İran'ın siyasi ve askeri liderleri, Orta Doğu'daki ilk büyük turu sırasında Tahran'a dönük söylemini keskinleştiren ABD Başkanı Donald Trump'a sert tepki gösterdiler.

İran'ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney, dün Tahran'da bir devlet töreni için toplanan bir grup öğretmene yaptığı konuşmada, Trump'ın bazı yorumlarının "yanıt vermeye bile değmediğini" ifade etti.

Hamaney, "Bu açıklamaların seviyesi o kadar düşük ki, bunları söyleyen kişi için bir utanç ve Amerikan ulusu için bir utanç" dedi. Hamaney'in konuşması sırasında kalabalık "Amerika'ya ölüm" gibi sloganlar attı.

Hamaney, Washington'un Orta Doğu da Filistinlilerin ve diğer halkların katledilmesini destekleyen Trump'ın "barış için güç" kullanmak istediğine dönük ifadelerinin "yalan" olduğunu sözlerine ekledi. Dini lider, ayrıca İsrail'i "kökünden sökülmesi gereken tehlikeli bir kanserli tümör" olarak nitelendirdi.

Pezeşkiyan: Trump'ın hangi sözüne inanalım?

Bu arada, İran Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan da dün donanma subaylarının bir araya geldiği bir toplantıda Trump'ın Gazze Şeridi'nde İsrail'in "soykırımını" desteklerken ve bölgeyi yıkımla tehdit ederken verdiği "barış" mesajlarına değinerek, "Bu başkanın hangi sözüne inanmalıyız? Barış mesajına mı, yoksa insan katliamı mesajına mı?" dedi. 

İran Cumhurbaşkanı, ayrıca Trump'ın İsrail yöneticileri hakkında tutuklama emri çıkaran Uluslararası Ceza Mahkemesi'ne (UCM) yaptırım uyguladığını hatırlattı.

Trump Orta Doğu gezisinde İran'a nasıl yüklendi?

Bu açıklamalar, Trump'ın Suudi Arabistan, Katar ve Birleşik Arap Emirlikleri ile büyük anlaşmalar imzaladığı Orta Doğu turunda İran'a komşu Arap liderlere övgüler yağdırması ve Tahran'daki liderliği yerden yere vurmasının ardından geldi.

ABD Başkanı, Arap liderlere altyapılarını geliştirdiklerini söylerken, İran için "Simge yapıları, 1979 devriminde teokratik kuruluşu bir monarşinin yerini aldıktan sonra molozlara dönüşüyor" dedi.

İran liderlerinin yolsuzluk ve kötü yönetim sonucunda "yeşil tarım arazilerini kurak çöllere dönüştürmeyi başardığını" ifade eden Trump, İranlıların günde birkaç saat elektrik kesintisi yaşadığını anımsattı.

İran yetkililerine göre, İran'ın zaten gergin olan ekonomisine zarar veren yıllardır süren enerji krizinin bir sonucu olan elektrik kesintilerinin bu yılın geri kalanında da devam etmesi bekleniyor.

İran'daki madencilik, çelik ve çimento endüstrilerinin en büyük dernekleri dün Pezeşkiyan'a ortak bir mektup yazarak, kritik sektörlere uygulanan yüzde 90 elektrik kullanım kısıtlamasını acilen gözden geçirmesini talep etti.

Trump'a İran'dan başka kimler tepki gösterdi

Bir yandan, Orta Doğu gezisinde görüştüğü Suriye'nin geçici devlet başkanı olan Heyet Tahrir'uş Şam (HTŞ) lideri Ahmed Şara'yı öven ve Şam'a yönelik yaptırımları kaldıran Trump, İran'ın bölgesel politikasını da hedef aldı.

ABD Başkanı, ayrıca Tahran'ın eski Suriye lideri Beşar Esad'ın devrik yönetimine verdiği desteğin "sefalet ve ölüm" ve "bölgesel istikrarsızlığın nedeni" olduğunu öne sürdü.

İran Dışişleri Bakanı Abbas Irakçi, ABD Başkanının sözlerini "aldatıcı" olarak nitelendirdi ve önceki gün devlet medyasına yaptığı açıklamada, İran'ı yaptırımlar ve askeri tehditlerle engelleyenin ABD olduğunu, Washington'un İsrail'i desteklediğini ve Suriye'ye saldırdığını vurguladı.

