Venezuela’da çalışma hayatında yeni düzenlemeler

Venezuela, eski yönetimden devraldığı ve sırtında bir kambur olarak taşıdığı eski iş yasasını ortadan kaldırmak için sürdürdüğü çalışmalarına son noktayı koymak üzere. Yeni iş yasasıyla birlikte, Venezuela’daki sosyalist dönüşümler açısından önemli bir adım atılmış olacak.

Venezuela’nın yürürlükteki iş yasası 1997’de dönemin devlet başkanı Rafael Caldera tarafından onaylanmıştı. Kısaca “Caldera Yasası” olarak anılan bu yasa tahmin edilebileceği gibi IMF dayatmalarıyla şekillendirilmiş bir yasa. Başta kıdem tazminatı olmak üzere pek çok hak bu yasayla işçilerin elinden alındı.

İşçiler ne talep ediyor?
2003 yılından bu yana işçiler ve başta Ulusal İşçi Sendikası (UNETE) olmak üzere işçi örgütleri, var olan iş yasasının değiştirilmesi için çeşitli eylemler düzenliyorlar. Esas somut adımlar ise 2003’te ilk önerisi sunulan yeni iş yasası ve 2007 yılında Venezuela Komünist Partisi (PCV) tarafından önerilen “Sosyalist İşçi Konseyleri Özel Yasası”ndan oluşuyor.

Sosyalist işçi konseylerine yasallık kazandırmak üzere Ulusal Meclise sunulan yasa henüz onaylanmadı. Ancak Venezuela’nın pek çok bölgesindeki iş yerinde İşçi Konseyleri bir süredir faaliyet gösteriyor. İşçiler bu konseyler aracılığıyla üretim ve yönetim süreçlerinde aktif rol oynuyor, işçi denetimini hayata geçirecek zemine kavuşuyorlar. Sendikalardan bağımsız işleyen bu konseyler, yasanın onaylanmasıyla birlikte konsolide edilmiş olacak. Şubat 2011’de bölgesel toplantılarını gerçekleştirmiş olan İşçi Konseyleri, Mayıs ayında da ilk ulusal toplantısını düzenlenmişti.

Geçtiğimiz temmuz ayında ise iki binin üzerinde işçi Ulusal Meclis’e yürüyerek “Sosyalist İşçi Konseyleri Özel Yasası”nın kabul edilmesini ve iş yasasının (LOT) yürürlüğe girmesi için adımlar atılmasını talep etmişti. Talepleri, toplanan yaklaşık 50 bin imzayla ve Venezuela Anayasası’nın 240. maddesinde ifade edilen “halkın yasama hakkı” çerçevesinde sunulmuştu.

Ekim ayında gerçekleştirilen gösterilerde ise, Chávez iktidarıyla birlikte devletleştirilen elektrik ve çelik şirketleriyle, yine devletleştirilen süpermarket zincirlerinde çalışan işçiler, işçi denetimi ve çalışma koşullarının iyileştirilmesi gibi talepleri dile getirmişlerdi.
Hatırlanacağı gibi 2007 yılında elektrik sektörü devletleştirilmiş, 14 elektrik şirketi bir araya getirilerek tek bir birim oluşturulmuştu. Bu yapının bir parçası olan ulusal elektrik şirketi Corpoelec işçileri 10 Ekim’de merkez ofislerinin önünde protesto gerçekleştirmişlerdi. Protestolarının merkezinde ise işyeri yönetim konseyleri aracılığıyla işlevsellik kazanan işçi denetiminin işleyişine köstek olacak adımların atılıyor olması vardı. İşçiler, yönetim konseyinin tek işçi üyesi olan Joaquin Osorio’nun görevinden alınarak yerine sağcı olduğu bilinen iki kişinin getirilmesine karşı çıkıyorlardı.

Süpermarket zinciri Exito da 2010 yılında devletleştirilmiş ve Bicentenario adını almıştı. Süpermarket işçileri, işyerlerinin devletleştirilirken atılacağı sözü verilen pek çok adımın hala atılmadığı gerekçesiyle yine Ekim ayında bir protesto yürüyüşü gerçekleştirmişti. Şikâyetlerin başında toplu sözleşme görüşmelerinin gecikmesi, işçi denetiminin olmayışı ve kötü çalışma koşulları geliyordu.

1 Mayıs’tan önce yeni iş yasası
Eylemlerin ardından Kasım ayında Chávez, gerçek bir devrimci iş yasası sözü vererek bu yasanın, devrimin işçilere borcu olduğunu söylemiş ve yasanın bir başkanlık kararnamesiyle çıkarılması planlanmıştı. Chávez’e kararname çıkarma yetkisi, Aralık 2010 tarihinde Ulusal Meclis kararıyla 18 ay süreyle verilmişti.

Ancak Venezuela Komünist Partisi (PCV) ve Ulusal İşçi Sendikası (UNETE), yasanın başkanlık kararnamesiyle değil ulusal mecliste yapılacak uzun boylu tartışmaların ardından ve işçi sınıfının doğrudan katkısı alınarak hayata geçirilmesi gerektiğine ilişkin görüşlerini açıklamıştı.
Geçtiğimiz hafta Chávez yeni iş yasası taslağının hazırlanması sürecinde görev almak üzere bir Başkanlık Komisyonu oluşturulduğunu açıkladı. 16 kişilik komisyon, hükümet ve halk düzeyinde temsilcilerden oluşuyor. Komisyon, yeni iş yasasının hazırlanması sürecinde görüş ve öneri toplamakla sorumlu olacak. Geride bırakılan dönemde yasayla ilgili toplumsal farkındalık yaratmak üzere 15 eyalette çalışmalar yapıldı ve toplam 657 bin imza toplandı. Ancak esas hedef 1 milyon 300 bin imza toplanması. (1)
Komünist Parti ise Birleşik Eylem Planı hazırlayarak başta UNETE’ye bağlı olmak üzere çok sayıda işçiyi bir araya getirdi, komisyona önerilerini sunmak için çalışmaya başladı.

Taşeron işçiliğin kaldırılması
Geçtiğimiz cuma günü daha önceden devletleştirilmiş olan Sidor çelik fabrikasında hala taşeron olarak çalışan 1723 işçi kadrolu devlet işçisi statüsüne alındı. Geriye kalan 2200 işçinin de kadrolu devlet işçisi yapılması çalışmalarını yürütmek üzere kısa zamanda merkezi bir komisyon oluşturulacak. (2)

Daha önceden yapılan açıklamalar doğrultusunda, Grafitos del Orinoco ve Sidetur şirketlerinin de önümüzdeki haftalarda devletleştirilmesi, buralarda da taşeron işçiliğin kaldırılması bekleniyor.

Etkin Eratalay

Kaynaklar:
(1) http://venezuelanalysis.com/news/6684
(2) http://venezuelanalysis.com/analysis/6702