Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, "Ukrayna'da savaş suçu işlediği" iddiasıyla hakkında tutuklama kararı çıkaran Uluslararası Ceza Mahkemesi'ne (UCM) taraf olan Moğolistan'ı bu hafta başında ziyaret etti.
Avrupa Birliği (AB), UCM ve Ukrayna'nın tutuklanması yönündeki çağrılarına rağmen Putin, geçtiğimiz pazartesi günü ziyaret kapsamında vardığı başkent Ulan Bator'da sıcak bir şekilde karşılandı.
Moğolistan hükümetinin UCM kararına rağmen Putin hakkında işlem yapmaması AB ve Ukrayna'nın tepkisine neden oldu.
AB Komisyonu tarafından yapılan açıklamada, Moğolistan'ın "tüzük kapsamındaki yükümlülüklerini yerine getirmemesinden üzüntü duyulduğu" ifade edildi.
Ukrayna Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Georgiy Tihiy de, yaptığı yazılı açıklamada, Moğolistan'ın, Putin'i UCM kararına rağmen tutuklamamasının, "uluslararası ceza hukuku sistemine ağır bir darbe" olduğunu ileri sürdü.
Putin'i Ulan Bator'da havalimanında karşılayan isim olan Moğolistan Dışişleri Bakanı Battsetseg Batmunkh, ülkenin resmi haber ajansı Montsame'ye verdiği röportajda, Putin'e işlem yapılmamasının nedenlerini anlattı.
Ülkesinin son yıllarda gelişen dış politikasını ve komşu ülkeler Rusya ve Çin'le gelişen ilişkilerin de ele alındığı röportajın tamamı şöyle:
Ülkemiz son yıllarda çok sayıda ziyaret ve etkinlikle öne çıkan aktif bir dış politika izledi. Sadece bu yıl, dışişleri bakanlarından 'üçüncü komşularımızın' devlet başkanlarına kadar çeşitli ziyaretler düzenlendi. Ancak dün Rusya Devlet Başkanı'nın ziyareti ayrıca bir özel ilgi gördü.
Rusya Federasyonu Başkanı Vladimir Putin'in Moğolistan Devlet Başkanı Khurelsukh Ukhnaa'nın daveti üzerine Moğolistan'a yaptığı resmi ziyaret, hem yurt içinde hem de yurt dışında önemli bir ilgi gördü. Bu bağlamda bazı görüşlerimi paylaşmak istiyorum. Ancak ayrıntılara girmeden önce, Moğolistan'ın benzersiz coğrafi konumunu, jeopolitik ortamını ve bu özelliklerden kaynaklanan güvenlik ve dış politikalarının temel ilkelerini vurgulamak önemli.
Moğolistan'ın dış politika konsepti, Rusya ve Çin ile dostça ilişkilerin sürdürülmesinin en yüksek önceliğe sahip olduğunu öngörmektedir. Bu ülkelerle dengeli bir ilişki sürdürmemiz, dost komşular olarak kapsamlı bir işbirliği geliştirmemiz ve tarihi geleneklerimizin ve ekonomik bağlarımızın benzersiz özelliklerini hesaba katmamız gerektiği vurgulanmakta.
Herhangi bir ülkenin komşularıyla dostça, düzenli ilişkiler ve işbirliği sürdürmesi hayati önem taşır. Sonuç olarak, komşu ülkelerimizle ikili, üçlü ve çok taraflı işbirliği biçimleri aracılığıyla istikrarlı ilişkiler geliştirdik ve geliştirmeye devam edeceğiz. Moğolistan Hükümeti, 2024-2028 Eylem Planı çerçevesinde uygulanacak 14 mega proje seçti. Bu projelerin çoğu iki komşumuzla işbirliği içinde gerçekleştirilecek.
İki yıl önce Çin ve Rusya dışişleri bakanları Moğolistan'ı ziyaret etti. Son zamanlarda Rusya Federasyonu devlet başkanı da resmi bir ziyaret gerçekleştirdi. Önümüzdeki günlerde, Moğolistan ve Çin arasındaki diplomatik ilişkilerin 75. yıl dönümünü ve iki ülke arasındaki Kapsamlı Stratejik Ortaklığın 10. yıl dönümünü anmak için Çin'den üst düzey bir ziyaret gerçekleşecek.
