Ukrayna'nın Kiev kenti yakınlarındaki Çernobil santralinin güç reaktörünün 4. ünitesi 1986 yılında 25 Nisan’ı 26’sına bağlayan gece gerçekleştirilen bir deney sırasında patladı. Deneyin amacı, reaktörün çalışması aniden durdurulduğunda, buhar türbinlerinin daha ne kadar süreyle çalışmayı sürdüreceğini ve böylece ne kadar süre acil güvenlik sistemine güç sağlayabileceğini öğrenmekti.
Ancak işler yolunda gitmedi ve meydana gelen patlamanın ardından reaktörde çıkan yangın sonrasında çevreye Hiroşima’ya 1945’te atılan atom bombasının 400 katı kadar radyasyon yayıldı. Radyasyon bulutları Ukrayna’yı aşarak, Rusya, Beyaz Rusya ve Avrupa’nın değişik bölgelerine kadar ulaştı. Türkiye’nin kuzey bölgeleri de Çernobil’den sızan radyasyondan etkilendi.
Patlama anında santralde 31 kişi yaşamını yitirdi. Felakette ölenlerin gerçek sayısı ise hâlâ tam olarak bilinemiyor. 5 milyonu aşkın insanın patlama nedeni yüksek düzeyde radyasyona maruz kaldığı tahmin ediliyor.
Etkileri hala sürüyor
Patlamanın ardından bir ay içinde Çernobili kapsayan 30 kilometrelik çember içinde yaşayan 120 bin kişi boşaltıldı. Bugün hala yasak bölge ilan edilen santral çevresinde radyoaktif kirlilik sürüyor. Tahliye edilenlerin önemli bir bölümü hala geri dönebilmiş değil.
Öte yandan radyasyondan etkilenen 150 bin kilometrekarelik alanda halen 6-7 milyon kişi yaşıyor. Ukrayna Sağlık Bakanlığı'nın açıkladığı verilere göre, 428 bini çocuk 2.4 milyon Ukraynalı, başta kanser olmak üzere, felaketten kaynaklanan birçok sağlık problemleriyle mücadele ediyor.
'Yağmurda ıslanmaktan korkmayı öğrendik'
Ukrayna’nın yanı sıra Türkiye'de dahil olmak üzere radyasyon bulutlarının ulaştığı bölgelerde hala kanser vakalarında artış gözleniyor. Karadeniz Doğa Koruma Federasyonu (KarDoğa) Başkanı Hakan Adanır facianın Türkiye'ye etkilerini şu sözlerle anlatıyor:
"25 Nisan 1986 günü Çernobil felaketinden önceki son günümüzdü. Karadeniz’de hayat bir daha bugünkü gibi olmayacaktı. O günden sonra ne içip ne yediğimize dikkat etmeyi öğrendik. Yağmurda ıslanmaktan korkmayı, balık yemekten çekinmeyi, vazgeçemediğimiz, çayı, pancarı, mısırı, fındığı korkarak yemeyi öğrendik."
'Radyasyon faydalıdır' şovu hala akıllarda
Çernobil faciası denilince Türkiye'de akla ilk olarak 1980li yıllarda dönemin iktidar partisi Anavatan Partisi milletvekili ve hükümetin Sanayi Bakanı Cahit Aral geliyor.
Aral, facianın ardından radyasyonun Karadeniz topraklarını etkilemediğini öne sürmüş, "Bu Karadeniz'de değil bir, 17 tane Çernobil'i eritseniz, ancak radyasyon burada etkili olabilir denilebilir. İnsan vücudu radyasyonsuz yaşayamaz. Bunun azı faydalı, çoğu zararlıdır. Bir de çaydaki radyasyonun suya geçmemesi Allah'ın bir vergisi. Çok düşük oranda geçiyor" demişti.
Cahit Aral bu açıklamayı yaptıktan sonra, çayda radyasyon olmadığını kanıtlamak için, kameralar önünde bol demli bir bardak da çay içmişti. O günden bu güne binlerce Karadenizli yurttaş kanser nedeni ile yaşamını yitirdi.
Fukuşima'da 20 bine yakın kişi yaşamını yitirdi
Bundan tam 10 yıl önce Japonya'nın Fukuşima bölgesinde dünyanın en büyük nükleer facialarından biri yaşanmıştı. Pasifik Okyanusu'nda 9,1 büyüklüğündeki depremin ardından oluşan tsunamiyle Fukuşima Daiichi Nükleer Santrali'nde art arda patlamalar yaşanmış, santral ünitelerinde soğutma sağlanamadığı için reaktörlerin 3`ünde çekirdek erimesi olurken, radyo aktif maddeler okyanus ve atmosfere hızla yayılmıştı. Felakette yaklaşık 20 bin kişi yaşamını yitirmiş, 200 bine yakın kişi de yüksek radyasyon nedeniyle yaşadığı bölgeyi terk etmek zorunda kalmıştı.
Akkuyu Nükleer Santrali'nin 3. reaktörünün temeli atıldı
Erdoğan Akkuyu Nükleer Santrali'nin 3. reaktörünün temel atma töreninde "İlk reaktörü 2023 yılında devreye almayı hedefliyoruz. Hedefimiz, enerji üretirken sıfır emisyonla çalışan ve çevreye hiçbir zararı olmayan nükleer enerjiyi ülkemizin enerji sepetine eklemektir. Karadeniz'deki 405 milyar metreküplük doğal gaz keşfimiz, bağımsız enerji, güçlü Türkiye kararlılığımızın en önemli adımlarından biri oldu. Nükleer enerji, 'enerji politikamız' bakımından özel bir yere sahiptir" diye konuştu.
Aradan geçen yıllar boyunca da Türkiye'de değişen çok bir şey olmadı. Erdoğan 2011'de Japonya’da yüzlerce insanın ölümüne neden olan Fukuşima Nükleer Santrali'nde deprem nedeniyle meydana gelen sızıntının ardından, Türkiye'de de nükleer santrallere gösterilen tepkilere nükleer santralleri “piknik tüpü”ne benzeterek cevap vermişti. Erdoğan hiçbir gücün partisini nükleer santral yapımından vazgeçiremeyeceğini de ilan etmişti.