ABD Dışişleri Bakanlığı tarafından yayımlanan rapora göre, 2017'den bu yana “Rus Nüfuzuna Karşı Mücadele” adı altında, Transkafkasya, Orta Asya, Doğu Avrupa ve Balkanlar'daki ABD propaganda kanalları ile "ABD çıkarları ve milli güvenliğini korumak" için 1 milyar 21 milyon 251 bin dolardan fazla para harcandı.
Bakanlık tarafından açıklandığı kadarıyla, bu kapsamda Türkiye’deki ABD güdümlü kuruluşlara ve araçlara ayrılan fon yaklaşık 240 bin dolar oldu. Ancak söz konusu miktarın dışında “Bölgesel Programlar”a ayrılan para 94 milyon 204 bin dolara ulaşırken, Türkiye’deki kurum ve kuruluşlara bu paranın ne kadarı düştüğü bilgisi raporda yer almadı.
Söz konusu harcama ABD’nin diğer propaganda ve yabancı ülkelere dönük ideolojik müdahale için ayırdığı fonların tamamını oluşturmazken, sadece aracısız şekilde ABD Dışişleri Bakanlığı’ndan söz konusu ülkelerde yapılan ödemelerden ibaret. Bu fonlar hem devlet hem de devlet dışı aktörlere gidiyor.
ABD'nin nüfuzunu artırma ödeneği: 4,9 milyar dolar!
ABD’nin ülkeleri etki alanına almak veya mevcut etkisini koruyabilmek için kullandığı politikalar 'Soğuk Savaş’tan bu yana büyük oranda gelişse de, ideolojik müdahale için yerel aktörleri kullanma biçimi değişmiş değil. Washington’un son dönem ideolojik operasyonlarında kullandığı NED gibi aracı gözüken projeler üzerinden yapılan müdahaleler daha popüler durumda olsa bile ABD’nin doğrudan bakanlıklar üzerinden ‘STK finansmanı’ adı altında yürüttüğü faaliyetler sonlanmış değil.
“Rus Nüfuzuna Karşı Mücadele Fonu”na (CRIF) dair bakanlık raporu, söz konusu para aktarımlarının “Amerika'nın Düşmanlarına Yaptırımlar Yoluyla Karşı Koyma Yasası” (CAATSA) çerçevesinde gerçekleştiğini belirtiyor. CAATSA’nın “hedefleri” kapsamında “Medya ve Sivil Toplumun inşası”, “siyasal eğitimin güçlendirilmesi” “Propaganda ve dezenformasyonla mücadele” gibi ideolojik müdahale kalemleri bulunurken, “Enerji güvenliği” ve “Siber Güvenlik” gibi tarafları da bulunuyor.
2017'den itibaren ABD Dışişleri Bakanlığı tarafından doğrudan yurt dışına aktarılan CRIF dahil fonların tamamı ise 4,9 milyar dolar olarak bildiriliyor.
CRIF'in yaklaşık yarısını (740 milyon dolar) "Yabancı Askeri Finansman" oluşturuken, 25 milyon doları ise "Uluslararası Askeri Eğitim" kalemi adı altında harcanıyor. 440 milyon dolar, yani tüm fonun yaklaşık 3'te 1'i ise "Avrupa, Avrasya ve Orta Asya için Destek" adına ayrılırken kalan kısım ise kolluk kuvvetlerine dönük harcamaları içeriyor.
Hangi ülkeye ne kadar fon aktarıldı?
Bakanlık CRIF'in amacını, "Etkin bir şekilde yanıt verecek ekonomik kapasiteye sahip olmayan, Rusya Federasyonu'nun nüfuzuna ve saldırganlığına karşı savunmasız ülkelere destek" şeklinde nitelendiriliyor.
CRIF tanım olarak diğer finansal operasyonlardan kendisini ayrı tutarken, kendisini USAID ve CAATSA’nın bütünleyicisi olarak sunuyor.
CRIF raporuna göre ülkelere göre aktarılan fonlar şöyle
- Moldova: 98.172.456 dolar
- Bölgesel Programlar: 94.204.853 dolar1
- Bosna-Hersek: 80.846.580 dolar
- Letonya: 73.278.170 dolar
- Kuzey Makedonya: 67.472.572 dolar
- Romanya: 66.146.297 dolar
- Litvanya: 64.109.742 dolar
- Kosova: 61.157.070 dolar
- Sırbistan: 55.567.000 dolar
- Karadağ: 50.021.746 dolar
- Estonya: 48.679.989 dolar
- Bulgaristan: 47.709.686 dolar
- Slovenya: 40.354.270 dolar
- Arnavutluk: 39.020.431 dolar
- Ermenistan: 30.464.000 dolar
- Macaristan: 17.697.850 dolar
- Gürcistan: 15.403.638 dolar
- Hırvatistan: 11.426.480 dolar
- Slovakya: 11.388.440 dolar
- Ukrayna: 10.800.000 dolar
- Çekya: 10.077.680 dolar
- Belarus: 8.370.000 dolar
- Özbekistan: 8.000.000 dolar
- Azerbaycan: 4.728.670 dolar
- Polonya: 2.554.890 dolar
- Kırgızistan: 2.000.000 dolar
- Yunanistan: 684.730 dolar
- Kazakistan: 600.000 dolar
- Türkiye: 239.090 dolar
- Malta: 75.000 dolar
- Toplam 1.021.251.330 dolar (yaklaşık)
ABD'nin dönemsel ajandasına göre aktarılan fon değişiyor
CRIF kapsamında bu süreçte en yüksek miktar 98 milyon 172 bin dolar ile Moldova'ya gitti. Moldova 2020’de Rusya yanlısı İgor Dondon hükümetinin iktidardan düştüğü ve yerini Batı yanlısı Maia Sandu’ya bıraktığı bir seçim sürecine tanık olmuştu.
ABD Dışişleri Bakanlığı’nın fonlarının aktığı ülkeler arasında Moldova’yı takip eden ülkeler ise yine ABD’nin nüfuzuna karşı muhalefetin yüksek olduğu ülkeler, ya da son dönemde stratejik anlamda değer kazanan sıcak bölgeler oldu.
Bu kapsamda özellikle son yıllarda ABD ve NATO tarafından olağanüstü militarizasyona maruz bırakılan eski Sovyet Cumhuriyeti Letonya’ya 73 milyon 278 bin dolar, NATO’ya ve AB'ye katılım tartışmalarının ülke halkının çoğunluğunun muhalefetiyle karşılaştığı Kuzey Makedonya’ya 67 milyon 472 bin dolar aktarıldı.
Son dönem etnik gerilimin arttığı ve ABD'nin özel ilgi gösterdiği Kosova ve Sırbistan’a ise sırasıyla 61 milyon ve 55,5 milyon dolar aktarıldı.
Raporda, “NATO ve AB üyesi ülkelerin yanı sıra Arnavutluk, Bosna-Hersek, Gürcistan, Kosova, Kuzey Makedonya, Moldova, Sırbistan ve Ukrayna da dahil olmak üzere bu kuruluşlara üye olmak isteyen ülkelere CRIF desteğinin sağlanmakta" olduğu belirtiliyor. Ancak CRIF hali hazırda tüm Doğu Avrupa ve Balkanlar’ın yanı sıra Rusya, Türkmenistan ve Tacikistan hariç tüm eski SSCB ülkelerini de kapsıyor.
- 1. 'Bölgesel Programlar' adı altında yapılan ödemelerden hangi ülkenin ne kadar pay aldığı bilgisi raporda yer almıyor.