Koronavirüs, insan ve hayvanlarda soğuk algınlığı veya nezle olarak bilinen üst solunum yolu enfeksiyonuna en sık neden olan virüslerden biri. (1)

Sıklıkla kış ve ilkbahar aylarında üst solunum yolu enfeksiyonlarında toplumun üçte bire yaklaşan bir kesimi için “insan koronavirüsü” (HCoV) etkili olur. 2002 yılına kadar sadece iki koronovirüs tipi (2) insanlarda solunum yolu enfeksiyonuna neden olurken, 2002 sonunda yeni bir koronavirüs tipi olan SARS-CoV (3) tanımlandı. 2003 yılı ortalarında salgınla ortaya çıkan SARS-CoV, çıktığı gibi aniden yok oldu ve günümüze kadar hiçbir insan enfeksiyonunda saptanmadı.

Daha sonra 2004 yılında HCoV-NL63, 2005 yılında HCoV-HKU1 tipleri bulundu. SARS-CoV dışındaki diğer koronavirüs tipleri (229E, OC43, NL63, HKU1) dünya üzerinde insanlar arasında dolaşıyor ve her yıl genellikle hafif seyreden üst solunum yolu enfeksiyonlarına neden oluyor.

SUUDİ ARABİSTAN’DAN 8 YIL SONRA ÇİN’DE

2012 yılının ortalarına gelindiğinde, Suudi Arabistan’da bu kez ara konağın tek hörgüçlü develer olduğu yeni bir koronavirüs tipi (4) (MERS-CoV) tanımlandı. MERS-CoV’nin ortaya çıkışından yaklaşık 8 yıl sonra, 31 Aralık 2019 – 3 Ocak 2020 tarihleri arasında Çin’in Hubei eyaleti, Wuhan şehrinde deniz ürünleri ve çok türde canlı hayvanın satıldığı pazarda 44 kişide hemen hemen aynı zamanlarda zatürre geliştiği görüldü. Bunun üzerine Çin’deki ulusal sağlık yetkilileri yeni bir virüsle salgın olasılığı olarak bu durumu Dünya Sağlık Örgütü'ne 3 Ocak 2020’de bildirdi.

Hastalardan alınan solunum yolu örneklerinin incelenmesiyle virüsün daha önceki SARS-CoV ile %70 oranında benzer olduğu anlaşıldı ve 7 Ocak 2020’de Çin’de yeni bir koronavirüs bulunduğu açıklandı. Bu yeni virüse, Novel (yeni) koronavirüs (2019-nCoV) adı verildi. Başlangıçtan itibaren sadece Çin’de (Wuhan, Guangdong, Pekin, Şangay) görülen virüs, Çin içinde hızla diğer şehirlere yayılırken, 13 Ocak’ta ilk seyahate bağlı (imported – ithal edilmiş) olgu Tayland’da iki hastada saptandı. Daha sonra Japonya (15 Ocak), Güney Kore (20 Ocak) ve Amerika Birleşik Devletleri’nden (23 Ocak) birer olgu bildirildi.

21 Ocak tarihinde doğrulanmış olgu sayısı 282 iken, 22 Ocak’ta 314, 23 Ocak’ta 581’e yükseldi. 24 Ocak itibarıyla doğrulanmış olgu sayısı 846.

846 VAKA, 25 ÖLÜM

Doğrulanmış olguların sadece %15’inin salgının başladığı yer olarak tahmin edilen canlı hayvan pazarı ile temasları olduğu öğrenildi. Bu durumda diğer olgulardaki bulaşların insandan-insana olduğu düşünüldü. 846 olgunun, 830’u Çin’den bildirildi. Çin dışında virüs 6 ülkeye (Japonya, Güney Kore, Vietnam, Singapur, Tayland, ABD) seyahat eden kişiler aracılığı ile giriş yaptı. Ancak bunlardan Vietnam’daki olgunun Çin’de hiç bulunmadığı, Wuhan’ı ziyaret eden bir aile üyesi ile yakın temas sonucunda insandan insana bulaştığı sonucuna varıldı.

Diğer “imported” olguların hepsinde Wuhan’a seyahat öyküsü vardı. Şimdiye kadar Çin’de görülen 830 olgunun 177’sinin ağır bir zatürreyle seyrettiği ve 25 olgunun öldüğü bildirildi. 16 sağlık çalışanı hastalarla temas sonucu enfekte oldu.

BULAŞMA YOLLARI

Koronavirüs'ün bulaşması enfekte (bulaşmış, etkilenmiş) kişilerin öksürmesi, hapşırması veya konuşmasıyla çevreye yayılan solunum salgılarının direkt olarak solunması yoluyla ve dolaylı yoldan eller aracılığıyla alınıp burun veya ağıza temas edilmesiyle bulaşır. Ayrıca fekal-oral yolla da (dışkıda bulunan virüsün suya karışması vb. ile ağızdan alınması) bulaşabilir. Yeni bulanan koronavirüsün hangi oranda insandan insana bulaştığı henüz bilinmemektedir. Hastalarda ani bir başlangıç görülmektedir. En sık görülen klinik bulgular; yüksek ateş, öksürük ve nefes darlığıdır. Enfekte kişiler hastane ortamlarında hızla izole edilmelidir. Hastalık Korunma ve Kontrol Merkezleri ile Dünya Sağlık Örgütü tarafından geliştirilen tanı testi Türkiye Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü Mikrobiyoloji Referans Laboratuvarında bulunmaktadır.

---

 

BUNLARA DİKKAT EDİN

Solunum yolu ile bulaşan tüm virüslerden korunmak için:

• Eller sık sık alkol bazlı sıvılar veya sabun ve su kullanarak temizlenmelidir;
• Öksürürken ve hapşırırken ağız ve burun bükülmüş dirsek içi veya mendil ile kapatılmalı, mendil atılarak eller yıkanmalıdır;
• Kapalı ortamlar sık sık havalandırılmalıdır;
• Ateş ve öksürüğü olanlarla yakın temastan kaçınılmalıdır (1 metre çapındaki alan);
• Çiğ veya az pişmiş hayvansal ürünler tüketilmemelidir;
• Ateş, öksürük ve nefes almada zorluk yaşayan kişiler, erken tıbbi yardım almak için bir sağlık kuruluşuna başvurmalı ve seyahat geçmişleri varsa sağlık uzmanıyla paylaşmalıdırlar;
• Koronavirüslere karşı aşı veya özel bir antiviral ilaç bulunmamaktadır. Bu nedenle hastalara semptomatik tedavi (sonuçları hafifleten, hastalık seyrinin etkilerini azaltan) uygulanmaktadır.

DİPNOTLAR:

(1) Türk Mikrobiyoloji Cemiyeti Bilgilendirme Notuna göre

(2) HCoV-229E, HcoV-OC43

(3) “Severe Acute Respiratory Syndrome Coronavirus” (SARS-CoV)

(4) “Middle-East Respiratory Syndrome Coronavirus” (MERS-CoV)