Tüm ziyaret veya toplantılar, özellikle daha fazla zaman ve hazırlık gerektiren üst düzeylerde olduğu zaman, önceden dikkatlice planlanır ve düzenlenir. Ayrıca, ilişkinin uzun süredir devam eden gelenekleri ve özelliklerine dayanarak düzenli ziyaretler yapılır. Devlet Başkanı Khurelsukh 2021'de Rusya'yı ziyaret ettiğinde, Devlet Başkanı Putin'e Halkh Nehri'ndeki zaferin 85. yıl dönümünü anmak için Moğolistan'ı ziyaret etmesi için bir davet gönderdi. Rusya Devlet Başkanı'nın son ziyareti bu davete bir yanıttı. Rusya Federasyonu devlet başkanının bu zaferin 70., 75. ve 80. yıl dönümlerini anmak için Moğolistan'ı ziyaret etmesiyle ilgili uzun süredir devam eden bir geleneğimiz var. Bu ziyaretler, ticaret, ekonomi ve altyapı ile ilgili konuları tartışmak, kararlar almak ve anlaşma imzalamak için mükemmel bir fırsat sunuyor.
Bu ziyaretler, dengeli bir dış politikaya olan bağlılığımızı yansıtıyor. Daha önce de belirttiğim gibi, dış politikamızın 'özü' dengeli ilişkiler sürdürmektir. İki komşumuza ek olarak, 'üçüncü komşularımız' da var. Sadece iki komşumuzla olan ilişkilerimizin birbirleriyle dengeli olması gerekmiyor, aynı zamanda 'üçüncü komşularımızla' olan ilişkilerimizle de dengeli olması gerekiyor.
Ülkemizin dış ilişkileri son birkaç yıldır yoğun bir şekilde gelişti. Polonya, Fransa, Kırgızistan, Vatikan, Almanya, Belarus, Laos, Butan, İsviçre ve Slovenya'dan devlet başkanları Moğolistan'ı ziyaret etti. Bu, Rusya Devlet Başkanı'nın ziyaretinin ardından Çin ve diğer üçüncü komşulardan başka üst düzey ziyaretler bekleyebileceğimizi mi gösteriyor?
2022 baharından bu yana, pandemiden sonra Moğolistan'ın dış ilişkileri hem aktif hem de yoğun oldu. Son 30 yıldır, üst düzey ziyaretler öncelikle yurtdışına yönlendirildi ve yılda yalnızca birkaç üst düzey heyet kabul edildi. Ancak son iki yılda Moğolistan 11 devlet başkanı, 7 parlamento başkanı ve 17 dışişleri bakanını ağırladı. Ayrıca, ziyaret eden önemli isimler arasında BM Genel Sekreteri ve Cenevre'deki BM Ofisi, WHO, UNESCO, FAO ve IOM liderleri de yer alıyor.
İki süper güç arasında yer alırken bağımsız bir politika izleyen Moğolistan'a üçüncü komşuların artan ilgisi, 'barışçıl, açık, bağımsız ve çok sütunlu' dış politikamızın oldukça değerli olduğunu ve küresel itibarımızdaki yükselişi yansıttığını açıkça gösteriyor. Moğolistan'ın 'üçüncü komşuları' ayrıca ülkemizin coğrafi konumu, ekonomi gücü ve kaynakları da dahil olmak üzere benzersiz koşullarını düzenli olarak teyit ediyor.
Rusya Devlet Başkanı'nın ziyaretinin beklenmedik olmadığını ve dış politikamızın ilkelerini korumak için gerçekleştirildiğini belirttiniz. Şimdi ziyaretin içeriğine ve sonuçlarına ve onu çevreleyen karmaşık konulara dönelim.
Elbette, Rusya Devlet Başkanı'nın ziyareti vatandaşlarımız ve kamuoyu arasında hararetli tartışmalara yol açtı. İnsanların fikirlerini özgürce ifade edebildiği demokratik, özgür ve sağlıklı bir toplum böyle işlemelidir. Ancak, doğru, gerçek ve olgusal bilgi sağlamak hükümetin sorumluluğundadır.
Tarihi ve geleneksel ilişkilere ek olarak, yakıt ve enerjimizin çoğunu Rusya'dan satın alma gerçeği de ziyareti gerekli kılan kritik bir ekonomik ve güvenlikle ilgili faktördür.
