Rahmi Koç, Türkiye'nin en büyük sermaye grubunun patronu. 93 yaşındaki Koç, şu sıralar tatilde. Her adımı magazin sayfalarından takip edilebilen Koç'a "mütevazı" tatilinde yatı ve deniz uçağı eşlik ediyor.
Rahmi Koç'un Göcek'ten Kaş'a yelken açtığı günlerdeyse şirketlerinden WAT Motor'da adeta işçi kıyımı yaşanıyor.
Koç Grubu'na ait şirketin Tekirdağ-Çerkezköy’de bulunan fabrikasında, üretim sahasında çalışan 200'e yakın işçi işten çıkarıldı. Bu sayının önümüzdeki günlerde daha da artması bekleniyor.
Her an işini kaybetme kaygısıyla çalışan işçiler arasında bu nedenle rahatsızlananlar dahi var. Üretime devam eden işçiler fabrikada yaşananları soL'a anlattı.
Tekirdağ'ın 'Kırmızı Pazartesi'si
İşçilerin aktardığına göre toplu işten çıkarmaların yapılacağı önce kulaktan kulağa yayılmış, ardından yöneticiler, sendika temsilcileri ve insan kaynakları personeli ellerinde listelerle dolaşmaya başlamış.
Tıpkı herkesin yaşanacağını bildiği ama kimsenin önlemediği bir cinayeti konu alan "Kırmızı Pazartesi" romanındaki gibi toplu işten çıkarma herkesin öğrendiği bir durum halini almış.
Fabrikada sekizinci yılını dolduran bir işçi o günleri şöyle anlatıyor:
"İsimler bilinmediği için ve sürekli listelerin düzenlendiği konuşulduğu için hepimizi yoğun strese soktular. Üstüne bir de bizleri iki haftalık duruş döneminde zorunlu yıllık izne çıkardılar. Yıllık izinde tatil yapamadık çoğumuz. Kapıda işsizlik bizi beklerken bir de üstüne para harcamak istemedik. Ayrıca tatile çıksak da bu endişeyle tatil, tatil olmaktan çıkardı."
Mide rahatsızlıkları, cilt hastalıkları, uykusuzluk...
Tatil dönüşü duyumlar artınca işçiler üzerindeki stres de taşınması zor bir yük haline gelmiş. Üç yıldır WAT Motor'da çalışan bir işçi, arkadaşlarında gözlemlediği değişimi şu sözlerle aktarıyor:
"İzin dönüşü fabrikaya geldiğimizde özellikle kadınların çoğunda mide rahatsızlıkları, cilt hastalıkları vardı. Kimilerinin uykusuzluğu bir bakışta anlaşılıyordu. Fabrikada hiç kimsenin tadı tuzu yoktu. Herkes listede adı var mı yok mu sadece bunu düşünüyordu."
'Krizin faturasını bize ödettiler'
Herkesin beklediği o duyuru 16 Ağustos gece vardiyasından verildi. Yaklaşık 200 işçiye işten çıkarıldıkları bildirildi ama herhangi bir gerekçe gösterilmedi. Tecrübeli işçi, kendilerine açıklanmayan gerekçenin "ekonomik" olduğunu söylüyor.
"Gece vardiyasında işten çıkışları herhangi bir gerekçe sunmadan başlattılar. Ama bir yıla yakın süredir üretimde işlerin iyi gitmediği, hatta son üç-dört aydır da siparişlerin azaldığı konuşuluyordu. Zaten bize yaptırılan iş miktarında da düşüşler vardı. Bize açık açık söylemeseler de bu krizin faturasını bize ödettikleri ortada."
Patron'la sendika kol kola
İşyerindeki yetkili sendika Türk Metal bu süreçte işçilerin yanında yer almadığı gibi olası tepkileri önlemek için kelimenin gerçek anlamıyla patronla kol kola girmiş.
"Söylentiler ilk çıktığında sendika 'İşten çıkış falan yok. Kim söylüyorsa yalan söylüyor. İnanmayın. Siz çalışmaya bakın' diyerek bizi oyalamaya çalıştı. İşten çıkışların olduğu gün de sendika temsilcileri insan kaynaklarının kapısının önünde özel güvenlikle nöbet tuttular. Ne haklarımızla ilgili ne de işten çıkışta sonrasında yanımızda olacaklarıyla ilgili hiç bir şey söylemediler."
Koç kesintisiz büyüyor
1965'te ABD’li General Electric ve Koç ortaklığıyla kurulan şirket, sonradan WAT Motor adını aldı. Bugün tamamı Koç'a ait olan şirket yılda 700 bin adet üretim kapasitesine sahip. Arçelik, Beko, Ford ve daha birçok markanın kullandığı motorların önemli bir kısmı burada üretiliyor.
Şirket geçtiğimiz yıl kapasite artırımı için Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası'ndan (EBRD) 25 milyon avro tutarında uzun vadeli kredi almıştı.
WAT Motor bilançosunu açıklamıyor ancak Koç'un diğer şirketlerinin kârlılık sorunu yaşamadığı görünüyor.
Koç bünyesindeki en büyük iki şirket, borsada faaliyet gösterdikleri için geçtiğimiz günlerde bilançolarını açıkladı. Ford Otosan, bu yılın ilk yarısında 15,7 milyar lira net kâr kaydetti. Türkiye’nin en büyük sanayi kuruluşu TÜPRAŞ ise aynı dönemde 14,9 milyar lira faaliyet kârı ve 5,5 milyar lira net kâr bildirdi.
Türkiye’de en yüksek servete sahip 4 patrondan 3’ü Koç ailesinden. Rahmi Koç, Semahat Sevim Arsel ve İpek Kıraç'ın şahsi servetlerinin toplamı 8,9 milyar dolar.
'Şimşek Programı' işliyor
"Şimşek Programı" ile ekonomide kemer sıkma politikası başladı. 2024'te bir defa zamlanan ücretler enflasyon karşısında ezildi. Ücretlerden faiz kanalıyla sermayeye aktarılan pay büyüyor. Acı reçetede emekçileri bekleyen bir diğer saldırı yükselen işsizlik dalgası.
Gaziantep'te tekstil sektöründeki onlarca firma işten çıkarmalara başladı. Tekirdağ'da da WAT Motor'la başlayan işten çıkarmaların metal sektöründeki birçok firmaya sıçraması bekleniyor. SIO Otomotiv ve Kale Kilit'te işten çıkış yapılacağı duyumları işçiler arasında giderek yayılıyor.
Geçen ay itibariyle işsizlik yeniden şaha kalktı. İstihdam sadece bir ayda 341 bin kişi azaldı. Geniş tanımlı işsiz sayısı 12 milyona dayandı, oransal olarak pandemi döneminin üzerine çıktı. Daha şimdiden çalışabilir nüfustaki her 3 kişiden biri işsiz.
