Gürcistan'da on binlerce Batı yanlısı gösterici, iktidardaki Gürcü Rüyası partisinin 2028'e kadar Avrupa Birliği'ne (AB) katılım görüşmelerini askıya alma kararına karşı protestolar kapsamında son beş gecedir çevik kuvvet polisiyle çatışıyor.
Göstericiler, çevik kuvvet polisi ekibine karşı büyük AB bayrakları salladı. Polis, protestocuları dağıtmak için göz yaşartıcı gaz ve tazyikli su kullandı. Protestocular da çevik kuvvet polisine havai fişeklerle karşılık verdi.
Gürcistan İçişleri Bakanlığına göre, son gösterilerde 298 kişi gözaltına alındı, 143 polis ise yaralandı.
Muhalefet partisi Girchi'nin (Daha Fazla Özgürlük) üyesi olan önde gelen muhalefet lideri Zurab Japaridze de, protestolarda tutuklananlar arasındaydı.
Gürcü Rüyası Partisi'nin genel başkanı olan Başbakan Irakli Kobahidze, Avrupa Parlamentosu'nun Gürcistan'ın 26 Ekim parlamento seçimlerinin sonuçlarını reddetmesinin ardından müzakereleri askıya alma kararını duyurdu. Kobahidze, ayrıca Avrupa Parlamentosu'nu ve "bazı Avrupa liderlerini" "şantaj" yapmakla suçladı.
Gürcistan'da AB'ciler neyi protesto ediyor?
Kobahidze'nin Gürcistan'ın AB'ye katılım görüşmelerini dört yıl askıya alacağını duyurmasının ardından Perşembe günü protestolar patlak verdi.
Kobahidze'nin duyurusu, Avrupa Parlamentosu'nun Gürcistan'ın parlamento seçim sonuçlarını "önemli usulsüzlükler" nedeniyle reddeden bağlayıcı olmayan bir kararı kabul etmesinden hemen sonra geldi. AB'nin kararı, ülkede uluslararası denetim altında bir yıl içinde yeni seçimler yapılmasını ve Kobahidze de dahil olmak üzere Gürcü liderlere yaptırım uygulanmasını talep ediyor.
Kobahidze, gazetecilere parlamento seçimlerinin yeniden yapılmayacağını söyledi. Bu açıklama, protestoları daha da yoğunlaştırdı.
Ülkedeki protestolar, esasen iktidar partisinin hazırladığı "yabancı ajan" yasa tasarısının gündeme gelmesiyle bu yılın ilk çeyreğinde başladı.
Mayıs ayında parlamento, tasarıyı 150 milletvekilinin 84'ünün oyu ile kabul etti.
Yasa, fonlarının yüzde 20'sinden fazlasını Gürcistan dışından alan sivil toplum kuruluşlarının ve medya kuruluşlarının "yabancı bir gücün çıkarlarını takip eden" kuruluşlar olarak kayıt yaptırmasını gerektiriyor. Bu, Tiflis'te isyanlara yol açtı. Batı yanlısı gruplar, yasanın medya özgürlüğünü kısıtlayacağını ve Gürcistan'ın AB'ye katılma teklifini tehlikeye atacağını savundu. AB yanlısı Cumhurbaşkanı Salome Zourabişvili de, CNN ile yaptığı röportajda yasayı Rusya'da kabul edilen bir yasa tasarısının "tam bir kopyası" olduğunu ileri sürdü.
Gürcistan, Mart 2022'de AB'ye katılmak için başvuruda bulunmuştu. Aralık 2023'te ise AB üyeliğine aday oldu. AB'ye katılma hedefi, 2017'den beri Gürcistan Anayasası'nda yer alıyordu.
Gürcistan yetkilileri protestolara nasıl tepki verdi?
Kobahidze:
Başbakan, gösterileri şiddetli olarak nitelendirerek, bunların yabancı müdahalesinin bir ürünü olduğunu belirtti.
Kobahidze, Pazartesi günü düzenlediği basın toplantısında "Tiflis'teki protestolar barışçıl değil" dedi.
"Bu şiddet yanlısı grupları örgütleyen yabancı 'eğitmenlerle' karşı karşıya olabiliriz, ancak bu bir soruşturma meselesi" diye ekleyen Başbakan, ayrıca protestocuların bazılarının yabancı uyruklu olduğunu iddia etti.
