İhracatta aylık bazda rekor düşüş: Otomotiv ve tekstilde üretim ve ihracat durdu

Nisan ayı ihracatı aylık bazda yüzde 41,4 gerilemeyle rekor düşüş gösterdi. En yüksek gerilemeler Türkiye ihracatında sürükleyici konumdaki otomotiv ve tekstil-giyimde görüldü. Otomotivdeki gerilemenin yıllık bazda yüzde 10-15 ile sınırlı kalabileceği, tekstil-giyimde benzer daralmaların önümüzdeki aylarda da görülmeye devam edilebileceği düşünülüyor.

Haber Merkezi

Türkiye İhracatçılar Meclisi, Nisan ayı ihracatının sektörel ve coğrafi dağılımına ilişkin verileri açıkladı. Olağan koşullarda her ayın ilk günü açıklanan ihracat verisi, bu ay gecikmeli paylaşıldı. Nisan ayı ihracatı bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 41,4 ile aylık bazda rekor düzeyde gerilerken, yılın ilk 4 ayında yapılan ihracat da önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 13,6 düşüş kaydetti. İhracattaki payı yüksek otomotiv, tekstil, giyim gibi sektörlerde düşüş çok derin oldu. Otomotiv, gemi ve yat, hazır giyim, deri ve tekstil sektörleri, ihracatı en çok gerileyen sektörler oldu.

Rekor daralma otomotivde ama yılın kalanında daha sınırlı küçülme bekleniyor

Otomotiv yüzde 77,2 gerilemeyle ihracatı en çok düşen sektör oldu. 2019 yılında toplam ihracatın yüzde 17’sini oluşturan otomotivin, Nisan ayı ihracatındaki payı da yüzde 7 civarına geriledi. Otomotivde ana sanayi firmalarının büyük bölümünün ve yan sanayi firmalarının bir bölümünün Nisan ayı boyunca üretim arası vermesi etkili oldu. Uluslararası ana firmalar ve başlıca alıcıların kararlarıyla paralel verilen üretim araları büyük ölçüde Avrupa ülkelerindeki kapanmaların uzantısı oldu. Nisan’ın son haftasından itibaren üretime geri dönen tesislerin benzer yaygınlıkta kapanmalara yol açan bir ikinci dalga olmazsa geçen Nisan ayındaki ihracat daralmasının -ve birebir yansıması beklenen üretim daralmasının- tekrar etmeyeceği, yıllık üretim ve ihracat daralmasının yüzde 10-15 aralığında kalması bekleniyor.

Tekstilde yüksek oranlı daralmalar Mayıs ve Haziran’da da sürebilir

Tekstil-giyim-deri olarak bakıldığından en büyük ihracatçı sektörde ihracat gerilemesi Nisan ayında bir önceki aya göre yüzde 59’a ulaştı. Sektörde üretimin yüzde 70’inin ihracata yönelik olması nedeniyle üretim gerilemesinin de yüzde 50’ler civarında olması bekleniyor. Hazır giyim ihracatı yüzde 61,7, deri ihracatı yüzde 61,6, tekstil ihracatı da yüzde 55,6 düşüş gösterdi. Alım tekellerinin yeni sezon siparişlerini iptal etmesinin yanı sıra üretimdeki siparişleri de almaktan vazgeçmesi Mart’ta yüzde 20’lerle başlayan ihracat daralmasını, Nisan ayında yüzde 60’a taşıdı. Alım tekeli perakende zincirlerinin ABD ve Avrupa başta olmak üzere mağazalarını kapatması nedeniyle Mayıs ve Haziran’da da “normalleşme”nin olmayacağı, teslim edilmiş siparişlerin ödemelerinin bile yapılmadığı sektörde üretim ve ihracatın en azından Mayıs’ta da benzer düzeyde gerilemesi öngörülüyor. 2020 yılında en yüksek üretim ve ihracat daralmasının gerçekleşmesi beklenen imalat sanayi sektörünün tekstil-giyim-deri olacağı tahmin ediliyor.

Pazar varsa üretim durmuyor

Demir-çelik, kimya, elektrikli teçhizat gibi önemli ihracatçı sektörlerde, otomotiv ve tekstile göre daha dağınık bir pazar yapısının da yardımıyla gerilemenin yüzde 25-30’larda kaldığı görülüyor. Bu tür sektörlerin verileri aynı zamanda alıcılar ya da dış talebe karar verici mekanizmalarda aksama olmadığı takdirde, salgının en etkili olduğu dönemde bile tesislerin üretime devam ettiğini de açık bir şekilde ortaya koyuyor. Nitekim Nisan ayı elektrik tüketim verisi de, yüzde 16 civarında azalma, demir-çelik, seramik, çimento gibi enerji tüketiminin yüksek olduğu sektörlerde faaliyetlerin beklenebileceğin çok altında yavaşladığını gösteriyor.

Avrupa ihracatında büyük kayıp

Türkiye’nin en büyük pazarı olan AB'ye yapılan ihracatta önemli gerileme görüldü. En büyük pazarlardan Almanya’ya yapılan ihracat Nisan ayında yüzde 35, Fransa yüzde 67, İspanya yüzde 58, İtalya yüzde 51 geriledi. Diğer büyük pazarlarda da ABD’ye yapılan ihracat yüzde 21 ile görece sınırlı gerilerken İngiltere yüzde 59, Rusya yüzde 39, Irak yüzde 51, İran yüzde 73 geriledi.

İhracat nereye?

2018 ve 2019 yıllarında TL’de görülen yüksek oranlı değer kaybına rağmen ihracat artışı çok sınırlı kaldı. 2018 yılında yüzde 7, 2019 yılında ise yüzde 2 ihracat artışı görüldü. Bu artışların da birim ihracat fiyatlarında düşüşle, yani döviz bazında fiyat kırarak gerçekleştirildiği ihracatın değer ve miktar gelişimine bakıldığında görülüyor. İhracatta geçmiş yüksek devalüasyon dönemlerine göre sıçramalı artış sağlanamamasının bir nedeni buna uygun bir üretim kapasitesinin olmaması. Özellikle otomotiv, beyaz eşya, tekstil-giyim gibi sektörlerde son 4-5 yılda bu doğrultuda bir yatırım hamlesi yapılmadı. Bu kısıtla birlikte 2020 yılında her şeyin olağan seyretmesi durumunda da yüzde 4-5’in ötesinde bir ihracat artışı mümkün görünmüyordu. Salgınla birlikte yılın yüzde 10-15 civarında ihracat daralmasıyla kapanması söz konusu olabilir. Yüksek dış borç ödemeleri, büyük bir düşüş gösterecek turizm gelirleri, azalmış Merkez Bankası rezervleriyle birlikte döviz krizini tetikleyerek…