Elektrik fiyatlarına 1 Temmuz itibarıyla zam gelmiş, mesken aboneler için zam oranı yüzde 38 olarak belirlenmişti.
Aradan geçen yaklaşık iki buçuk ayın ardından Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alpaslan Bayraktar, elektrik faturalarıyla ilgili açıklama yaparak "yeni bir modele geçileceğini" belirtti. "Gelir grubu yüksek, gerçek maliyete katlanabilecek tüketicilere maliyetine göre, maliyet esaslı yansıtmak daha doğru diye düşünüyoruz" dedi.
Bakan Bayraktar’ın 11 Eylül'de Anadolu Ajansı'na yaptığı açıklama şöyleydi:
"Elektrik ve doğalgazda Hazine üzerinden çok ciddi desteğimiz var. 1000 liralık gaz ve elektrik faturasının yüzde 60'ı halen devletimiz tarafından karşılanıyor. Bütçe imkanları mertebesinde bu desteklere devam edeceğiz.
Gelir grubu yüksek, gerçek maliyete katlanabilecek tüketicilere maliyetine göre, maliyet esaslı yansıtmak daha doğru diye düşünüyoruz. Gerçekten ihtiyaç sahibi, daha dar gelirli vatandaşlarımızı, emeklilerimizi bu destekten istifade ettirip bunu karşılayabilecek ve evi çok daha büyük olan, çok fazla elektrik kullanan, elektrikli aracı olan, tüketimi belli oranın üzerinde olan vatandaşların bu desteklerden faydalanmak yerine gerçek maliyetleri karşıladığı bir modeli düşünüyoruz. Bütçe imkanları nispetinde bu destekler devam edecek. Enerji fiyatlarında oluşabilecek değişikliklerin enflasyona etkisini göz ardı etmeden Merkez Bankası ve Hazine ve Maliye Bakanlığımızla eşgüdümle süreci yürüyoruz."
'Yüzde 60'ını devletin ödediği savı gerçek dışı'
Bakanın açıklamalarındaki muğlak ifadeler tartışma yaratırken, "Yeni zam yolda mı?" sorusu akıllara geldi.
Açıklamaya ilk tepki TMMOB Makina Mühendisleri Odası Başkanı Yunus Yener'den geldi. Yener, Bakan Bayraktar'ın toplumu yanlış bilgilerle yanılttığını söyledi.
Yener, "Yurttaşların ödediği vergilerden oluşan kamu kaynakları kullanılarak, konutlarda kullanılan doğalgaz ve elektrikte belli ölçüde destek verildiği doğrudur. Ancak, Bakanın vatandaşın 1000 liralık elektrik ve doğalgaz faturasının 600 lirasını devletin ödediği savı gerçek dışıdır" dedi.
1000 liralık elektrik faturasının 600 lirasının hiçbir zaman devlet tarafından karşılanmadığını vurguladı:
"1 m3’ü yaklaşık 10 lira olan doğalgazın, yurttaşlara satılmak üzere gaz dağıtım şirketlerine BOTAŞ tarafından 5,63 TL/m3 fiyatla verilmesi, konut tüketicilerine ciddi bir destektir. Ancak doğalgaz dağıtım şirketlerinin faturalarının bileşenleri; BOTAŞ’tan satın aldıkları doğalgaz bedeli, EPDK tarafından her dağıtım bölgesi ve şirketi için belirlenen hizmet bedeli, 0,1120 TL/m3 ÖTV ve matrahını bu bileşenlerin (doğalgaz bedeli, hizmet bedeli ve ÖTV’nin) oluşturduğu yüzde 20 oranında KDV kalemlerinden oluşmaktadır. Konut tüketicilerinin ödedikleri doğalgaz faturası içinde gazın payı yaklaşık yüzde 50, hizmet bedeli yüzde 30, KDV’nin payı yüzde 20’dir. Bu durumda 1 m3 doğalgaz konut tüketicisine 10 TL’ye satıldığında, Bakanlığın destek verdiği bölüm 1000TL’nin 600 TL’si değil 250 liralık bir dilimidir.
