Irak'ta 18 Aralık 2023 tarihinde gerçekleştirilen yerel seçimlerin ardından siyasi kriz nedeniyle Kerkük valisi seçilememişti. Irak'taki seçim kurulu sonuçları onaylasa da birlikte hareket edemeyen yerel güçler sebebiyle Kerkük bir süredir geçici ya da vekil olarak tarif edilen bir vali tarafından yönetiliyordu. 

2023'teki Irak İl Meclisi seçimlerinin Kerkük etabında, Talabani ailesine yakın Kürdistan Yurtsever Birliği'nden (KYB) aday olan Rebwar Taha, en yakın rakibi olan Muhammed Hafız'a fark atarak 29 bin 861 oy almış ve birinci olmuştu. Arap aday Muhammed Hafız 8 bin 666 oy almıştı.

Geçtiğimiz gün yapılan ve İl Genel Meclisi'nin bir grup üyesinin bir otel odasında toplanarak valiyi belirlediği seçimlere kentte itiraz sesleri yükseliyor. Aynı seçimler, bazı kesimlerce KYB'nin kentteki seçim başarısı olarak kutlanıyor. 

Öte yandan Irak Cumhurbaşkanı Latif Reşid, Tahaya'ya mazbatasını bugün verdi.

Otel'de yapılan seçimler ve delege kotası

Irak parlamentosunda, Ortadoğu'da birçok ülkede olduğu gibi siyasi bir kota mevcut. Bu kotaya göre Cumhurbaşkanı'ndan Başbakan'a, Vali'den Belediye Meclis Başkanlığı'na kadar birçok koltukta siyasi kotalar belirleyici. 2003 yılındaki ABD işgalinden sonra yapılan temsili kota sistemine göre Cumhurbaşkanı Kürtlerden, Meclis Başkanı Sünnilerden ve Başbakan da Şiilerden seçiliyor. Irak'ta Meclis tarafından seçilen cumhurbaşkanı, başbakan adayına hükümeti kurma görevini veriyor ve Başbakan adayı da kabinesini 30 gün içinde Meclis'e sunmakla yükümlü oluyor. 

Kota ve temsiliyetler yerel seçimlerde de uygulanıyor.

Irak'ın tamamında ortalama 40 milyon seçmen yer alıyor. 2003 yılında ABD'nin Irak'ı işgalinden bu yana ülkede 5 kere sandıklar kuruldu. Ancak Iraklıların seçimlere olan inancı yok denecek kadar azaldı. Şii ve Sünni Araplar, Kürtler ve Türkmenler arasında yaşanan siyasal çekişmeler nedeniyle, siyasiler kendi ilan ettikleri kaidelere uygun seçimler yapmıyor. Son yaşanan örnekte ülkenin yarısı seçimlerde sandığa gitmedi. Üstelik kimi örneklerde bazı yerlere sandıklar dahi kurulmadı. Bu sayı Irak seçim tarihinde katılımlar için rekor seviyede düşüş olarak geçti. 

İşgalin ürünü olan etnik-mezhepsel kota, ülkedeki tüm ezilen halka seslenecek partileri de yok sayıyor. İdeolojik olarak bu şansa sahip olan Irak Komünist Partisi, 2003'teki işgal sırasında aldığı işbirlikçi siyasi pozisyon nedeniyle etkisini tümüyle yitirdi. Irak'ın genelinde kitleler, "önden belli" seçimlere ilgisiz.

Ancak Kerkük ve Irak Kürdistanı gibi siyasetin ve seçimlerin günlük siyasette belirleyici olduğu bölgelerde işler biraz daha farklı ilerliyor. Buralarda seçimler çok tartışılıyor, gündemi belirliyor ve Türkiye'de de yakından takip ediliyor. 

11 Ağustos'ta Bağdat'ta bir otelde bir araya gelen Kerkük İl Meclisi üyeleri, KYB üyesi Rebwar Taha’yı Kerkük’ün yeni valisi seçildi. Bu seçimin Kerkük'te olmaması ve Bağdat'ta bir otelde yapılması kimi gazetelerde ve aleyhteki siyasi çevrelerde "Seçimler İl Meclisi üyelerinden kaçırıldı" yorumuna neden oldu. 

Ancak seçimleri gerçekleştiren ekip süreci farklı yorumluyor. 

Kerkük İl Meclisi 16 sandalyeden oluşuyor. 11 Ağustos tarihinde Bağdat'da Kerkük İl Meclisi’nin beşi Kürdistan Yurtseverler Birliği’nden (KYB), üçü Arap ve biri Hıristiyan olmak üzere toplam 9 üyesi, Reşid Otel’de bir araya gelerek Kerkük Valisi ve Kerkük İl Meclis Başkanı'nı seçti.  Bu sayı zaten 16 koltuğu olan İl Meclisi'nin yarısından fazlasını oluşturuyor. Hal böyle olunca seçim öncesinde Kerkük Meclisi'ndeki Türkmen, Kürdistan Demokrat Partili ve 3 Arap üye oylamayı boykot ederek toplantıya katılmamıştı. Kerkük İl Meclisi'nin hazirunu ise yeni bir vali seçmek için yeterli çoğunluğu sağladığını düşünüyor.

