Cumhuriyet Halk Partisi’nin uzunca bir süredir üzerine yatırım yaptığı seçim faaliyetlerinden birisi olan aşiret ilişkileri hız kazanmaya başladı. Van, Hakkâri, Diyarbakır ve Muş derken bugün birçok il ve ilçede CHP, Kürt aşiretlerini kullanarak yaptığı seçim yatırımlarının meyvelerini toplamaya başladı.
İktidara giden yol ve aşiretler
CHP son zamanlarda “demokrasinin yolu Diyarbakır’dan geçer” retoriğini tekrar ederken, attığı adımlar daha çok AKP’nin 2000’li yılların başında çizdiği yol haritasına benzerlik gösteriyor. CHP bölgede gericilikle, feodal ilişkilerle ya da bunun çıktısı olan toplumsal sorunlarla mücadele etmek yerine daha çok aşiretlerin nüfuz alanını kullanarak kendine alan açmaya çalışıyor. Üstelik bugün demokrasinin ya da vaktiyle ifade edildiği biçimiyle Avrupa Birliği’nin yolunun Diyarbakır’dan geçtiği iddiasının bir önemi kalmamış durumda. Kürt emekçilerin öncelikli gündemi evlerine götürmeye çalıştıkları ekmek ve hayat pahalılığı daha çok
AKP’nin daha çok Kürt siyasi hareketi tarafından kapsanamayan ve tarikat ehli aşiretlerle geliştirdiği ilişkileri devralan CHP, bugün AKP’den umudu kesen aşiretlerle ilişkilerini geliştiriyor. Yıllardır Kürt emekçilerini oy deposu ve pazarlık aracı olarak gören aşiret liderleriyle genel merkez buluşmaları, rozet törenleri ve buluşmalarının ardı arkası gelmiyor.
Doğu Masası’nın gözdesi aşiretler ve mevcut durum
İlk kez 31 Mart 2019 yerel seçimlerinden sonra CHP’nin gündemine giren Kürt illerindeki örgütlenme hedefleri yaklaşık 10 ay önce kurulan Doğu Masası'yla vücut bulmuş oldu. Anketlere göre Doğu Masası kurulmadan önce bölgedeki oyları yüzde 2 civarında olan CHP’nin bugün kendi yaptırdığı anketlere göre oyu yaklaşık yüzde 8 civarında.
Masanın ağırlık verdiği kentler arasında Diyarbakır, Urfa, Muş, Van ve Hakkari öne çıkıyor. Diğer Kürt illerinde de benzer iletişim ve etkileşimler devam ederken öne çıkan illerde aşiretler arasındaki tercihler belirleyici oluyor. Masa’nın hedeflerinden birisi de Batı’da yaşayan Kürtlerden oy alabilmek. Kim bilir belki de vaktiyle Selahattin Demirtaş’ın seçimlerde “bağrınıza taş basın CHP’ye oy verin” çağrısıyla kurulan ilk temas, uzun soluklu bir ilişkiye dönüşebilir bazı örneklerde. Dilerseniz şimdi il il CHP’nin aşiret yatırımlarına yakından bakalım
Diyarbakır
Kılıçdaroğlu’nun helalleşme çağrısının başlangıç noktalarından ilki olarak gösteriliyor Diyarbakır. Daha çok protokol katılımlarla ilerleyen Diyarbakır etabında sanayiciler, patronlar ve bazı muhtarlar AKP’den istifa ederek CHP’ye katıldılar. En bilineni ise Anadolu Aslanları İş Adamları Derneği (ASKON) Diyarbakır Şube Başkanı Cevdet Nasıranlı’nın CHP’ye katılması oldu.
Diyarbakır’da etkinlik alanı sınırlı da olsa CHP’ye katılan Beytikan Aşireti’nden 200 kişi daha çok aşiretlerin CHP’ye katılım sürecini normalleştirme örneği olarak yorumlanabilir. Aşiret liderlerinin ifadelerine göre ise geçişin temel nedeni CHP’nin Kürt sorununa dair vizyonu. Rozetlerini CHP Diyarbakır il başkanı Gönül Özel’in taktığı bu aşiretlerin ardından farklı aşiretlerle de çeşitli temaslar kuruldu. Beytikan aşireti daha çok Kayapınar ilçesiyle sınırlı bir etki alanına sahip. Aynı zamanda Karacadağ bölgesiyle de teması olan aşiret Bucak aşiretiyle de boy gösteriyor. Aşiretin lideri olarak bilinen Mustafa Köse daha evvel AKP'yle bağ kurmaya çalışan biri. 2019 yılında Diyarbakır Kayapınar ilçesinden bağımsız olarak seçimlere giren Köse 700 kadar oy almış. CHP’nin oyu 3 bin civarında. AKP’nin oyu 45 HDP ise 105 bin oy almış.