Benzer tablo konut elektrik tüketicileri için de söz konusudur. Günlük tüketimi 8 kWh’ın altında olan konut tüketicilerinin 1 kWh elektrik için ödedikleri 207.23 kuruşun içinde enerji payı 49,1 kuruş ile yüzde 23,7’dir. Günlük tüketimleri 8 kWh’ın üzerinde olan konut tüketicileri için ödenen 310.85 kuruş içinde enerji payı 139,2 kuruş ile yüzde 44.78’dir. Konut tüketicilerinin, 1000 TL elektrik faturalarının hiçbir zaman 600 lirası devlet tarafından karşılanmamıştır. Destek yüksek fiyat artışlarının önüne geçmek için kullanılmıştır. Öte yandan özel elektrik üreticileri enerji fiyatlarında yeni zamlar talep etmektedir. Elektrik yardımı alan hane sayısının 4 milyon 378 bin 839’a ulaşmış olması sorunun boyutlarını ortaya koymaktadır."
Bakan zam diyemedi, lafı mı dolandırdı?
Halk TV yayınına katılan Elektrik Mühendisleri Odası (EMO) Başkanı Mahir Ulutaş da bakanın açıklamasının muğlak olduğunu söyledi, "Sayın Bakanın ifadesi çok açık değil" dedi. Düzenlemeyle ilgili kamuoyuyla paylaşılan detay olmadığının altını çizen Ulutaş, Meclis'te bu konuyla ilgili bir yasa tasarı olmadığına da dikkat çekti.
EMO Başkanı Ulutaş, bakanın açıklamasından anlaşıldığına göre elektrik fiyatlarında önümüzdeki dönem ciddi oranda bir artış olacağını söyledi. Ulutaş açıklamaları şöyle değerlendirdi:
"Sayın Bakanın ifadesi aslında 'Biz belli oranlarda elektrikte ve doğalgazda haneyi sübvanse ediyorduk. Ancak bunu bütçe sınırları çerçevesine çekeceğiz ve maliyetler faturalara yansıtılacak' anlamına geliyor."
Ulutaş, elektrik özelinde 4,3 milyon yurttaşın Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığından fatura hane desteği aldığını belirtti. Ticarethanelerde ve konutlarda düşük tüketim için ayrı bir birim fiyat, yüksek tüketim için ayrı bir birim fiyat uygulamasının halihazırda bulunduğunu, bu anlamda farklı fiyatlandırmanın devam edeceğini ifade etti.
EMO Başkanı, bakanın "Bütçe olanakları içerisinde destekleri devam ettirebileceğiz" ifadesiniyse zammın ön habercisi olarak yorumladı.
Bakanın böyle bir açıklamayı durup dururken yapmayacağına dikkat çeken Ulutaş, "Belli ki yeni bir fiyatlandırma modeline gidilecek, bir takım destekler devam edecek ancak kemer sıkma politikaları da olduğuna göre, bu açıklamanın tek bir nedeni olabilir, o da, önümüzdeki dönem enerji fiyatlarında artış olacağı" diye konuştu.
'Bakanın ifadesi doğru değil'
Yüzde 60 destekle ilgili de "yanlış hesap yapıldığı" yorumlarına katılan Mahir Ulutaş, bakanın ifadesinin "yanıltıcı" olduğunu kaydetti:
"Faturalarımızın doğalgaz için belki yüzde 30-40'ı, elektrik için de düşük tüketim için yüzde 65'i yüksek tüketim için yüzde 50'si zaten dağıtım bedelinden oluşuyor. Dolayısıyla düşük tüketim için bir düşük fiyatlandırma varsa bile bu ancak yüzde 23-24'lük kesim üzerindedir. Yani yüzde 60'lık oran yanıltıcı bir ifade. Bakanın ifadesinin o kısmı ne yazık ki doğru değil."