ABD’li gıda tekellerinden olan ve yıllık geliri 130 milyar doları bulan Cargill’in Türkiye hikâyesi, AKP iktidarının şirkete büyük kıyakları, mahkeme kararlarına rağmen şirkete verdiği destekler ve işçi düşmanlığına konu olmaya devam ediyor.
Cargill son olarak AKP tarafından teşvik uygulanan şirketler listesine alınırken, bu kapsamda şirkete yüzde 70 vergi indirimi uygulanacak, KDV ve gümrük vergisinden istisnası sağlanacak. Ayrıca şirketin 44 milyon 659 bin 79 liralık yatırımına da “katkı” sunulacak.
Şirkete AKP’den yapılan bu büyük kıyağın ardından gözler bir kez daha yıllara dayanan AKP-Cargill ilişkisine çevrildi.
AKP iktidarında hız kazanan işler...
1865 yılında ABD’de kurulan şirket, kuruluşundan yaklaşık 100 yıl sonra Türkiye’ye adım atarken, başlangıçta bir ortaklıkla sürdürdüğü işlerini 1986 yılından itibaren kendi ismiyle devam ettirdi. Bir yıl sonrasında Vaniköy Mısır Öğütme fabrikasını satın alan şirket, 1992 yılında İstanbul’da ilk merkezini açtı.
2000 yılında Orhangazi Mısır İşleme Tesisinde üretime geçildi. 2002 yılında Dünya genelinde Cerestar firmasının satın alınması ile Tükiye’de Cerestar’a ait olan Pendik Nişasta Sanayi hisselerinin %50’si Cargill’e geçti.
Şirket 2014 yılında Balıkesir’de bulunan Turyağ Tesislerini tüm B2B markaları, tüm çalışanları ve satış/pazarlama ağı ile beraber bünyesine kattı. Yine aynı yıl Alemdar Kimya A.Ş.'yi satın aldı. Bir yıl sonrasında ise Ekol Gıda hisselerinin yüzde 51’ini satın aldı.
AKP iktidarında Türkiye’deki büyümesine hız veren firma, ülke gündemine ise Bursa’daki hukuksuzluklarla oturdu.
Bursa’da neler oldu?
Bursa’daki 195 bin metrekarelik birinci sınıf tarım arazisi, Cargill fabrikası için en uygun alan olarak belirlendi, bu alanda fabrikanın kurulması için 1997 yılında "tarımsal sanayi kuruluşları için ÇED Raporu hazırlanması zorunluluğu" kaldırıldı.
Cargill’e yapılan bu destek mahkeme konusu oldu ve uzun yıllar devam eden mahkeme süreci 2004 yılında sonuçlandı.
Cargill’in hukuksuz tüm işlemleri mahkeme kararıyla iptal edilirken, bu kez AKP iktidarından destek geldi ve şirketin hukuksuz işlemlerine metrekareye 5 TL ödemeleri koşuluyla af getirildi.
AKP’nin Meclis affından sonra, konunun taşındığı Yargıtay 4. Hukuk Dairesi, “ABD firması Cargill’in Bursa’daki nişasta fabrikasının faaliyetini sürdürmesine, idari yargının aleyhteki kararlarına rağmen göz yumdukları” gerekçesiyle başta dönemin Başbakanı Erdoğan olmak üzere, sorumlu yöneticilerinin kişisel tazminat ödemesi gerektiğine hükmetti.
Cargill istedi, şeker fabrikaları özelleştirildi
Tüm bu hukuksuz işlemlerin dışında Türkiye'de halkın sağlığı da şirket eliyle riske atılıyor.
Son süreçte şeker fabrikalarının özelleştirilmesi süreci de iddialara göre yine Cargill'in isteğiyle gerçekleştirildi. Şirketin 2018 yılında hazırladığı bir raporda şeker üretimi için en kötü senaryo "devlet üretimi" olarak tanımlanırken, bu rapordan aylar sonra AKP şeker fabrikalarının özelleştirilme sürecini de başlatmıştı.