Kriz dizileri vurdu, olan emekçiye oldu

İSMMMO yaptığı “Dizi Ekonomisi – Mayıs 2010” araştırması krizle birlikte küçülen dizi sektöründe istihdamın yaklaşık 50 bin kişi daraldığını, ücretlerin yüzde 40 oranında düştüğünü ortaya koydu.

İstanbul Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler Odası’nın (İSMMMO) yaptığı “Dizi Ekonomisi – Mayıs 2010” araştırması medyada star oyuncuların aldığı ücretler öne çıkarılarak yer aldı. Ancak araştırma krizin vurduğu dizi sektöründe ağır koşullarda, düşük ücretlerle çalışan dizi ve set emekçilerinin şimdi de işsizlik sorunuyla yüzyüze olduğunu ortaya koydu.

Rapora gore tüm hareketliliğe karşın sektör 2008’e göre yüzde 30 oranında küçülerek 1 milyar TL’den 700 milyon TL’ye geriledi.

Sektör, kriz nedeniyle her üç diziden birini kurban verdi. Eylül 2008’de 11 ulusal kanalda yayınlanan yerli dizi sayısı 63 iken, Mayıs 2010 itibariyle bu sayı 7 ulusal kanala ve 42 yerli diziye indi.

Raporda, 150 bin kişinin istihdam edildiği sektörde krizle birlikte 50 bin kişinin işini kaybettiği belirtildi. Veriler büyük bir çoğunluğu güvencesiz çalışan emekçilerin krizle birlikte ilk tasarruf kalemi olarak görüldüğünü de ortaya koydu.

Sektördeki ücretler yüzde 40 oranında düştü

Eylül 2008’de yaptığı araştırmayla 2005-2008 yıllarında adeta “patlama” yaşayan dizi ekonomisinin, 1 milyar TL’lik bir ekonomik güce eriştiğini ortaya koyan İSMMMO, son yaptığı araştırmayla sektördeki küçülmeye işaret etti. İSMMMO’nun araştırmasına göre geçen yıl yaşanan krizle birlikte kanallar, yapımcı şirketlere ödedikleri ücretlerde yüzde 30 ila 50 oranında değişen indirimler yaptı.

İşlerini kaybetmek istemeyen yapımcıların büyük çoğunluğu bunu kabul etti. Yapımcılar da aynı şeyi oyuncular ve teknik ekipten talep edince sektördeki ücretler de ortalama yüzde 40 oranında düştü. Halen kriz öncesi seviyelere gelinemedi.

Kriz nedeniyle reklam gelirleri azalan kanallar, hem yayınladıkları dizilerin sayılarını azaltırken, hem de düşük maliyetli sitcom tarzı dizilere ekranlarına açmaya başladılar. Sitcom diziler, bölüm başına maliyetleri daha düşük olduğu için tercih ediliyor.

Kriz öncesinde sektördeki çalışanların sayısının 150 bini bulduğu tahmin ediliyordu. Krizle birlikte zaten güvencesiz çalışan çok sayıda emekçi işlerinden oldu. Yüksek bütçeli diziler genelde 60 ila 100 kişilik ekiplerle çekilirken, krizle birlikte rağbet gösterilen sitcom’lar en fazla 30 kişilik ekiplerle çekiliyor. Üstelik stüdyo ortamında çekildiği için bir yapımcı, teknik ekibi birkaç dizi için ortak da kullanabiliyor.

Oyuncu ücretleri düştü
Türkiye’de dizilerin bütçesinin yüzde 20 ila 30’unu oyuncu ücretleri oluşturunca ilk tasarruf kalemi de oyuncu ücretleri oldu. Zaten dizilerde yıldız başrol oyuncuların ücretleri ile diğer oyuncuların ücretleri arasında bir uçurum olduğu biliniyor. Krizden önce bölüm başına 10 ila 30 bin TL arası ücret alan başrol oyuncularının ücretlerinin krizle birlikte 5 ila 20 bin TL aralığına düştüğü belirtiliyor.

Ücret eşitsizliği dikkat çekiyor

Dizilerde yıldız oyuncular bölüm başına 5 ila 20 bin TL arasında ücret almaya başlarken, aynı koşullarda çalışan ünlü olmayan bir oyuncu 1-5 bin TL ücret alıyor. Eğer bu oyuncu cast ajansı tarafından gönderilmişse ücret 1-3 bin TL arasında değişiyor.

Cast Ajansları: Oyuncu fabrikaları
Dizilerin oyuncu ihtiyacını karşılayan ‘oyuncu fabrikası’ olarak da anılan cast ajanslarının sayısı da dizi sektörünün büyümesiyle birlikte patlamıştı. Sayıları 100 bulun bu ajansların kayıtlı oyuncu adayı sayısının 50 bini bulduğu ifade ediliyor. Cast ajanslarına şöhret olmak isteyen ya da ek gelir kazanmak için her meslekten insanın başvurduğu belirtiliyor.

Oyuncu olabilmek için para ödüyorlar
Türkiye’nin önde gelen cast ajanslarına günde ortalama 50 kişi başvuruyor. Başvuru yapanlar oyuncu olabilmek için 40 ila 200 TL arasında değişen başvuru ücretleri ödüyor.

Cast ajanslarından sağlanan oyuncular dizilerde genellikle yalnızca görüntü figüranı veya 10 saniyelik hikayeyi etkilemeyecek küçük rollerde kullanılıyor. Görüntü figüranları çok uzun saatler setlerde bekleseler de aldıkları ücret 30 TL’yi aşmıyor. Bir cümlelik bir diyalogu olan oyuncu, cast ajansı aracılığıyla sete gitmişse, en fazla alacağı ücret 70 ila 100 TL oluyor. Oyuncuyu direkt yapımcı şirket çağırırmışsa, bir cümlelik yani 10-20 saniyelik diyaloglu bir rol için aldığı ücret, 50 TL’den başlıyor 200 TL’ye kadar çıkabiliyor. Ancak hikayede önemli olan küçük bir rol alındığında ise ücret bölüm başına 500 TL’yi buluyor.

Yönetmen ücretleri de düştü
Türkiye’de iyi reyting alan bir dizinin yönetmeni kriz öncesinde bölüm başına 20-25 bin TL kazanıyordu. Şimdilerde ise iyi dizilerin yönetmen ücretlerinin 10-15 bin TL seviyesine düştü.

(soL-Haber Merkezi)