Bu hafta sonu 73. Primetime Emmy Ödülleri'ne de aday gösterilen "The Queen's Gambit" (Vezirin kumarı) dizisinin yayınlandığı Netflix platformuna, Sovyet Satranç Ustası Nona Gaprindaşvili, hakkında geçen cinsiyetçi yorumlar nedeniyle dava açtı.
Sovyet Satranç Ustası Nona Gaprindaşvili, kullanılan bir replik yüzünden Netflix'e 5 milyon dolarlık iftira davası açtı.
Gaprindaşvili, gerçek hayattaki başarılarını Anya Taylor-Joy'un canlandırdığı "Beth Harmon" karakterininkilerle karşılaştıran dizinin “End Game” adlı finalinde kullanılan ifadelerden şikâyetçi oldu.
"Harmon" karakteri, Moskova'da bir maçta oynarken bir yorumcu, "Onunla ilgili tek sıra dışı şey cinsiyeti ve bu bile Rusya'da benzersiz değil" diye "espri" yapıyor ve ekliyor; "Nona Gaprindaşvili var ama o kadın dünya şampiyonu ve hiç erkeklerle karşılaşmadı."
Kaliforniye Federal Mahkemesi'nde açılan davada Gaprindaşvili'nin avukatı “Gaprindaşvili, kadın satrancının öncüsüdür ve memleketi Gürcistan'da çok sevilen bir semboldür. Olağanüstü kariyeri boyunca birçok şampiyonluk kazandı, dünyanın en iyi erkek satranç oyuncularından bazılarını yendi ve erkekler arasında uluslararası satranç büyükustası statüsünü elde eden tarihteki ilk kadın oldu” dedi.
Netflix kurgusal kahramanını başarılı göstermek için kadınları küçümsüyor
Gaprindaşvili'nin 25 sayfalık dosyası, "Gaprindaşvili'nin 'erkeklerle hiç karşılaşmadığı' iddiası, bariz bir şekilde yanlış olduğu kadar, fazlasıyla cinsiyetçi ve küçümseyicidir" ifadelerine yer verdi.
Dosyada şöyle denildi:
"Bu bölümün çekildiği yıl olan 1968'e kadar, aralarında Dragolyub Velimiroviç, Svetozar Gligorić, Bojan Kurajica, Paul Keres, Boris Spasskiy, Viswanathan Anand and Mihail Tal'ın da bulunduğu o zamanın en az on Büyükustası da dahil olmak üzere en az 59 erkek satranç oyuncusuna (28'i aynı anda bir turnuvada) karşı yarışmıştı. Son üçü de kariyerleri boyunca dünya şampiyonu oldular.”
Netflix'in, "kurgusal kahramanının Gaprindaşvili de dahil olmak üzere başka hiçbir kadının yapmadığını yapmayı başarmış gibi görünmesini sağlayarak ucuz ve alaycı 'dramı büyütmek' amacıyla Gaprindaşvili'nin başarıları hakkında yüzsüzce ve kasten yalan söylediğini" ifade eden avukatlar şuna dikkat çekti:
“Böylece, dünya satrancının en üst seviyelerinde erkeklerle yarışan genç bir kadını göstererek kadınlara ilham vermesi beklenen bir hikayede Netflix, dünya sahnesinde erkeklerle aynı anda karşılaşan ve onları mağlup eden dönemin tek gerçek kadın öncüsünü küçük düşürdü."
Gaprindaşvili: Aşağlayıcıydı
Netflix'ten bir sözcüyse bugün yaptığı tuhaf bir açıklamayla durumu kurtarmaya çalıştı. Platformun Perşembe günü yaptığı açıklamada, "Netflix, Bayan Gaprindaşvili'ye ve şanlı kariyerine yalnızca son derece saygı duyuyor, ancak bu iddianın hiçbir değeri olmadığına ve davayı şiddetle savunacağına inanıyoruz" dedi.
Gaprindaşvili, 13 yaşında profesyonel olarak oynamaya başladı ve daha sonra dünya şampiyonu oldu
Gaprindaşvili, verdiği bir söyleşide kurgusal bir televizyon programının gerçek bir kişinin hayatı hakkında neden "yalan söylediğini" anlayamadığını söyledi. “Pek çok şey bana duygusal olarak zarar veremez” dedi. "Ama bu benim için şaşırtıcıydı - ve aşağılayıcıydı." diye ekledi.
Nona Gaprindaşvili kimdir?
1941 doğumlu Nona Gaprindaşvili 1978'de gerçekleşen FIDE Büyükustası ünvanını alan ilk kadın olmuştı.
1961'de, 20 yaşında olan Gaprindaşvili, dördüncü kadın Adaylar Turnuvasını dünya şampiyonu Elisaveta Bykova'ya oynadığı maçla kazandı Ünvanını dört kez başarıyla savunmaya devam eden Gaprindaşvili, üç kez Alla Kuşnir'e karşı ve bir kez de Sovyet Nana Aleksandriya'ya karşı yaptığı maçlarda galip oldu. Şampiyonluğu sonunda 1978'de başka bir Sovyet Satranç Ustası olan 17 yaşındaki Maia Çiburdanidze'ye kaptırdı.
Gaprindaşvili 1963, 1966, 1969, 1972, 1974, 1978, 1980, 1982, 1984, 1986, 1990 Kadınlar Satranç Olimpiyatlarında Sovyetler Birliği adına ve 1992'de Gürcistan adına oynadı.
1980'lerin Kadınlar Olimpiyatlarında SSCB takımının temel oyuncularından biriydi. Onbir takım altın madalyası ve dokuz bireysel altın madalya olmak üzere 25 madalya kazandı.
1986 Dubai Olimpiyatlarında oynadığı on maçın hepsini kazandı.
1964, 1973, 1981, 1983 ve 1985'te Kadınlar Sovyet Şampiyonası'nı beş kez kazandı.
Kariyeri boyunca Gaprindaşvili (Netflix'in dezenformasyonunun aksine) erkekler turnuvalarında başarılı bir şekilde yarıştı ve diğerlerinin yanı sıra 1963/4'te Hastings Challengers turnuvasını kazandı.
1976'da Sandomierz'de ikinciliği, 1977'de Lone Pine'da birinciliği, ve 1978'de Dortmund'da ikinciliği elde etti.
Lone Pine'daki performansı, onu Uluslararası Büyükusta unvanını kazanan ilk kadın yaptı. 1978'de FIDE'den Uluslararası Büyükusta unvanını alan ilk kadın oldu.
1995 yılında Gaprindaşvili ilk kez Kadınlar Dünya Büyükler Şampiyonasını kazandı. Dünya Kıdemli ünvanını da alan tek kadın Dünya Satranç Şampiyonu. 2009, 2014, 2015, 2016, 2018 ve 2019'da da Kıdemli ünvanını kazandı.
Ayrıca 2011, 2015, 2016, 2017 ve 2018'de Avrupa Kadınlar Büyükler Şampiyonası'nı kazandı.
2005 yılında, 64 yaşındayken Gaprindaşvili, Hollanda'nın Haarlem kentinde düzenlenen BDO Satranç Turnuvasını kazandı.
