AKP iktidarı 9 projeye teşvik yağdırdı

Nisan’da Tayyip Erdoğan tarafından 23 projenin ‘süper teşvik’ vermek üzere seçildiği açıklanmıştı. Bu projelerden 9’una verilen destekler belli oldu. Toplam yatırım tutarı 18,5 milyar TL civarında olan projelere verilen destekler bu tutarı yakalıyor, hatta aşıyor. İki yatırımla 9 proje arasına giren Sancak’ın savunma yatırımları faiz kıyağıyla ihya ediliyor.

soL

Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, 10 Nisan’da yapılan törenle “Yatırımlara Proje Bazlı Devlet Yatırımı” verilmesi kararı kapsamında 23 projeyi açıklamış ve bu projelerin “süper teşvikler”den yararlanacağı kesinleşmişti. İlgili kararda genel olarak ifade edilen teşviklerin, hangi projeye nasıl uygulanacağı belirsizdi. Bugün Resmi Gazete’de yayımlanan Bakanlar Kurulu kararları ile 23 projeden 9’unun teşviklerden ne şekilde yararlanacağı netlik kazandı. Toplam 135 milyar TL civarında olan yatırımların yaklaşık yüzde 60’ını oluşturan üç proje için, Sasa, Tos Çelik ve Vestel için henüz açıklama yapılmadı. 

Teşvik detayları açıklanan projeler şöyle:

Most Makine: İzmir’de savunma, tıbbi cihaz, makine, otomotiv ve enerji sektörlerine yönelik muhtelif parçalar.

Assan Alüminyum: Sakarya’da otomotiv başta olmak üzere beyaz eşya, makine, havacılık sektörlerine yönelik yassı sac üretimi.

Eko Temiz: Niğde’de fotovoltaik güneş paneli üretimi.

BMC (Sancak Grubu): Sakarya ve İzmir’de, zırhlı araç, insanlı ve insansız silah sistemleri, komuta kontrol sistemleri üretimi. (İki ayrı yatırım için karar yayınlandı.)

Sasa Polyester: Adana’da Petkim ürün gamında bulunan polimer/cips üretimi. 

Dow Aksa İleri Kompozit Malzemeleri: Yalova’da karbon elyaf ve ara mamul üretimi.

Ersan Petrol: Kahramanmaraş’ta dizel, benzin gibi rafineri ürünleri üretimi.

Oyak-Renault: Bursa’da hibrit araç motoru, batarya ve alüminyum blok üretimi.

YATIRIM TUTARININ ÜSTÜNDE DESTEK 

Dokuz projenin toplam yatırım tutarı 18,5 milyar TL civarında. Sadece nitelikli istihdam, faiz desteği ve enerji desteği olarak ifade edilen üst sınırların toplamı 6,6 milyar TL’yi geçiyor. Ki aynı zamanda tümü için KDV istisnası, Gümrük Vergisi muafiyeti, Kurumlar Vergisi indirimi, sigorta primi işveren desteği, bazı projelere özel yatırım yeri temini desteği de söz konusu. Bunlar da dahil edildiğinde toplamı için yatırım tutarına ulaşan, bazı projeler bazında ise yatırım tutarını aşan destek sağlandığı dikkat çekiyor.  

Projelerin hepsinde kimi küçük farklılıklarla sağlanan standart destekler şöyle:

-      KDV istisnası ve iadesi

-      Gümrük vergisi muafiyeti

-      Kurumlar vergisi indirimi

-      Gelir vergisi stopaj desteği (10 yıl)

-      Sigorta primi işveren desteği (10 yıl)

-      Nitelikli personel desteği (Asgari ücretin 20 katına kadar 5 yıl – Tutar proje bazında farklılaşıyor.)

-      Faiz/kar payı desteği (Tutar proje bazında farklılaşıyor.)

-      Enerji harcamalarının yüzde 50’sine kadar destek (Tutar proje bazında farklılaşıyor.)

-      Yatırım yeri tahsisi (Bazı projeler için geçerli.)

KİME ÖZEL NE VERİLDİ?

SANCAK’A BÜYÜK FAİZ DESTEĞİ KIYAĞI 

Sancak’ın Sakarya Karasu’daki “Savunma Endüstri Bölgesi” ve İzmir’de BMC üzerinden yapacağı 1,44 milyar TL’lik yatırım için nitelikli işgücü, faiz ve enerji harcaması desteklerinin toplamı 555 milyon TL. Yani toplam yatırım tutarının yüzde 40’a yakın bölümüne denk gelen bir destek sağlanıyor. Yatırım tutarı üzerinden yapılan sektörel ciro tahmini ve belirtilen ilave istihdam üzerinden yapılan sigorta primi işveren payı gibi hesaplamalara dayanarak 10 yıl boyunca sağlanacak faydanın 1 milyar TL’nin üzerinde olduğu ve desteklerin sağlandığı dönem boyunca elde edilen avantajların yatırım tutarını aştığı görülüyor. 

Sancak yatırımlarında istihdam edilmesi öngörülen ilave sayı bin 600 civarındayken, nitelikli istihdam sayısı 76 kişi, bunlar için 5 yıl boyunca ödenmesi taahhüt edilen azami tutar 215 milyon TL. 2018 yılı brüt asgari ücreti olan 2 bin 29 TL dikkate alındığında, 5 yıllık dönem için nitelikli işgücü aylık ücretinin brüt asgari ücretin 20 katından fazla olduğu, aylık ortalama 47 bin TL ücret öngörüldüğü düşünülüyor. Hesaplamada 5 yıl boyunca artışların dikkate alınmış olması mümkün. Ancak karardan öngörülen “Brüt asgari ücretin 20 katına kadar” ifadesinin üst sınırdan uygulandığı görülüyor. Doktoralı, araştırma deneyimi olan, yurtdışından nitelikli işgücü transferini kolaylaştırmayı hedeflediği öne sürülen maddenin nitelikli işgücü kategorisinin tamamı için uygulandığı dikkat çekiyor. 

