Irak Kürdistanı seçimleri: Güç dengesi korundu, Yeni Nesil çıkışını sürdürdü

Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nde hafta sonu yapılan seçimler sona erdi. Barzani birinci, Talabani ikinci oldu, ancak Barzani tek başına hükümet kuramıyor. Üçüncü parti, çıkış yapan Yeni Nesil.

Özkan Öztaş

Irak'ta 20 Ekim Pazar günü yapılan yerel seçimlerde Irak Kürdistanı Bölgesel Yönetimi (IKBY) halkı sandığa gitti. Seçimlerde partiler 100 sandalyelik Kürdistan parlamentosu için yarıştı.

Normalde her 4 senede bir yapılması gereken seçimlerin sonuncusu 2018'de yapılmıştı. Araya giren pandemi sürecinde siyasi istikrarsızlığı da mazeret gösteren hükümet seçimleri ertelemiş ve bu durum IKBY'de siyasi rahatsızlıklara neden olmuştu. Özellikle Bağdat hükümeti, anayasayı işaret ederek seçim yapılması konusunda baskı kuruyordu. 

Bölgelere göre durum ve taraflar

Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nde mevcut durumda iki ana siyasi gelenek var. Özellikle 1990'lı yıllarda yaşanan ve Kürtçede "Birakuji" yani kardeş katliamı olarak tarif edilen süreçte siyasi harita her ne kadar değişmiş olsa da yaklaşık 30 yıldır devam eden statüko bu seçimde de bir istisna dışında korundu. İstisna, Yeni Nesil Hareketi oldu. 

Mevcut durumda aşiret ve akrabalık ilişkileri ve geçmiş dönemlerdeki aşiret iktidarlarından belirlenen siyasi iklimde Irak'taki Kürt siyaseti iki ana hatta bölünmüş durumda. Bir tarafta Barzani ailesi olarak bilinen ve IKBY'nin kuzeyinde hakim güç olan Kürdistan Demokrat Partisi (KDP), diğer yanda IKBY'nin güneyinde hakim güç olan Talabani ailesinin hakimiyetindeki Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYB) yıllardır devam edegelen siyasi kutupları oluşturuyor. 

Seçimlere 4 vilayette giriliyor. Bunlar Erbil, Duhok, Halepçe ve Süleymaniye. Bu şehirlerden Erbil ve Duhok'ta KDP, Süleymaniye ve Halepçe'de ise KYB daha etkin ve seçimlerde daha fazla sandalye kazanıyor. 

IKBY'deki seçimler 4 farklı şehirde gerçekleşiyor. Bu kentler arasında Duhok ve Erbil KDP çizgisine yakınken Süleymaniye ve Halepçe'de KYB öne çıkıyor. Kaynak: Rudaw

Kürdistan Demokrat Partisi'nin (KDP) 190 ve Kürdistan Yurtseverler Birliği'nin (KYB) 172 adayla girdiği seçimlerde Halk Cephesi 123, Yeni Nesil (Nwey Nwe) 92, Kürdistan Bölgesi İttifakı 84, Helwest Hareketi 72, Değişim Hareketi (Goran) 64, Kürdistan İslami Birliği (Yekgirtû) 63,  Kürdistan Adalet Topluluğu (Komel) 59, Ulusal İttifak 59, Serdem Listesi 41, Kürdistan İslami Hareketi 35, Kürdistan İslami İlişkiler Hareketi 15 ve Irak Türkmen Cephesi ise 11 aday ile seçimlere girdi. 

Normal şartlar altında 11 tane azınlık kotası olan IKBY parlamentosundaki kota sayısı bu seçimlerde 5'e düşürüldüğü için parlamentodaki Türkmen temsilci sayısı da azalmış oldu. 

Seçimin sonuçları ve yükselen Yeni Nesil Haraketi

Seçim süresince Kürdistan Yurtseverler Birliği'nin (KYB) lideri Bafıl Talabani'nin yaptığı mitingler bir tür şova dönüşmüş ve Talabani için "pop star" yorumları yapılmıştı. Bafıl Talabani'nin Barzanilerin KDP iktidarını yeneceğine dair inançlı konuşmaları yerelliklerde heyecan yaratmış olsa da tablo bunun çok ötesindeydi. 

Ancak Talabani'nin kendi ailesinden kimi yakınları ve destekçileri başka partilerden aday olmuşlardı. Bu halihazırda Talabanilerin oylarının bölünmesine neden oldu. KYB buna rağmen oylarını artırdı ancak KDP'yi geçemedi. 

KDP ve KYB arasındaki iki partili temsiliyeti vaktiyle ciddi manada sarsan hareket Goran olmuştu. Goran hareketi KDP ve KYB'nin yolsuzluklarına, işbirlikçiliklerine karşı verdiği mücadelede halk tarafından ciddi beğeni almış ve kısa zamanda yükselmişti. KYB'den kopan Goran Hareketi, Neçirvan Mustafa tarafından 2009 yılında kurulmuş ve akabinde gelişen seçimlerde ciddi bir nüfuz elde etmişti. Ancak eleştirdiği neredeyse tüm sorunlara bir süre sonra kendisi de bulaşınca bu seçimlerde ciddi bir gerileme yaşadı. Bir önceki seçimlerde 16 sandalyesi olan Goran hareketi bu seçimlerde sadece 1 sandalye kazandı. 