Kobahidze, muhalefetin, 2014 yılında Maidan meydanında Ukrayna'nın Avrupa yanlısı gösterilerine benzer bir durum yaratmaya çalıştığına da işaret etti. Gürcistan'daki en büyük muhalefet grubu, Batı yanlısı liberal partilerden oluşan Değişim Koalisyonu.
Diğer yandan, Pazartesi günkü basın toplantısında Kobahidze, hükümetin nihayetinde AB'ye katılma taahhüdünü yeniden teyit etti.
Başbakan, "Gürcistan'ın 2030 yılına kadar AB'ye tam üyeliği için her türlü çabayı göstereceğimize söz veriyoruz" dedi.
Zurabişvili:
AB yanlısı cumhurbaşkanı Zurabişvili, 2018'de altı yıllık bir süre için seçilmişti. Görevi bu ay sona erecek. Zurabişvili, hükümetin "yabancı ajanlar" yasasını getirmesine ve protestoculara yönelik baskılarına istifa etmeyi reddederek tepki göstermişti.
Zurabişvili, Gürcistan'da halk oylamasıyla seçilen son cumhurbaşkanı olacak. Gürcistan, 2017'de cumhurbaşkanının doğrudan seçilmesini kaldıran anayasa değişikliklerini onaylamıştı. Bir sonraki cumhurbaşkanı, parlamento üyelerini içeren ve Gürcü Rüyası partisinin hakim olduğu 300 sandalyeli bir seçim kurulu tarafından beş yıllık bir süre için seçilecek.
Yeni cumhurbaşkanı için oylama 14 Aralık'ta yapılacak. Kobahidze Pazar günü Zurabişvili için, "29 Aralık'ta ikametgahını terk etmek ve bu binayı meşru olarak seçilmiş bir cumhurbaşkanına teslim etmek zorunda kalacak" dedi.
İktidar partisi, cumhurbaşkanlığı görevi için ünlü eski futbolcu Miheil Kavelaşvili'yi aday olarak seçmişti.
Diğer yandan, Zurabişvili, Ekim seçimlerinin meşruiyetini tanımayarak görevi bırakmayı reddediyor. Cumhurbaşkanı, cumartesi günü bir videoda "Meşru bir parlamento yok. Bu nedenle, gayri meşru bir parlamento yeni bir başkan seçemez" dedi.
AB ve Batı ülkeleri nasıl tepki verdi?
AB, Pazar günü bir açıklama yaparak, birliğin "Kobahidze'nin Gürcü Rüyası'nın AB katılım müzakerelerini başlatmama ve 2028'e kadar AB mali desteğini reddetme kararına ilişkin açıklamasından üzüntü duyduğunu" söyledi.
AB, kararın, önceki Gürcistan hükümetlerinin AB'ye katılma konusundaki coşkusundan bir sapmayı işaret ettiğini de ifade etti. AB açıklamasında şunlar yazıyordu: "Gürcü yetkililerin eylem tarzı ve demokratik gerileme, katılım sürecinin bu yılın Haziran ayında fiili olarak durdurulmasına yol açtı."
Avrupa yanlısı protestoculara yönelik polis şiddetinin kınandığı açıklamada şu sonuca varıldı:
"AB, Gürcü halkının ve onların Avrupa geleceğine dair tercihlerinin yanındadır. AB'ye giden kapı açık kalmaya devam ediyor ve Gürcistan'ın Avrupa değerlerine ve AB katılım yoluna dönüşü Gürcü liderliğinin elindedir."
ABD Dışişleri Bakanlığı da Cumartesi günü şu açıklamayı yaptı:
"Gürcistan'ın AB katılım sürecini askıya alarak, Gürcü Rüyası Avrupa ile daha yakın bağlar kurma fırsatını reddetti ve Gürcistan'ı Kremlin'e karşı daha savunmasız hale getirdi."
Açıklamada şunlar da yer aldı:
"Gürcistan hükümetine, Avrupa-Atlantik yoluna geri dönmesi, tüm parlamento seçim usulsüzlüklerini şeffaf bir şekilde araştırması ve toplanma ve ifade özgürlüklerini kısıtlayan anti-demokratik yasaları yürürlükten kaldırması çağrımızı yineliyoruz."
Rusya nasıl tepki verdi?
Kremlin sözcüsü Dmitri Peskov, önceki gün gazetecilere Rusya'nın Gürcistan siyasetine karışmadığını söyledi, “Gürcistan’da olup biten her şey onun iç işidir” dedi.