Endonezya'da İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT) konferansında konuşan İran Parlamento Başkanı Muhammed Baghir Galibaf da, Trump'ın sözlerinin "kendisinin bir yanılsama içinde yaşadığını" gösterdiğini belirtti.

İslam Devrim Muhafızları Ordusu komutanı Hüseyin Salami de, önceki gün Trump'a doğrudan hitap etti ve İran'ın güzel simgesel yapıları olduğunu belirtti ve "Karakter, kimlik, kültür ve İslam'ın yüceltilmesiyle gurur duyuyoruz" dedi.

Trump'ın son tartışmalı yorumlarına yanıt olarak kullanılan sert söylem, ABD Başkanı'nın yakında "Fars Körfezi"ni "Arap Körfezi" olarak adlandırmaya başlayabileceği yönündeki imalarından birkaç gün sonra geldi.

Trump'ın bu çıkışları, genel olarak İranlıları kızdırdı. Sosyal medyada ortalama İran vatandaşları, yetkililer, yerel medya ve hatta ülke dışında ABD yaptırımları ve rejim değişikliğini savunan bazı Trump yanlısı İranlılar, ABD Başkanı'nın körfezin adını değiştirme girişimine yönelik sert eleştirilerde bulundu.

İran-ABD müzakerelerinde son durum

Hem İran hem de ABD, son söz düellosuna rağmen İran'ın nükleer programı etrafındaki gerginliği hızla azaltacak bir anlaşmayı tercih edeceklerini söylüyorlar.

Ancak Umman'ın arabuluculuğunda gerçekleşen dört tur müzakereden sonra, yaptırımları kaldırarak İran'ın nükleer bombaya sahip olmamasını sağlayacak olası bir anlaşmanın hala önemli engellerle karşı karşıya olduğu görünüyor.

Trump, Tahran'a hızla bir anlaşmaya doğru ilerlemesi için bir teklif verildiğini belirtti, ancak İran Dışişleri Bakanı Irakçi, önceki gün Washington'dan gelen "kafa karıştırıcı ve çelişkili" söylemler arasında henüz yazılı bir teklif sunulmadığını kaydetti.

Irakçı, X hesabından yaptığı açıklamada, Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Anlaşması'na atıfta bulunarak, "Sözlerimi not edin: İran'ın barışçıl amaçlar için zor kazanılmış zenginleştirme hakkından vazgeçtiği hiçbir senaryo yok: Bu hak, diğer tüm NPT imzacılarına da tanınmıştır" diye yazdı.

İran'ın kıdemli bir nükleer program müzakerecisi olan Kazım Gharibabadi de, önceki gün Batılı medya kuruluşlarının İran'ın güven oluşturmak için Trump'ın başkanlık döneminin geri kalanında uranyum zenginleştirmesini tamamen durdurmayı kabul edebileceği yönündeki haberlerini reddetti.

Gharibabadi, "Zenginleştirme hakkı bizim mutlak kırmızı çizgimizdir! Zenginleştirmeye hiçbir şekilde ara verilmesi kabul edilemez" ifadelerini kullandı.

Trump'ın nükleer anlaşmadan çekilmesi ve sonrası

Trump, İran ile dünya güçleri arasında 2015'te imzalanan çığır açıcı bir nükleer anlaşmadan 2018'de tek taraflı olarak çekildi. Trump, sonrasında İran'a ABD'nin şimdiye kadar uyguladığı en sert yaptırımları uyguladı. Bu yaptırımlar son müzakerelerde daha da yoğunlaştı.

Nükleer anlaşma, Birleşmiş Milletler yaptırımlarının kaldırılması karşılığında İran'da sivil kullanım için birinci nesil santrifüjlerle yüzde 3,67 zenginleştirme oranı belirlemişti. İran şu anda yüzde 60'a kadar zenginleştirme yapıyor ve birden fazla bomba için yeterli parçalanabilir malzemeye sahip. Ancak Tahran, henüz bir nükleer silah yapmak için çalışma göstermedi.

Bağdat'ta Arap Birliği zirvesi: Gazze'nin yeniden inşası için fon oluşturma çağrısı