Yani tabloya bakınca Beytikan aşireti CHP için daha çok sembolik bir değer taşıyor. Hem aşiretlerin CHP’ye katılım sürecini hızlandırıyor hem de bu geçişlere bir tür sıradanlık, olağanlık kazandırıyor.
Diyarbakır'daki aşiret katılımı töreninde Beytikan liderinin Diyarbakır İl Başkanı tarafında rozetinin takılma anı
Konu seçimlere yönelik adımlardan ibaret değil elbette. Arka planda çalışan ekonomik, siyasi bir sürü ilişki ve beklenti de var taraflar arasında.
CHP'ye katılan Mustafa Köse’nin kendi sosyal medya hesabından paylaştığı Bucak aşiretinden mafyöz ilişkilerle bilinen kişilerle fotoğrafları, aleni olarak ettiği küfüler ve dinci gerici paylaşımlarından herkes haberdar. Ama anlaşılan o ki aradaki açıyı kapatmak aşiret liderlerinden çok CHP’ye düşüyor artık.
Bulduğu her imkanda “aşiretimin hizmetçisiyim” demeyi ihmal etmeyen Köse, daha evvel Kayapınar AKP ilçe başkanlığına soyunmuş. Ancak bu "iş" de olmayınca şimdilerde rotasını CHP’ye doğru kırmış. O da herkes gibi yeni kurulacak sürçte yerini ve nasibini alma peşinde.
Muş
Muş’taki durum da diğer örneklerle paralellik gösteriyor. Sanayiciler ve para babalarından oluşan aşiret temsilcilerinin rozetlerinin takıldığı törenle 2500 kişinin CHP’ye geçtiği biliniyor. Aşiret mevzuları böyle ilerliyor. Aşiret nereye 'tebaası' oraya. '2015'te AKP milletvekili aday adayı olan Fatih Cengiz, 'Badikan Aşiretine mensup 2 bin 500 kişiyle birlikte CHP’ye geçti' diye duyuruldu. Fatih Cengiz bu süreci “Allah’ın izniyle sonuna kadar CHP ile ilerleyeceğiz” sözleriyle somutladı. Yapılan törende yer alan ve Doğu Masası çalışmalarıyla doğrudan ilgilenen CHP örgütlenmeden sorumlu genel başkan yardımcısı Oğuz Kaan Salıcı, İstanbul’da CHP’ye oy veren Muşlular için de teşekkür etmeyi unutmadı.
Muş'ta gerçekleştirilen aşiret katılım töreninde sahnede aşiret liderleri ve CHP Genel Başan Yardımcı Oğuz Kaan Salıcı
Şimdilik bu durum Muş için Diyarbakır’dakine benzer bir etki ve öneme sahip. Muş’ta da CHP’nin kapısı aşiretlere açıldığının ilanı oldu bu tören.
Badıkan Aşireti etki alanı geniş ve farklı temsiliyetlere sahip bir aşiret aynı zamanda. Badıkan Aşireti Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği adı altında örgütlenen bir yapısı da var. BAD-DER ismiyle faaliyet gösteren dernek CHP’ye geçişin aşiretin tamamını temsil etmediğini ifade eden bir basın açıklamasıyla Fatih Cengiz’in geçişinin “bireysel” olduğunu ifade etmiş. Aşiretlerde birey yoktur ama olsun. Ağa nereye giderse tebaa da oraya geçer. Fatih Cengiz bireysel olarak 2500 kişiyle geçmiş oldu somut olarak. Cengiz, Muş Ticaret Odası’nın eski başkanı olarak boy göstermeye de devam ediyor. Aşrietler her yerde aynı mesajı veriyor esasında: ticaretten anlayanlar siyasette kazanır. Yani bir tür “işin ehliyiz” mesajı olarak görülüyor bu durum.
Şanlıurfa
Urfa’daki son aşiret devinimlerine Kürt aşiretlerinin yanı sıra Arap aşiretleri de dahil olmuş durumda. Akçakale’deki Arap aşiretlerden Hulebi aşiretinin CHP’ye katılması bunlara bir örnek. Hulebi aşireti Akçakkale'yle sınırlı değil, Ceylanpınar ve Harran’da da etkili. Suriye’ye kadar uzanan nüfuzuyla yine diğer örneklerde olduğu gibi geçmiş zamanlarda her biri iktidarla haşır neşir olan aşiretlerden. Mevcut CHP Urfa milletvekili Aziz Aydınlık sayesinde de Karakeçili aşiretini tutuyor CHP aynı zamanda.
Şanlıurfa'nın Suruç ilçesindeki CHP'nin aşiret buluşması
Urfa’daki esas etki ise Suruç’taki üç aşiretin CHP’ye katılmasıyla gerçekleşti. Bunlar Dina, Şeddadi ve Asi aşiretleri. Bu aşiretlerle Suruç ve etkisi Bozava ilçesine kadar uzanan bir toplam CHP’ye geçmiş oldu. Aşiretlerin esas etki alanlarının Suriye'de de varlık göstermesi Suriye ile olası normalleşme eğilimlerinde bir koz olarak kullanılabilir durumda.