Ancak bu seçimlerin yükselen partisi Yeni Nesil (Nwey Nwe) oldu. Daha önceki Irak'ta yapılan genel seçimlerdeki yükselişiyle adını duyuran Yeni Nesil, yükselişini yerel seçimlerde de sürdürerek 3. parti oldu. Yeni Nesil hareketi Goran'ın KDP ve KYB karşısındaki siyasi temsiliyetini devraldı. Daha çok Talabanilerin temsiliyetinde olan KYB'nin tabanından gelen Yeni Nesil buna rağmen Barzanilerin güçlü olduğu Erbil ve Duhok'tan da ciddi bir oy alarak tüm IKBY'ye seslendiğini ortaya koydu. 

Sık sık yaşanan elektrik kesintileri, yatırılamayan memur maaşları, yolsuzluklar ve partiler arasında yaşanan çekişmede heba edilen Irak'taki Kürt emekçilerin önemli bir kısmı sandığa gitmedi. Irak Yüksek Seçim Kurulu seçim günü saat 12.00'de katılım oranını yüzde 30 olarak duyurunca tüm siyasi partiler taraftarlarına sandığa gitme çağrısı yaptı ve öğleden sonra bu sayı yüzde 70'lere ulaştı. 

Seçimlerin sonucuna göre KDP 39 sandalye, KYB 23 ve Yeni Nesil de 15 sandalye kazanarak IKBY parlamentosundaki yerini aldı. Bu sonuçlara göre KDP, hükümeti kurmak için ittifak kurmak zorunda. Seçimlerin Ortadoğu ve Türkiye açısından sonuçlarıysa tartışılmaya devam ediyor. 

KDP 2018 yılına kıyasla oylarını arttırmasına rağmen milletvekili sayısı 45'ten 39'a (bazı verilere göre 40'a) düştü. KYB özellikle Barzani karşıtlığı üzerinden epey ses getirse de sadece 2 sandalye daha kazanarak 23 sandalye kazandı.

Ancak bu seçimlerin en başarılı partisi, 2017'de kurulan ve kurucusu bir medya şirketi patronu olan Şeşvar (Şehsuvar) Abdulvahid Kadir'in partisi Yeni Nesil Hareketi oldu. IKBY'de bölgeci değil, Irak'ın bütünlüğüne işaret eden ulusal bir politika izleyen Abdulvahid Kadir özellikle KYB tabanına seslenerek bir çalışma sürdürüyor. Bu durum hem Barzanilerin işine geliyor hem de mevcut durumdan rahatsızlık duyan IKBY halkının dikkatini çekiyor. Geçtiğimiz seçimlerde 8 sandalyesi olan Yeni Nesil Hareketi, oylarını ikiye katlayarak 15 sandalye kazandı. Ancak Yeni Nesil Hareketi halka kalıcı ve yeni bir çözüm önermekten ziyade, çözümün yolunu Bağdat olarak göstermekten başka bir şey yapmıyor.

Resmi olmayan ön sonuçlara göre IKBY'deki seçim sonuçları ve partilerin kazandığı sandalye sayıları. Kaynak: K24

Seçimin bölgesel sonuçları ve Türkiye'nin mesaisi

Irak'ta yapılan seçimler bir yandan İsrail'in bölgedeki katliamlarını arttırdığı diğer yandan da Türkiye'de Kürt sorunu bağlamında yeni bir çözüm sürecinin olduğu döneme denk geldi.

Seçimlere birkaç gün kala IKBY Başkanı Neçirvan Barzani'nin Türkiye ziyareti, diğer yandan Rojava'da Mazlum Kobani'nin ve Türkiye'de DEM Parti'nin KYB'ye destek açıklamaları, devlet tarafının Barzani, Kürt ulusal hareketinin Talabani'yi desteklediğini bir kez daha ortaya koydu.

Seçim sonuçları IKBY'de değişen çok bir şey olmadığını gösteriyor. Neçirvan Barzani acilen hükümet kurma çağrısı yapsa da KDP tek başına hükümet kuramıyor. Birbirine karşı bilenmiş iki geleneksel parti olan KDP ve KYB'nin birleşerek hükümeti kurması ise kısa zamanda pek mümkün görünmüyor. Dolayısıyla da Yeni Nesil Hareketi ister istemez daha kritik bir rol sahibi haline geliyor. 

Seçim sonuçları, Türkiye'de ortaya atılan ama içeriği henüz bilinmeyen çözüm süreci bağlamında da ele alınıyor. Kürt basınında yer alan kimi haberlerde Öcalan'ın ev hapsine alternatif olarak Türkiye'den çıkarılması ve IKBY'nin başkenti Erbil'de 34 arkadaşıyla birlikte yerleştirilmesi konuşuluyor.