Geçen yılki seçimlerde Taha'nın karşısında ikinci olan aday Muhammed Hafız da toplantıya katıldı. Böylece seçimlerde en yüksek oyu alan iki grup, vali seçimine meşruiyet sağladı. Hafız da Kerkük İl Meclis Başkanı seçildi.

2023 Aralık ayında yapılan seçimlerde İl Meclisi'ndeki koltuk dağılımı şu şekildeydi: Kürt Partileri: 7 sandalye (KYB 5, KDP 2), Araplar: 6 sandalye, Türkmenler: 2 sandalye, Hristiyanlar: 1 sandalye.

Seçimlere yapılan itirazlar yargıya taşınacak

Bağdat'ta Reşid Otel’de yapılan seçimler için eski Kerkük Valisi Rekan Ciburi, “Kerkük’teki Araplara ihanet” yorumunda bulundu. Aynı tepkiler Barzani'ye yakın KDP ve Türkmen üyelerden de geldi. 

Bağdat'ta yapılan toplantıyı 2008 yılında değişen Seçim Yasası'na göre hukuka aykırı olarak değerlendiren muhalifler ise süreci yargıya taşımaya hazırlanıyor. KDP'den Hasan Mecid Reşid ve Şoxan Hasib Hüseyin, 12 Ağustos'ta yaptıkları açıklamada, "10 Ağustos'ta Kerkük İl Meclisi adına Bağdat'taki Reşid Otel'de bir toplantı düzenlendiği ve Kerkük İl Meclisi üyeleri olarak toplantıdan haberdar olmadıkları, ayrıca bilgilendirilmediklerini" duyurdu. 

Irak Türkmen Cephesi (ITC) Milletvekili Erşat Salihi de basına yaptığı açıklamada, "7 aydan fazla süren yerel seçimler sonrasında Kerkük Valiliği durumunun içinden geçtiği zorlu süreç karşısında Kerkük yerel yönetiminin Bağdat'ta oluşturulması bizi şaşırttı. Irak Türkmen Cephesi'nin (ITC) Kerkük valilik ve meclis başkanlığı seçimiyle ilgili Federal Mahkeme'ye yaptığı iptal başvurusunun sonucunu bekleyeceğiz" dedi. 

Türkiye'nin Irak'taki stratejisinin aleyhine bir sonuç

Türkiye Dışişleri uzunca bir süredir Irak'ta ve kuzeyinde, özellikle Barzani yönetimi ile ticari, askeri ve siyasi başlıklarda ortak hareket ediyor. Buna karşı gelen grupların başında da Kerkük'te zafer ilan eden Talabani geleneğinden gelen Kürdistan Yurtseverler Birliği geliyor. 

KYB'nin Celal Talabani'den sonra öne çıkan isimlerinden Bafel Talabani aynı zamanda PKK ve PYD'yle olan yakınlığıyla da biliniyor. Bafel Talabani'nin Kerkük'te ilan ettiği zaferin, bir süredir devam etmekte olan Türkiye-Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi arasındaki kimi ortak çalışmalara da ket vuracağı yorumu yapılıyor. 

Kerkük, KYB'nin Süleymaniye'den sonra en güçlü olduğu ikinci yer. Toplantının diğer belediye meclisi üyelerinin yok sayılarak Bağdat'ta yapılması aslında seçimleri üyelerden kaçırmaktan ziyade bir tür zafer garantisi olarak yorumlanıyor. Zira zaten meclisin yarısından fazlasını yanına alan KYB toplantı nerede olursa olsun yine aynı sonucu alacaktı. 

Seçimler bu nedenle KYB açısından "Muhalefetin varlığı sonucu değiştirmeyecek" şeklinde değerlendirilirken, KDP ve Türkmen liderler ise seçimi hukuksuz ilan etti. 

Seçimler Türkiye'de PKK'ye yakın medya kurumları tarafından "Barzani-Türkiye'nin Kerkük planı bozuldu" ifadeleriyle yorumlandı. Irak'ta petrol gelirlerinin %40'ını sağlayan Kerkük hem lojistik, hem yeraltı kaynakları hem de ticari açıdan stratejik bir öneme sahip. Kentteki en güçlü siyasi öznenin Talabani'ye yakın KYB olması, Barzani ve Türkiye müşterek hesaplarını zorlaştıracak gibi görünüyor.