Yatırım için kullanılacak banka kredisi faizi desteği olarak 303 milyon TL belirlenmiş durumda. Toplam yatırım tutarının 1,44 milyar TL olduğu ve bu tutarın ancak yüzde 80’ine kadar kredi kullanılabileceği göz önünde bulundurulduğunda kullanılan kredinin tüm faizinin üstlenildiği dikkat çekiyor.

MOST MAKİNE DE FAİZ DESTEĞİYLE İHYA EDİLDİ

İzmir’de BMC’ye benzer şekilde savunma ağırlıklı olmak üzere muhtelif parçalar üretmesi öngörülen Most Makine’nin yatırım tutarı 1,8 milyar TL iken, 425 milyon faiz desteği sağlanıyor. Nitelikli işgücü ve enerji destekleri de dahil edildiğinde sadece bu üç kalemden sağlanan 915 milyon TL. Ayrıca proje için yatırım yeri tahsis ediliyor. Vergi indirimleri, istisnaları ve sigorta primi desteği de dahil edildiğinde bu projeye sağlanan desteklerin toplamının yatırım tutarını geçeceği tahmin ediliyor. 

Yatırım kapsamında 800 ilave istihdam sağlanacağı belirtilirken nitelikli işgücü istihdamı 15. Nitelikli işgücü için devletin sağlayacağı destek kişi başlık aylık 44 bin lira yine öngörülen tutarın üst sınırlarında. 

ASSAN ALÜMİNYUM HER ŞEYDEN MAKSİMUM YARARLANIYOR

Assan Alüminyum’un Sakarya’da kuracağı tesis, Türkiye’nin en stratejik ithalat kalemlerinden birini, yassı sac, üretecek. Entegre tesiste en önemli maliyet kalemlerinden olan enerji için öngörülen destek 580 milyon TL. Toplam yatırım tutarı ise 3,7 milyar TL. Enerji, faiz ve nitelikli işgücü desteği toplamı yine 1,5 milyar TL ile toplam yatırım tutarının yüzde 40’ını geçiyor. Diğer destekler de eklendiğinde yine yatırım tutarına yakın bir devlet desteği sağlanıyor. 

Assan’da da aylık 42 bin TL ile nitelikli işgücüne sağlanan desteğin üst sınırda olduğu görülüyor. (60 kişi için 5 yıl boyunca 150 milyon TL.)

12 milyar dolar civarındaki demir çelik ithalatının en önemli kalemleri arasında yer alan yassı sacda kapasite artışının önemli olduğu, ancak bir entegre tesis yatırımı için 260 bin tonluk Assan kapasitesinin ölçeğinin yetersiz kaldığı dikkat çekiyor. Hiçbir ölçek zorunluluğu getirmeden sağlanan “bonkör” destek tartışmalı görünüyor. 

DOW AKSA’DA DESTEK ŞAHANE YATIRIMA İLİŞKİN ‘STRATEJİK’ ŞART YOK

ABD kimya tekeli Dow’un sonradan ortak olduğu Aksa sentetik elyaf yanında, özellikle uçak, otomotiv, rüzgar santrali gibi alanlarda stratejik bir malzeme olan karbon elyafı üretiyor. Desteğe konu yatırım bu alandaki kapasitenin artırılması. Dünyada az sayıdaki karbon elyafı üreticilerinden biri olan Dow Aksa İleri Malzeme’nin Dow ortaklığı sonrasında malzemenin geliştirilmesi ve daha geniş uygulama alanı bulmasına yardımcı olacak bir “teknoloji transferi” sağlayacağı öne sürülmüştü. Ancak tam tersi olduğu iddia ediliyor. Mevcut kapasitesini tam değerlendirmeyen Dow Aksa’nın Türkiye’de kullanılan karbon elyafı bile karşılayamadığı, Sabancı’nın Kordsa Global’inin ana hammaddeyi dışarıdan ithal edip karbon elyaf bazlı ürünler ürettiği ya da doğrudan ithalatla ihtiyacın karşılandığı belirtiliyor. 

Dow Aksa’nın karbon elyafı kapasitesini üç kat artırması öngörülürken yatırım tutarı 2,2 milyar TL, faiz, enerji ve nitelikli işgücü desteklerinin toplamı ise 789 milyon TL. Ayrıca yatırım yeri devlet tarafından tahsis ediliyor. Diğer destekler de dahil edildiğinde yatırım tutarının yakalandığı düşünülüyor. Dow Aksa’nın performansı da göz önünde bulundurulduğunda yatırım desteklerine yönelik olarak ürün geliştirme ve ürünlerin uygulamaları konusunda bir yatırım şartının bulunmadığı da ayrıca dikkat çekiyor.

BUTİK RAFİNERİ

Açıklanan projelerden Ersan Petrol’e ait rafineri projesi de ölçeğiyle dikkat çekiyor. 1 milyon ton civarında ham petrol işleme kapasitesine sahip olan rafinerinin, Türkiye’nin toplam akaryakıt tüketimi, ithalatı, mevcut modern tesislerin ölçekleri düşünüldüğünde düşük olduğu ve bu ölçeğin neden teşvik edildiği yine büyük bir soru işareti.

Ersan Petrol’ün rafineri yatırım tutarı 3,5 milyar TL iken faiz, nitelikli işgücü ve enerji desteği tutarları 1,2 milyar TL civarında.