Bununla birlikte Peskov, Gürcistan’daki mevcut protestolar ile Ukrayna’daki Maidan protestoları arasında paralellikler kurdu.
Gürcistan’ın “Ukrayna yolunda hızla karanlık uçuruma doğru ilerlediğini” söyleyen Peskov, bunun “çok kötü” sonuçlanacağını ekledi.
Avrupa'dan uzaklaşan iktidar partisi
Kobahidze'nin AB katılım görüşmelerini durdurma kararı, ülkesinin 27 ülkeden oluşan blokla ilişkilerinde yeni bir düşüşe işaret ediyor.
AB, Aralık 2023'te Gürcistan'a aday statüsü vermişti. Ancak, blok, Gürcü Rüyası'nın o zamandan beri çıkardığı bir dizi yasaya tepki gösteriyor. Yurt dışından yüzde 20'den fazla fon alan kuruluşlara "yabancı ajan" olarak kabul edilmesini öngören yasanın Rusya'dan esinlendiğini öne süren AB, bunun blok üyeliğine engel teşkil ettiğini söylüyor.
Bu hafta Kazakistan'a yaptığı ziyarette konuşan Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Gürcistan yetkililerinin "yabancı ajanlar" hakkındaki yasayı geçirmede gösterdiği "cesaret ve karakteri" övdü.
Gürcü Rüyası, servetini Rusya'da yapan milyarder oligark Bidzina Ivanişvili tarafından 2012'de kuruldu. Başlangıçta Avrupa yanlısı çizgide izleyen parti, Ukrayna'daki savaşın ardından Moskova'ya daha da yakınlaştı.
'Yabancı ajan' yasası: ABD’deki yasanın daha esnek modeli
Batı yanlısı muhalefet, yasayı Rusya'nın yabancı ajan yasasının bir benzeri olduğunu iddia ediyor. Ancak bu iddialar yakından bakıldığında gerçekle pek bağdaşmıyor.
Yeni yasaya göre, Gürcistan'daki yıllık gelirinin yüzde 20'sinden fazlasını yurt dışından alan veya "yabancı bir gücün çıkarlarını takip eden" tüm kâr amacı gütmeyen kuruluşlar ve kitle iletişim araçları kayıt altına alınacak. Bu süreç, bir beyanname doldurmayı ve kuruluşun gelirini belirtmeyi içeriyor. Kayıt yaptırmamak veya beyanı sunmamak 25 bin lira (yaklaşık 9 bin dolar) para cezasına neden olacak. Bu kapsamda, Gürcistan Adalet Bakanlığı'na yabancı ajanları tespit etmek için kişisel verileri ve gizli bilgileri arama hakkı verildi.
Gürcistan parlamentosu, yasayı esasen Moskova’dan ziyade ABD Yabancı Ajanlar Kayıt Yasası'na (FARA) göre modelledi. Ancak, yasanın Gürcü versiyonu çok daha esnek. Yasa, sadece ihlal edenlerin para cezasına çarptırılacağını öngörüyor. FARA'daysa yasanın ihlali beş yıl hapis cezasına kadar varıyor.
Anketlere göre Gürcistan'da çoğu insan yeni yasaya karşı çıkmıyor. Yasaya şiddetle karşı çıkanlar, gelirlerini, hibe kaynaklarını ve dış finansmanlarını beyan etmeyen STK'larla bir şekilde bağlantılı olan kişiler. Yeni yasadan en çok Batı bağlantılı gruplar etkilenecek.
2 ay önceki seçimler
Gürcistan'da geçtiğimiz ay yapılan seçimleri iktidardaki Gürcü Rüyası partisi büyük bir farkla kazanmıştı.
Avrupa Birliği (AB) destekçisi muhalefet ve ülkenin Fransız asıllı Batı yanlısı cumhurbaşkanı Salome Zurabişvili ise seçim sonuçlarına sayımların başladığı sırada itiraz ederek, seçimin Avrupalı Gürcistan partisi tarafından kazanıldığını iddia etmişti.
Sonuçların belli olmasının ardından, Gürcistan'daki çeşitli muhalefet partilerinin liderleri, seçim sonuçlarını tanımayacaklarını söylemişti.
Muhalefet, ayrıca Gürcü Rüyası'nın seçim zaferine karşı destekçilerini protesto etmeye çağırmıştı.
Cumhurbaşkanı Zurabişvili, seçim sonuçlarını tanımadığını ve ülkenin bir "Rus özel operasyonu"nun kurbanı olduğunu ileri sürmüştü.
