamuoyunun aklı epey karıştırılmıştı.
Ayşenur ve İkbal'in öldürülmesinin ardından sosyal medyada özellikle dinci kimi kesimler, bir kez daha katil için "satanizm" iddiasını ortaya attı. "Incel" kavramı da, gençlerin yalnızlaşması, sosyal bağlardaki zayıflama, geleceksizlik ve umutsuzluk, şiddet eğilimi gibi boyutların sebepleri tartışılmak yerine, bir çeşit "cadı avı" için kullanılabilir.