AKP iktidarının "elektrikte özelleştirme" tercihinin doğrultusunda 2004 yılında, “Elektrik Enerjisi Sektörü Reformu ve Özelleştirme Stratejisi Belgesi” hazırlandı. IMF ile 2005 yılında, “19’uncu Stand-By anlaşması” imzalayan iktidar, elektrik üretim ve dağıtım şirketinin özelleştirilmesi çalışmalarını hızlandırdı. Anlaşma kapsamında 2008-2013 döneminde enerjide üretim ve dağıtım özelleşti.
Üretimde erime
BirGün'den Mustafa Bildircin'in haberine göre; elektrik dağıtımında özelleştirme, bir türlü giderilemeyen altyapı sorunları ile yüksek faturaları beraberinde getirdi. Elektrik üretiminde özelleştirme ise kamunun yükünü katlayarak artırdı. 2002 yılında elektrik üretiminin yüzde 60’ını tek başına karşılayan Elektrik Üretim Anonim Şirketi'nin (EÜAŞ) üretimdeki payı yıllar itibarıyla giderek eridi.
2008’de yüzde 48’e kadar düşen EÜAŞ'ın elektrik üretimindeki payı, 2013 yılında yüzde 33’e, 2021 yılı sonu itibarıyla ise yüzde 16,2’ye kadar düştü. Erime, 2022 ve 2023 yıllarında da sürdü. EÜAŞ'ın elektrik üretimdeki payı 2022 yılında kayıtlara, yüzde 16,07 olarak geçti.
Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu'nun (EPDK) 2023 yılının Ocak-Eylül dönemine yönelik verileri ise özelleştirmenin elektrik üretim alanında yarattığı tahribatı gözler önüne serdi. Buna göre, 2023’ün dokuzuncu ayının sonunda EÜAŞ’ın elektrik üretimindeki payı, yalnızca yüzde 15,4 ile ifade edildi.
EÜAŞ’ın payının yüzde 15,4’e kadar düştüğü 2023 yılının eylül ayı sonu itibarıyla elektrik üretiminin kuruluşlara göre dağılımı ise şöyle sıralandı:
- Serbest üretim şirketleri: Yüzde 83,3
- İşletme hakkı devredilen: Yüzde 1,1
- Yap-İşlet-Devret: Yüzde 0,09
Katlanan Hazine borcu
Üretimde payı giderek azalan EÜAŞ’ın mali dengesi de bozuldu. Kurumun, Hazine’ye olan borcu, Kasım 2023 itibarıyla 125 milyon 951 bin TL olarak gerçekleşti. Kurumun Hazine borcunda dönemlere göre yaşanan değişim ise şöyle kaydedildi:
- 2020: 87,6 milyon TL
- 2021: 105,3 milyon TL
- 2022: 103,3 milyon TL
- 2023 (Ocak): 106 milyon TL
- 2023 (Haziran): 118,9 milyon TL
