Neden büyükannelerimiz var?

Exeter ve Cambridge Üniversitesi'nden iki bilim insanının yaptığı araştırma katil balina, pilot balina ve insanlar arasındaki önemli bir evrimsel bağlantıyı ortaya çıkardı.

Aralarında büyük yapısal farklılıklar bulunmasına rağmen, yaşam sürelerinin erken bir döneminde üremeye son verdiği bilinen üç türün, katil balina, pilot balina ve insanların dişileri, menopoz sonrası dönemde yaş ilerledikçe, genetik olarak torunlarını giderek artan bir ilgi ve yardım severlikle büyütmeye eğilimli oluyorlar ve dolayısıyla yaşlı dişiler etrafındakilerinin hayatta kalması için elinden geleninin en iyisini yapıyorlar.

Dr Rufus Johnstone ve Exeter Üniversitesi, Biyoloji Bilimleri Fakültesi'nden Dr. Michael Cant'ın ilk olarak 1950'lerde, bir makalede gündeme getirdikleri "büyükanne hipotezi"ne göre, yaşam süresini tamamlamadan önce bir dişinin üreme etkinliğinin durması anlamına gelen menopozun, sosyal bir gruba yarar sağlayacak bir biçimde evrimleşmiş olması mümkün olabilir, çünkü büyükanneler yeni doğmuş yavruların bakımında büyük bir rol üstleniyorlar.

Araştırmacılar, balina ve insanların üremenin kâr ve zararını, üremeyi durdurmanın kâr ve zararıyla nasıl dengelediklerine dikkat çekiyorlar. "Büyükanne rolü" yaşlı dişilerin üreme bilgisini paylaşarak grup içindeki üreme oranı başarısını artırırken, üremeyi kesen büyükannelerin yavruların bakımıyla meşgul olması, genç dişilerin yiyecek kaynaklarına daha kolay ulaşmalarına olanak sağlıyor.

Cambridge Üniversitesi, Zooloji Bölümü'nden Dr. Rufus Johnstone araştırmanın önemini "Menopoz olan canlılarda neden bu özelliğin evrimleştiğine dair, ilk kez geçerli bir açıklama sunan ortak bir bağlantı bulduk. Bu büyükanneliğin ve menopozun evriminin işlevine ilişkin tek açıklama olmayabilir fakat neden bu özelliğin hayvanlar aleminde çok az türle sınırlı kaldığını açıklayabilir" sözleriyle ifade ediyor.

Johnstone ve Cant, katil balinalar, kısa yüzgeçli pilot balinalar ve insanlar arasındaki akrabalık dinamiklerini incelemek için matematiksel bir model geliştirdiler.

Bu modelin ortaya çıkardığı sonuca göre menopoz sonrasında yaşlı dişiler, yavrularla yakın bir bağ kuruyorlar. Bilim insanlarına göre bu da balinalar ve büyük insansı maymunların sosyal yapılarındaki büyük farklılık nedeniyle gözden kaçabilecek, "altta yatan" bir benzerliğe işaret ediyor.

Araştırmacılara göre, yapılan analizler tüm uzun ömürlü sosyal memelilerde, özellikle büyük insansı maymunlar ve dişli balinalarda menopoz ve üreme sonrası yardımlaşmanın neden evrimleştiğini açıklıyor.

İnsanlar ve menopoza giren balinalardan farklı olarak, diğer uzun ömürlü memelilerde, üremek için grubu terk edenler erkekler olurken, dişiler annelerinin yanında kalıyor. Araştırmaya göre bu tür durumlarda dişiler, torunlarını yetiştirmeye yardımcı olmak için üremeyi kesmek yerine üremeyi yeğliyorlar.

(soL - Haber Merkezi)