Resmi Gazete'de yargıya 'mecelle' ayarı

Resmi Gazete'de dün yayımlanan Türk Yargı Etiği Bildirgesi'nin ilk cümlesinde, İslami özel hukuk kurallarının bir bileşkesi olarak derlenmiş ve son yarım yüzyılında şer’i mahkemelerde özel hukuk ilişkilerinin düzenlenmesinde kullanılmış olan Mecelle'den alıntıya yer verildi. Bildirgede hakim ve savcılar için kullanılan 'bağımsız görünme' ve 'atama, yer değiştirme ve…

Kadir Sev

Resmi Gazete'nin dünkü sayısında Hakimler ve Savcılar Kurulu'nun “Türk Yargı Etiği Bildirgesi” adlı bir kararı yayımlandı.

Belge metninde, hakim ve savcılarda olması gereken özellikler 8 ana başlık altında şöyle sıralanıyor:

Hakimler ve savcılar;

  • İnsan onuruna saygılıdır, insan haklarını korur ve herkese eşit davranırlar,
  • Bağımsızdırlar,
  • Tarafsızdırlar,
  • Dürüst ve tutarlıdırlar,
  • Yargıya olan güveni temsil ederler,
  • Mahremiyeti gözetirler,
  • Mesleğe yaraşır şekilde davranırlar,
  • Yetkindir ve mesleklerinde özenli davranırlar

Ana başlıklarda yer verilen özellikleri 61 maddede somutlaştırmışlar.

Birkaç örnek vermekte yarar var. Bağımsızdırlar, ana başlığı altında şu sözler yer alıyor:

… bağımsızlıklarıyla adil yargılanmanın ve hukuk devletinin güvencesidirler… Yargı bağımsızlığının, yargılama fonksiyonunun baskı ve tesirden uzak bir şekilde yerine getirilmesi için tanındığının bilinciyle hareket ederler… Bağımsızlıklarına doğrudan ya da dolaylı olarak etki edebilecek baskı ve tesiri kayıtsız şartsız reddederler… Kararlarını kişilerin kurumların ya da kamuoyunun tepkisini çekeceği endişesi duymaksızın ve onları memnun etme kaygısı taşımaksızın bağımsız olarak verirler… Yargıya güvenin sağlanması ve sürdürülebilmesi için bağımsız olmak kadar, bağımsız görünmenin de önemli olduğu bilincindedirler… (Ben koyulaştırdım - K.S.)

Bu belgede Bildirge özelliği aramak boşuna; özlü ve güzel sözlerin ardı ardına sıralanmasıyla oluşturulmuş. İçinde ne ararsanız var.

Sözgelişi:

(Hakim ve savcılar) özü sözü bir kişilikleriyle oldukları gibi görünür ve göründükleri gibi olurlar… Mesleklerinin yaşamlarına kattığı değer ve yüklediği sorumluluğun bilinciyle görevlerinin gerektirdiği hassasiyetle davranırlar… Nezaket ilkeleri çerçevesinde hareket ederler… Tutarlılığı sabit fikirlilik olarak yorumlamazlar ve toplumsal değişimleri dikkate alırlar… Mesai saatlerine uyarlar… Kamu hizmetlerini aksatmamak için özen gösterirler… Mesleki yetkinliklerini artırmanın önemini bilirler…

Hakim ve savcılarda bulunan şu olumlu özellik dikkatlerden kaçmamalı:

… Atama, yer değiştirme ve özlük haklarına ilişkin diğer hususlarda, hak ve adalete uygun düşmeyen bir istekte bulunmazlar…

Yargının tek merkezden yönetildiğini ve bu tür sözlerin gerçek yaşamda karşılığının olmadığını herkes biliyor.

HSK’nin, seçimlere birkaç gün kalmışken, yargının bağımsız olduğu algısı uyandıracak bir karar alıp bildirge adıyla Resmi Gazetede yayımlamasının bir nedeni olmalı.

BİLDİRGEDEKİ MECELLE İZLERİ

Mecelle, her ne kadar modernleşme çabalarının bir ürünü olarak değerlendiriliyorsa da sonuçta bir Osmanlı hukukudur. İslami özel hukuk kurallarının bir bileşkesi olarak derlenmiş ve son yarım yüzyılında şer’i mahkemelerde özel hukuk ilişkilerinin düzenlenmesinde kullanılmıştır.

Türkiye’deki yargı bağımsızlığına güzellemeler yapılan Bildiri metninin ilk cümlesinde, mecelleden alıntı yapılmış olmasının bir anlamı olmalı:

… Hakimler ve savcılar (…) Türk Yargısının itibarını da yükselteceğinin bilincinde olan ‘hakim, fehim, müstakim, emîn, mekîn ve metîn’ insanlardır…

Bu sözlerin Mecelle’nin 1792’nci maddesinde yer aldığını, Yargıtay Başkanlığı'nın Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) Türkiye işbirliğinde Bursa Çelik Palas’ta Haziran 2016’da düzenlenen "Yargıda Şeffaflık" temalı Üçüncü Uluslararası Yüksek Mahkemeler Zirvesinde, Yargıtay Başkanı Cirit’in sözlerinden öğreniyoruz:

Mecelle'nin 1792'nci maddesinde belirtildiği üzere, 'Hakim; hakim fehim, müstakim ve emin, mekin, metin' olmalıdır. Günümüz Türkçesiyle ifade etmek gerekirse, Hakim; bilge, anlayışlı, doğru ve güvenilir, saygın, metin olmalıdır.