İngiltere ve ABD, Tahran'ın Moskova'ya Ukrayna'yı bombalamak için balistik füzeler sağlaması karşılığında Rusya'nın İran ile nükleer sırları paylaştığına dair endişelerini dile getirdi.
İngiltere Başbakanı Keir Starmer ve ABD Başkanı Joe Biden, Cuma günü Washington DC'de gerçekleşen zirvede, İran'ın uranyum zenginleştirme sürecinde olduğu bir dönemde iki ülkenin askeri iş birliğini sıkılaştırdığını kabul etti.
İngiliz kaynaklar, Tahran ve Moskova arasındaki derinleşen ittifakın bir parçası olarak İran'ın nükleer teknoloji ticareti yapması konusunda endişelerin dile getirildiğini aktardı.
ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken da, geçtiğimiz salı günü, İngiltere Dışişleri Bakanı David Lammy ile Londra'da yapacağı zirve ziyaretinde benzer bir uyarıda bulunmuştu.
Blinken, “Rusya, nükleer konular ve bazı uzay bilgileri de dahil olmak üzere İran'ın aradığı teknolojiyi paylaşıyor” dedi. ABD Dışişleri Bakanı, iki ülkeyi "dünya çapında daha da büyük bir güvensizlik eken istikrarsızlaştırıcı faaliyetlerde" bulunmakla suçladı.
Avrupa ülkelerinden ortak 'zenginleştirilmiş uranyum' uyarısı
İngiltere, Fransa ve Almanya, geçtiğimiz hafta İran'ın yüksek oranda zenginleştirilmiş uranyum stokunun “hiçbir güvenilir sivil gerekçe olmaksızın önemli ölçüde büyümeye devam ettiği” ve her biri nükleer bomba yapmak için kullanılabilecek dört “önemli miktarda” zenginleştirilmiş uranyum biriktirdiği konusunda ortak uyarı yaptı.
Tahran'ın bu aşamada bir nükleer silah inşa etmek için ne kadar teknik bilgiye sahip olduğu veya bunu ne kadar çabuk yapabileceği henüz bilinmiyor. İran'ın deneyimli Rus uzmanlarla çalışması veya Rus bilgisini kullanmasının üretim sürecini hızlandırmaya yardımcı olabileceği değerlendiriliyor. Diğer yandan, İran nükleer bomba yapmaya çalıştığına dair iddiaları reddediyor.
ABD'nin çekildiği nükleer anlaşma
İran, 2015 yılında ABD ve diğer batılı ülkelerle yaptırımların hafifletilmesi karşılığında nükleer silah yapımını durdurma konusunda bir anlaşma yapmıştı. Kapsamlı Ortak Eylem Planı adlı anlaşmadan 2018 yılında dönemin ABD Başkanı ve şu anki Cumhuriyetçi adayı Donald Trump tek taraflı geri çekildiğini açıklamıştı.
İran, Trump'a elinde bulundurabileceği zenginleştirilmiş uranyum miktarına ilişkin mutabık kalınan sınırları ihlal ederek karşılık vermişti.
Batı, İran'ın nükleer silah üretmeye yakın olduğu yönündeki endişesini aylardır dile getiriyordu.
İran savaş boyunca Rusya'ya İHA tedarik ediyordu
Rusya'nın Ukrayna'ya dönük askeri harekat başlatmasından kısa bir süre sonra İran, Moskova'ya Shahed delta kanatlı insansız hava araçları tedarik etmeye başladı. İran ayrıca Rusya'nın Ukrayna genelindeki hedefleri bombalamak üzere bu İHA'lardan daha fazlasını üretmesi için bir fabrika kurmasına yardımcı oldu. Bu yılın nisan ayında İran, İsrail'i hedef alan Rus tarzı bir füze ve drone saldırısı başlattı, ancak bu saldırı esasen ABD ve İngiltere'nin yardımıyla engellendi ve durduruldu.
Rusya ve İran, tarihsel olarak müttefik olmasalar da Batı'ya karşı giderek daha fazla birleştiler.
Blinken, geçtiğimiz hafta Londra'da yaptığı açıklamada, ABD istihbaratının, 120 kilometre menzile sahip yüksek hızlı İran Fath-360 balistik füzelerinin ilk partisinin Rusya'ya teslim edildiğini öğrendiğini belirtti.
Washington'da Starmer-Biden görüşmesi
Starmer, Perşembe günü geç saatlerde Washington'a uçarak Cuma günü Beyaz Saray'da Biden ile özel bir dış politika zirvesi düzenledi. Zirve, görevden ayrılan başkanın Oval Ofisi'nde kısa bir birebir görüşmeyle başladı ve ardından ikametgahın Mavi Odası'nda her iki tarafın üst düzey dış politika ekipleriyle 70 dakikalık bir toplantı yapıldı.
Liderler ve yardımcıları toplantıda Ukrayna'daki savaşı, Ortadoğu'daki krizi, İran'ı ve Çin'le ortaya çıkan rekabeti ele aldı.
Toplantıdan önce, İngiltere kaynakları iki ülkenin ilk kez Rusya'ya uzun menzilli İngiliz-Fransız Storm Shadow füzeleri ateşlemesi için Ukrayna'ya prensipte izin verdiğini öne sürmüştü. Ancak Biden, yüz yüze görüşmenin nedenlerinden birinin bu konu olduğunu ima ederek toplantı başladığında gazetecilere "Şimdi bunu tartışacağız" demişti.
İngiltere'nin, ABD'de üretilen bileşenleri kullandıkları için Rusya'daki füzeleri Ukrayna'nın kullanmasına izin vermek için Beyaz Saray'ın iznine ihtiyacı var.
Starmer, toplantıdan kısa bir süre sonra iki tarafın "strateji hakkında kapsamlı bir tartışma" yaptığını söyledi.
