Rusya ordusuna teknoloji üreten Promtech'in, Batı yaptırımlarını Türkiye üzerinden deldiği iddia edildi. Buna göre, şirketle bağı olan bir Fransız firma, savaş sonrasında Türkiye'de yan kuruluş kurdu.
Dış Haberler
Rus savaş teknolojisi şirketi Promtech'in yaptırımlara rağmen Batı ülkelerinden ürün satın aldığı iddia ediliyor. İddiaya göre, şirket bu işlemi Türkiye'deki bir şirket aracılığıyla yapıyor.
Promtech'in Rusya ordusunun kullandığı teknolojileri üreten şirketlerden biri olduğu biliniyor. Şirketin bu ürünlerin tedariğinin neredeyse tamamının Batı ülkelerinden sağladığı iddia ediliyor.
Alman Süddeutsche Zeitung gazetesi, Alman televizyon ağları NDR ve WDR, Fransız günlük gazetesi Le Monde ve Ukraynalı sivil toplum kuruluşu State Watch'un, yaptırım denetimleri için kurulan "Trap Aggressor" adlı projeyle yaptığı ortak araştırmada, Rus şirketin Batı'dan gelen teslimatlara bağımlı olduğu öne sürüldü.
Yalnızca 2023'te Batı'dan 8 milyon dolar ithalat
İddiaya göre, şirket, yalnızca 2023 yılında yarı iletkenler, transistörler, elektrik konnektörleri, kablo çekicileri, gazlı yaylar ve alaşımların yanı sıra baskı makineleri ve el baskı makineleri de dahil olmak üzere neredeyse 8 milyon dolar değerinde teknoloji ithal etti. Ürünlerin ABD'den ve başta Almanya olmak üzere Avrupa Birliği (AB) ülkelerinden geldiği ileri sürülüyor.
İthal edilen ürünlerin "çift kullanımlı" olarak adlandırılan, yani hem askeri hem de sivil amaçlarla kullanılabilen ürünler olduğu belirtildi.
Fransız şirket savaşın ardından Türkiye'de yan kuruluş kurdu
Söz konusu araştırma grubu, Promtech'in yaptırımları atlatma yöntemlerine ilişkin iddialar da paylaştı. Buna göre, 2015 yılında Fransa'da Promtech'in sahibi Valerij Shadrin'in oğlu Alexei'nin yönetici olduğu ITGF adlı bir yan kuruluş kuruldu. Mallar, başlangıçta yasal olarak bu kuruluş aracılığıyla Rusya'ya ihraç ediliyordu. Rusya'nın Ukrayna'ya saldırmasının ardından, birçok ürünün teslimatının yasaklanması nedeniyle Rusya'ya doğrudan ihracat giderek zorlaştı.
Promtech, muhtemelen Batı'nın yaptırımlarından korktuğu için Mayıs 2022'de Fransız yan kuruluşundaki hisselerinden resmen ayrıldı ve bunları Hong Konglu bir şirkete devretti.
Ancak ITGF, 15 Aralık 2022 tarihinde Türkiye'de bir yan kuruluş kurdu: Artık Rusya'ya yapılan teslimatları Enütek Makina Sanayi adlı bir şirket yürütüyordu.
Söz konusu iddialara ilişkin soruları Promtech ve Enütek yanıtsız bırakırken, Fransız ITGF şirketi, Promtech'in 2015 yılında hisselerin çoğunluğunu satın aldığını doğruladı. Şirketin beyanına göre, Rusya ile Ukrayna arasındaki savaş başlamadan önce Promtech'le ticari ilişkiler zaten bitmişti. Ekim 2023'te de ITGF'nin herhangi bir iş yapmadığı Türk şirketi Enütek'teki hisselerinin satılmasına karar verildi. Görünüşe göre, Enütek de sadece Türkiye telekomünikasyon pazarına girmek istiyordu.
Ancak SZ ve ortaklarının araştırması tamamen farklı bir şey ortaya koydu: Enütek, Almanya da dahil olmak üzere Promtech'in Rus yan kuruluşlarına makineler ve kablo çekme parçaları veya konektörler gibi çift kullanımlı ürünler teslim ediyordu.
İddiaya göre, bunlar Ukrayna'da başlayan savaşın ardından Rusya'ya ithal edilmesine büyük olasılıkla izin verilmeyecek olan ürünlerin neredeyse tamamıydı.
İthal edilen ürünlerin birçoğu Alman şirketlerden
Teslim edilen malların ilk olarak bir düzine Alman şirketinden geldiği iddia ediliyor. Bunlar arasında yarı iletken üreticisi Infineon, makine mühendisliği şirketi Tampoprint ve alaşım uzmanı Lebronze'nin Alman yan kuruluşu da var. Ayrıca, ithalat verilerine göre ürün ithal edilen şirketler arasında Almanya'dan da mal tedarik eden ABD'li elektronik bileşen üreticisi Molex de bulunuyor.
Alman yayın kuruluşlarının sorularını yanıtlayan Alman şirketlerinin neredeyse tamamı uluslararası yaptırımlara uyacaklarını ve savaşın başladığı 2022'den bu yana artık Rusya ile ticaret yapmayacaklarını savundu. Lebronze'nin yan kuruluşları, Aralık 2019'da Promtech ile, Haziran 2023'te ise Enütek ile iş ilişkisi olduğunu itiraf ederken, Tampoprint de 2019'da ITGF'ye ürün sattığını kabul etti. Soru sorulan şirketlerin bir kısmı da yurt dışındaki iştiraklere değil, bağımsız aracılara ürün tedarik ettiklerini ileri sürdü.
Malların doğrudan Almanya'dan mı, yoksa çeşitli aracılar aracılığıyla Enütek'e, oradan da Rusya'ya mı teslim edildiği Rusya ithalat verilerinden tespit edilemedi. Bir Alman firmanın açıklamasına göre mallar, Alman üreticilerin haberi olmadan Enütek aracılığıyla Rusya'daki Promtech yan kuruluşlarına ulaşmış olabilir.
Bir Alman şirketi içinden kaynaklar, Alman şirketinin 24 Şubat 2022'den önce düzenli olarak Promtech'e teslimat yaptığını söyledi. Kaynakların aktardığına göre, 2023 yılında daha önce bilinmeyen Enütek firması öne çıktı ve daha önce Promtech'e giden ürünlerin aynısını sipariş etti.
Promtech şirketi
Rus Promtech şirketi, havacılık, roketçilik ve uzay teknolojisine yönelik sistem ve bileşenler üretiyor. Promtech'in bir yan kuruluşu, ana sayfasında, Rus ordusunun keşif veya denizaltı avlamak için de kullandığı helikopterler ve uçaklar için parçalar ürettiğini beyan ediyor. Alman yayın kuruluşlarının aktardığı belgelere göre Promtech'in bir yan kuruluşu da, bir Rus tank üreticisine de kablo tedarik ediyor.