Suriye'deki Türkiye destekli paralı askerler, geçinmekte zorlandıkları için "Rus safında savaşmak" pahasına Nijer'e gitmeye karar verdiklerini söylüyor. İddiaya göre, sürecin içinde SADAT var.
Dış Haberler
Suriye'de Türkiye destekli cihatçı gruplar içerisinde yer alan paralı askerler, daha iyi para kazanmak üzere Afrika ülkesi Nijer'e gitmeye başladı.
Bu paralı askerlerden bazıları İngiliz yayın kuruluşu BBC'ye konuştu. İngiliz kanala konuşan üç paralı asker, Suriye'nin kuzeyinde artık geçinemediklerini, bu nedenle daha yüksek bir meblağa karşılık Nijer'de savaşacaklarını ifade ediyor.
'Daha fazla para kazanmanın en iyi yolu'
Güvenlik gerekçesiyle gerçek adlarını vermeyen paralı askerlerden biri olan "Ebu Muhammed", uzun süredir devam eden iç savaş nedeniyle yerinden edilmiş ailesiyle birlikte 10 yıldan fazla bir süredir Suriye'nin kuzeyinde bir çadırda yaşadığını aktardı. Ailesini geçindirecek kadar para kazanamadığı için paralı asker olarak çalışmak üzere Türkiye üzerinden Nijer'e gitmeye karar verdiğini belirten 33 yaşındaki paralı asker, eşi ve dört çocuğuyla birlikte çadırda çok kötü koşullarda kaldıklarını kaydederek, "İş bulmak son derece zorlaştı" ifadelerini kullandı.
Bağlı olduğu silahlı grubun kendisine ayda 50 dolardan az maaş ödediğini söyleyen Ebu Muhammed, paralı asker istihdam eden Türk aktörlerin Nijer'de çalışmak için adaylara ayda 1500 dolar teklif ettiğini belirterek, bunun daha fazla para kazanmanın en iyi yolu olduğuna karar verdiğini aktardı.
Suriyeli silahlı örgüt liderlerinin süreci kolaylaştırmaya yardımcı olduğunu ve "örgüt vergileri ve aracı ödemeleri"nden sonra dahi paranın en az üçte ikisinin kendisine kalacağını söyleyen Ebu Muhammed, "Nijer'de de savaşta ölürsem, ailem 50 bin dolarlık tazminat alacak" diye ekledi.
İdlib kırsalında bir çadırda yaşayan ve kendini "Ali" olarak tanıtan bir başka paralı asker de, 10 yıl önce 15 yaşındayken Suriye’deki silahlı gruplara katıldığını belirtti. Ayda 50 dolardan az maaş aldığını ve bu miktarla ancak beş gün idare edebildiğini söyleyen Ali, ailesini geçindirmek için borç almak zorunda kaldığını ve borçlarını ödemenin tek yolunun Nijer'e gitmek olduğunu düşündüğünü söyledi. Ali, "Askerlik mesleğini tamamen bırakıp kendi işimi kurmak istiyorum" diye konuştu.
Kendisin "Raed" olarak tanıtan 22 yaşındaki başka bir paralı askerse, Nijer'e gitmenin "evlilik ve aile kurma hayalini gerçekleştirmek" için yeterli parayı biriktirmenin tek yolu gibi gördüğünü ifade etti.
Suriye'deki silahlı gruplara yakın olan, İngiltere merkezli Suriye İnsan Hakları Gözlemevi'ne (SOHR) göre, Aralık 2023'ten bu yana 1000'den fazla Suriyeli paralı asker Türkiye üzerinden Nijer'e seyahat etti. Paralı askerlerin genellikle altı aylığına kaydoldukları, ancak bazılarının sözleşmeyi bir yıla uzatmaya başladığı belirtiliyor.
