Otel ve tur şirketine 'cinsiyet ayrımcılığı' cezası: 'Arkaik bir zihniyetin ürünü'

Antalya'daki bir otele rezervasyon yaptırmak isteyen, 'tek erkek' olduğu için yalnızca lüks odalarda kalabileceğini öğrenen yurttaş otelin uygulamasını TİHEK'e taşıdı. Şirketlere para cezası verildi.

Aslı İnanmışık

Serhat Özkan isimli yurttaş 2022 Eylül'de Antalya Kemer'deki "Orange Country +16 Yetişkin" isimli otele internet üzerinden rezervasyon yapmak istedi. Rezervasyon yapamayan Serhat Özkan, "tek erkek" seçeneğini tıklayınca, site "Tur yetkililerimizle görüşün" uyarısı verdi. 

"Tek kadın" seçeneğini denediğinde rezervasyon yapılabildiğini fark eden Özkan, arayıp konuyla ilgili bilgi aldığında "tek erkek" veya "iki erkek" konaklamaların lüks odalarda mümkün olduğunu öğrendi. Otelin sadece "bir erkek-bir kadın" ve "birden fazla kadın" kabul etmesi üzerine Özkan, yaptığı görüşmenin ses kaydını ve internetten yapılamayan rezervasyonun ekran görüntüsünü alarak, bağımsız idari bir kurum olan Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu'na (TİHEK) başvurdu. 

TİHEK'ten her iki şirkete de ceza

Kurum oybirliğiyle başvuranın "cinsiyet ayrımcılığı" iddiasını haklı buldu. Karar sonucu otele ve tur şirketine 89 bin 571'er lira idari para cezası kesildi. Cezanın üst sınırdan verilmiş olması dikkat çekti. Otel "başvuranın fiyatı beğenmediği için kendilerini ayrımcılıkla suçladığını" iddia etti. 

TİHEK ise "tek bir kadının veya bir çiftin standart oda kiralayabilirken, tek erkeğin cinsiyeti nedeniyle lüks oda kiralamaya zorlanmasının objektif ve makul bir nedeni olmadığını" belirterek, "otelin ve tur şirketinin erkeklere ayrımcılık yaptığına" hükmetti. Tur şirketinin, "kendilerinin ayrımcılıktan sorumlu olmadığı, sadece otelin talimatını uyguladıkları, bay konaklamalara izin verilmemesinin kendilerinin kararı olmadığı” savunması da kabul görmedi. Hukuka aykırı ayrımcı talimatı uyguladığı için Jolly Tur'a da ceza kesildi.

'Cinsiyet ayrımcılığını kural haline getirmişler'

TİHEK'e başvuruyu yapan Serhat Özkan, "damsız tatil yasağı"nın üç-beş otelin kendi konsepti veya ticari tercihi itibariyle uyguladığı bir şey olmadığını söyledi. "Böyle olsa bile bu hem medeni hal hem de cinsiyet temelli ayrımcılık. Bu tatil bölgelerinde neredeyse tüm otellerin tavrı" diyen Özkan, şunları anlattı:

"Cinsiyet ayrımcılığını kural haline getirmişler. Yakından baktığınızda kadınlar için sözde güvenli alan yaratmaya çalışıyorlar ama uzaktan baktığınızda bu politika düzen 'erkekliğinin' değirmenine su taşıyor. Pembe otobüs, kadın üniversiteleri, aileci politikaların yükselişi, hepsi aynı yerden besleniyor. Aile oteli-aile restoranı-aile çay bahçesi... Zaten bir yerin adına aile etiketin koymak, oraya kimlerin girebileceğinden ziyade kimlerin giremeyeceğini belirtiyor. Uygulama görünürde erkeklere yönelik ayrımcılık ama aslında kadınları erkeğin eklentisi olarak gören arkaik bir zihniyetin ürünü. Eğer Turizm Bakanlığı göz yummasa kadınsız tatil yasağı piyasayı domine edemezdi.

'Eşitsizliği derinleştirecek adımlar'

Bu bir işletme konsepti olarak uygulanacaksa bile bu konseptte çalışan otellerin sayısının belli bir oranı geçememesi lazım. 2010 Anayasa değişikliğinde, 'Devlet cinsiyet eşitliğini sağlamak için gerekli tedbirleri alır' maddesin liberallerin gözlerini yaşartmıştı. Biz o zaman bunun bir aldatmaca olduğunu söylemiştik. Tabii ki haklı çıktık. Devletin eşitlik şöyle dursun tam tersine eşitsizliği derinleştirecek adımlar attığı, damsız tatil yasağından belli. Avrupa’da böyle bir dayatma yok, bu Türkiye’de var. Kadınlara güvenli alan yaratmak için tek erkekleri veya çift erkekleri izole etmek, öyle zannedildiği gibi biyolojik yasaların gerektirdiği bir kural değil. Ziyadesiyle kültürel. NZ Herald ve The Sun gibi yabancı yayın organlarında Türkiye turizminin bu halinin alay konusu oluyor."

Bakan Ersoy'un şirketi de aynı nedenle ceza almıştı

TİHEK 2022'de de Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy’un şirketi ETS Tur'a "cinsiyet ayrımcılığı"ndan ceza vermişti. Hasan Onur Akay ve Feray Çağıl'ın başvurusu üzerine, erkekleri kadın partneri olmadan kabul etmeyen Lancora Beach adlı oteli ve ETS Tur'u cinsiyet ayrımcılığından idari para cezasına çarptırmıştı.

Kararın özgün yanının TİHEK'in ilk defa erkeklere getirilen "kadın partner" dayatmasının haklılığının incelemiş olması olduğunu belirten Serhat Özkan, 2022 kararında, ilgili otel neden erkekleri almadığı sorusuna "doluluk" gibi teknik nedenler ileri sürülerek savunma yapmaya çalışıldığını da hatırlattı.

'Manevi tazminat davası açacağım'

"Kurum da kararın içeriğinde erkeklere yönelik sınırlamanın makul ve haklı bir nedeni olup olmadığına ilişkin bir yorum yapmamıştı" diyen Özkan, "Son kararıyla TİHEK artık erkekler için işletilen 'damsız tatil yasağı'nın hak ihlali olduğu kesinleşti. Başvuran, beyanında TİHEK’in verdiği cezanın idari para cezası olduğu için devlete ödeniyor. Benim mağduriyetim giderilmedi. Bunun için bu hukuk tanımazlara tabii ki manevi tazminat davası açacağım. Bu karar, tek başına veya arkadaşıyla tatile gitmeye kalkan tüm erkek emekçiler için olumlu bir şey. Zira sermaye sınıfının mensupları, parası neyse verip her yere girebiliyor. Otelin 'bay konaklamalar lüks odalarda mümkün' demesi kadınları koruma gayesinin bu düzenin sınırlarına çarptığının itirafı. Söz konusu para olduğunda ne kutsal saydıkları ailenin ne de güya korumaya kalktıkları kadınların bir önemi kalıyor. 'Paranız yoksa, potansiyel tacizcisiniz. Ama zenginseniz, yapsanız da ben karışmam, müsaade ediyorum' gibi bir sonuç çıkıyor” şeklinde konuştu.