CHP’ye katılanlar arasında Suruç’taki muhtar Şahin Altın AKP’den istifa edip CHP’ye katılışını “ Öyle icap etti” diye açıkladı. CHP ise Urfa’daki parti sosyal medya hesaplarından Urfa milletvekili Aziz Aydınlık adına yaptığı açıklamasında “Rabbim bu kutlu yolda yar ve yardımcımız olsun.” dedi. Anlaşılan o ki sadece aşiretleri değil kutlu davayı da sahiplenmiş durumdalar.
Van ve Hakkari
CHP’nin etkili adım attığı yerlerden birisi de Van ve Hakkari. Değerlendirmelerin çoğu esasında CHP’nin faaliyetlerinden ziyade AKP’deki çalkantılar, halkın yoksullaşması ve olası iktidar değişikliğinde yeni yerleri tutmak üzerinden şekilleniyor.
Bugün CHP Van İl Başkanı Seracettin Bedirhanoğlu Bejeri aşiretine mensup. Bejeri ailesi daha önceleri de meclise vekil gönderen bir aile. Yani hali hazırda böyle bir güçleri var. Erciş, Muradiye, Çaldıran, ve merkezde Tuşba ve İpekyolu ilçelerinde ciddi bir oya sahipler. Bedirhanoğlu göreve geldiğinden bu yana CHP’nin Van’daki üye sayısında patlama yaşandı. Yerel kaynakların ifadesine göre rakam yüzde 200 artmış durumda. Tabii bu orandaki ciddi artış mevcut üye sayılarının çok az kalmasının sonucu. CHP buralarda sembolik üye sayılarına sahipti. Bu örnek de benzer şekilde aşiret üyelerinin toplu geçişleri şeklinde gerçekleşiyor.
Çaldıran ilçesinde Şeyhki aşireti de CHP’de görev almaya başladı. Bu aşiret liderleri aynı zamanda CHP’nin il yönetiminde de görevlendiriliyorlar. Bir nevi il teşkilatları aşiret temsilciliklerine dönmüş durumda.
Özalp ilçesinde Sağlam, Zorli ve Yıldırımçakar aileleri -ki bunlar Mukuri ile Redki/Koseyi aşiretinin ileri gelen aileleridir- yönetimde yeni görev alanlar arasında öne çıkıyor. Çatak ilçesinde Erarslan ailesi (Gravi aşiretinden) CHP’nin yeni gözdesi durumunda (aile Ertuşi aşiretinin bir koludur). Eraslanlar aynı zamanda Van’ın ticaretle anılan ailelerinden. Başkale’de Aykut Parlak Pinyanişi aşiretinden (Ertuşi aşiretinin bir koludur) ve Bahçesaray’da Hasan Rahmi Kızıl, Arvasi köyünden “sevilen sayılan bir şahsiyet” olarak CHP’ye katılmış durumda.
CHP Van’da diğer illere göre daha fazla mesafe almış durumda. Birçok aşiretle temaslar kuruldu ve eskiden AKP’li olan aşiretlerin CHP’ye geçişleri hız kazandı. Ertuşi aşiretinin liderlerinden İskender Ertuş’un CHP genel mekrezinde Kılıçdaroğlu tarafından takılan rozeti bu yükselişi resmediyor. İskender Ertuş 37 bin kişi adına Kılıçdaroğlu’nun elini sıktı.
Ertuşi aşireti reisi (Kemal Kılıçdaroğlunun sağında duruyor) CHP Genel Merkezinde CHP rozetiyle poz verirken
Bugün Aynı zamanda mevcut bazı AKP’li başkanların da bu aşiretlerde yer alması CHP’ye geçişlerdeki aşiret ilişkilerine güzel bir örnek. Aşiretlerin bir kısmı olası ihtmallere karşı “gitmekte olan”da yer alırken bir kısmı da olası yatırımlar adına “gelmekte olana” geçmiş durumda.
Hakkari’deki Diri aşireti de Yüksekova’daki geçişle bu sürece eklendi. Aşiretin lideri olarak bilinen Faris Diri’nin de CHP genel merkezinde ağırlandığı törende birçok aile adına pazarlıklar ve anlaşmalarla CHP'ye katılım gerçekleşti.
AKP’den CHP’ye Kürt illerindeki aşiret ilişkileri çok benzer şekillerde devam ediyor. Aşiretlerle iktidar arasında koltuk kavgası başlayınca Kürt emekçilerin sesi de duyulmuyor haliyle. Batı illerine mevsimlik işçi olarak giden, inşaatlarda ağır işlerde çalışan Kürt emekçilerinin sesi böyle giderse ancak seçimden sonra duyulmaya başlayacak. Ve eğer bu kötü pazarlıklara müdahale edilmezse bu ses iş kazalarında ya da hakkını alamayan işçiler şeklinde tekrar edecek.