Para için Rus komutası altına girenler de var
Paralı asker istihdam eden Türk yetkililerin resmi açıklamasına göre, Afrika ülkesine gitmeyi kabul eden askerlere, Nijer'deki Türk projelerini ve ticari çıkarlarını koruma görevi verilecek.
Türkiye, cihatçı gruplarla mücadele etmesine yardımcı olmak üzere Nijer'e insansız hava aracı (İHA) gibi ekipmanlar satarak bölgedeki hem siyasi nüfuzunu hem de ticari faaliyetlerini genişletmeye başlamıştı. Türk şirketler, ayrıca ülkenin altın, uranyum ve demir cevheri gibi doğal kaynaklarının madenciliğine de el atmış durumda.
Ancak Nijer'e gitme kararı veren paralı askerler, ülkeye vardıklarına kendilerine verilen görevden çok farklı bir gerçeklikle karşı karşıya kalabilir.
SOHR ve Nijer'de daha önce çalışmış paralı askerlerin arkadaşları, BBC'ye yaptıkları açıklamada, Suriyelilerin Nijer, Mali ve Burkina Faso arasındaki sınır üçgeninde cihatçı gruplarla savaşırken Rus komutası altında olduklarını söyledi.
Rus komutası altında savaşma ihtimali, Esad'a karşı çıkan paralı askerler için bir ikilem oluşturuyor çünkü Rusya, Devlet Başkanı Esad'ın en büyük destekçisi.
'Ekonomik sebeplerden dolayı Rusya için savaşmak zorunda kalabilirim'
Bu konuyla ilgili konuşan Ebu Muhammed, "Biz burada paralı askeriz, orada da paralı askeriz. Ama ben bir Türk görevindeydim, Ruslardan emir almayacağım" dedi.
Raed'se Rusya için savaşmak konusunda başka seçeneği olmayabileceğini ifade ederek, "Bu güçlerden nefret ediyorum ama ekonomik sebeplerden dolayı gitmek zorundayım" diye belirtti.
Nijer'deki görevi için diğer paralı askerlerle birlikte "seyahatten hemen önce veya seyahat sırasında" yapacakları sözleşmeleri imzalamayı beklediklerini aktaran Raed, sürecin gizli olduğunu ve "Afrika'daki operasyon ve kayıt mekanizmasının bazı ayrıntılarını sızdırdığı" için Suriyeli bir silahlı grup tarafından hapse atılan bir adam tanıdığını açıkladı.
'SADAT gönderiyor' iddiası
Nijer'e paralı asker gönderilmesinin altında Türk paralı asker şirketi SADAT'ın olduğu iddia ediliyor.
Paralı askerler, silahlı örgüt liderlerinin kendilerine SADAT'ın sözleşmeler imzalandıktan sonra kendileriyle ilgileneceğini ve seyahat ve lojistiklerini ayarlayacağını söylediğini aktardı.
Ebu Muhammed, ayrıca yaklaşık beş yıl önce, altı ay boyunca paralı asker olarak çalışmak üzere Libya'ya gittiğini, bunun da SADAT tarafından ayarlandığını belirtti.
SOHR ayrıca, daha önce Nijer'e gitmiş diğer paralı askerlerden aldığı bilgilere dayanarak, SADAT'ın sürece dahil olduğunu iddia ediyor.
İddialara ilişkin İngiliz medya kuruluşunun iletişime geçtiği SADAT, Suriyeli paralı askerlerin Nijer için işe alınmasına dair iddiaları reddetti. SADAT tarafından yapılan açıklamada, "Bunun, gerçekle hiçbir bağlantısı yok. Nijer'de hiçbir faaliyette bulunmuyoruz" denildi. SADAT, ayrıca, on yıldan fazla bir süre önce kriz nedeniyle çekilmek zorunda kaldığı bir "askeri spor" projesi dışında Libya'da hiçbir faaliyeti olmadığını öne sürdü.