Ülkemiz petrol ürünlerinin yüzde 95'ini ve elektriğinin yüzde 25'ini Rusya'dan ithal ediyor. Bu nedenle, ziyaret sırasında iki taraf görüşmelerini enerji iş birliğine odakladı ve ilgili anlaşmaları imzaladı. Petrol ürünleri, yakıt tedariki, enerji ve altyapı alanlarında iş birliği konusunda hükümetler arası anlaşmalar imzaladılar. Uzun vadeli, istikrarlı yakıt ve enerji tedariki için yasal çerçevenin güçlendirilmesi özellikle önemliydi.
Daha önce bahsettiğiniz karmaşık konuya geçersek, ülkemizin de üyesi olduğu Uluslararası Ceza Mahkemesi, Rusya Federasyonu Başkanı için tutuklama emri çıkardı. Ancak mevcut uluslararası yasal düzenlemelere göre, bir devlet başkanı görevlerini yerine getirirken dokunulmazlığa sahiptir. Tarihsel olarak, üst düzey konuklara ve elçilere karşı saldırmazlık ilkesi ve normları ilk olarak Büyük Cengiz Han zamanında Moğollar tarafından getirilmiş ve bu kavram daha sonra uluslararası hukuka yansımıştır.
Ayrıca, Roma Statüsü'nde, UCM'nin diğer ülkelerle akdedilen uluslararası antlaşmalar ve anlaşmalar kapsamındaki yükümlülükleriyle uyuşmayan bir ülkeden eylem talep etme hakkına sahip olmadığı ilkesi vardır. Moğolistan ve Rusya, 2019 yılında Dostluk İlişkileri ve Kapsamlı Stratejik Ortaklık Anlaşması'nı imzalayarak 1993 tarihli Dostluk İlişkileri ve İşbirliği Anlaşması'nı yenilemiştir. Yenilenen anlaşma, her iki tarafın da “öncelikle üst düzey alışverişlere odaklanarak çeşitli düzeylerde düzenli toplantılar düzenlemesi ve diğer tarafa yönelik herhangi bir eylemde bulunmaktan veya bu eylemleri desteklemekten kaçınması” gerektiğini vurguluyor.
UCM ile temas halindeyiz ve Moğolistan ile Rusya arasındaki ikili anlaşma ve Rusya Federasyonu Başkanı'na tanınan dokunulmazlık ve ayrıcalıklar hakkında bilgi ve görüş alışverişinde bulunduk.
Bazı yabancı ülkeler, özellikle Ukrayna, bu ziyarete karşı çok hassas. Bu konudaki tutumunuz nedir?
Uluslararası toplumda ifade edilen görüş ve pozisyonlara saygı duyuyoruz ve bunlara büyük önem veriyoruz. Ukrayna ile iyi ilişkiler sürdürüyoruz ve yakın bir şekilde birlikte çalışıyoruz. Münih Güvenlik Konferansı gibi etkinlikler sırasında Ukrayna Dışişleri Bakanı ile bir araya geldim, burada görüş alışverişinde bulunduk ve ortak bir anlayışa vardık. Ayrıca, iki başkanımız telefonla görüşmelerde bulundu. Bu ilişkiyi kesinlikle beslemeye devam edeceğiz.
Ülkemizin hiçbir savaşı, çatışmayı veya güç kullanımını asla desteklemeyeceğini bir kez daha vurgulamak istiyorum. Bu tutumumuzu BM'de ve diğer uluslararası platformlarda elimizden gelenin en iyisini yaparak tutarlı bir şekilde dile getirdik. Son ziyaretimizde bile, savaşın ve güç kullanımının çözüm olmadığını, aksine sorunların barışçıl yollarla ve mutabakatla çözülmesi gerektiğini yineledik. Moğolistan Devlet Başkanı da basına yaptığı açıklamada bu tutumu açıkça teyit etti.
Moğol halkının geleneksel felsefesine dayanarak, gelecekte, dünyada meydana gelen savaşları ve krizleri durdurmayı ve diyalog ve müzakere yoluyla barışı sağlamayı amaçlayan girişimleri düşünüyor ve planlıyoruz. Uluslararası topluma aktif olarak çözümler önereceğiz ve ilgili taraflar arasındaki tartışmaları arabuluculuk yoluyla yürütmenin yollarını araştıracağız.