"Devlet dışı aktörlere hizmet sağlamadığını" ileri süren şirket, "Türk Ticaret Kanunu'na göre savunma ve güvenlik alanında silahlı kuvvetlere ve güvenlik güçlerine danışmanlık, eğitim ve lojistik hizmetleri" sağladığını iddia etti.
Ancak SOHR'a göre AKP hükümeti, Suriyeli paralı askerleri işe almak ve Nijer'e göndermek için özel şirketleri kullanıyor. SOHR direktörü Rami Abdul Rahman, Türkiye'yi parası olmayan ve ekonomik açıdan kötü durumda olan Suriyelileri sömürmekle suçluyor.
Önceki iddialar: Libya ve Dağlık Karabağ
AKP hükümeti, daha önce de Suriyeli paralı askerleri yurtdışına göndermekle suçlanmıştı. ABD Savunma Bakanlığı'nın da aralarında bulunduğu birkaç rapor, Libya'daki Türkiye destekli Suriyeli savaşçıları belgelemişti. Türkiye, Suriyeli paralı askerlerin orada bulunduğunu kabul etti ancak onları işe aldığını reddetmişti. Ayrıca, Dağlık Karabağ bölgesine Suriyeli paralı askerlerin gönderildiği de iddia edilmiş, Ankara bu iddiaları reddetmişti.
Askeri darbenin ardından Rusya ve Türkiye'nin Nijer'de artan etkisi
Batı Afrika'nın Sahel bölgesindeki çatışmalar, cihatçı gruplarla yaşanan çatışmalar nedeniyle son yıllarda daha da şiddetlenmişti. Nijer ve komşuları Mali ve Burkina Faso'da, bölgedeki Batılı güçlerin cihatçılarla mücadele edememesi gerekçesiyle askeri darbeler yapıldı. Üç ülkedeki askeri cuntalar, Batılı güçlerden askeri güçlerini çekmesini talep etti. Fransız güçler, bu ülkelerden tamamen çekilirken, ABD'li güçler de buralardan çekilme süreci başlattı.
Afrika'da "terörle mücadele" iddiasıyla askeri güç bulunduran Batılı ülkelerin, bu iddiasını gerçekleştirmek bir yana, kıtadaki ülkelere siyasi müdahaleleriyle güvenlik sorununun daha da artmasına yol açması, Batı karşıtı askeri cunta hareketlerinin halk desteğini arkasına almasına ön ayak oldu.
Diğer yandan Rusya, Afrika ülkeleriyle ilişkilerini güçlendirmek için uzun süredir Sahel bölgesinde girişimlerde bulunuyordu.
Mali, son yıllarda Rus paralı asker grubu Wagner'in cihatçılarla savaşmak için oraya konuşlanmasıyla Rusya'nın en yakın Afrika müttefiklerinden biri haline gelmişti.
Afrika'daki güç dengesi değişim sürecine dair çok sembolik bir an geçtiğimiz Mayıs ayında Nijer'de yaşanmıştı.
Batı karşıtı askeri cuntanın yönetimde olduğu Nijer'den tamamen çekilme hazırlıkları yapan ABD güçleri, kendilerinin boşaltacağı hava üssüne Rus askerlerinin varışına tanık olmuştu
Fransa'nın ve ABD'nin bölgedeki etkisini yitirmesiyle Rusya, Çin ve İran gibi ülkelerin yanı sıra Türkiye'nin de Sahel'de ekonomik etkisini daha da artırması bekleniyor. Özellikle Rusya'nın bu sürecin galibi olacağı değerlendiriliyor.
Rusya, Ocak 2024'te Nijer'le askeri işbirliği kurma konusunda anlaşmaya varmıştı. Rusya, ayrıca, askeri lideri koruma amacıyla yakın zamanda Burkina Faso'ya askeri personel de gönderdi. Rus paralı asker grubu Wagner de, lideri Yevgeni Prigojin'in ölümüne karşın Mali'de hâlâ 1000 asker bulunduruyor.
