soL (DIŞ HABERLER) Döşemeci güveler olarak bilinen bitki zararlılarının, yapraklarını yememesi için hasta numarası yapan bitki, onları durduruyor.
Hasta taklidi yaptığı bilinen ilk örnek olan bu bitki aynı zamanda bitki yapraklarındaki sık görülen ve alacalılık olarak bilinen durumu da açıklığa kavuşturuyor.
Keşif, Evolutionary Ecology (Evrimsel Ekoloji) isimli bilim dergisinde yayımlandı.
Yapraklarda alacalı desenler
Alacalılık, çiftçiler tarafından bilinen ve pek çok bitki türünü etkileyen bir durum olarak biliniyor. Alacalı bitkilerin yapraklarının yüzeyinde, çeşitli nedenlerden kaynaklanabilen farklı renklerde desenler gözlenir.
Bunlardan en sık rastlanılanı, yapraktaki hücrelerin klorofillerini ve dolayısıyla fotosentez kabiliyetlerini (klorofil bitki hücrelerinde fotosentezin yer aldığı kloroplast organelinde, bulunan renk pigmentidir, ışıktan fotosentez için gereken enerjinin elde edilmesini sağlar ve yapraklara yeşil rengini verir) kaybetmesiyle oluşan beyazlıklardır.
Teorik olarak, yapraklarında alacalılık bulunduran bitkiler, kendilerinin besin üretimi için gerekli olan, fotosentez yapma yetenekleri sınırlanmış olduğundan (fotosentezdeki bu besin üretimi esnasında gerçekleşen kimyasal reaksiyonlar sonucu karbondioksitten oksijen üretimi de gerçekleşir) dezavantajlı gibi görünürler.
Ancak bir grup botanikçinin şans eseri yaptıkları bir keşif bunun pek de öyle olmayabileceğini ortaya koydu.
Zararın izleri taklit ediliyor
Almanya'nın Bayreuth Üniversitesi'nden Sigrid Liede-Schumann ve meslektaşları Ulf Soltau ve Stefan Dotterl, Ekvador'un güneyindeki ormanlarda, orman tabanının örtüsünü oluşturan bitkiler (ormandaki yüksek ağaçların oluşturduğu kubbe altındaki gölgede yaşayan bitkiler) üzerine çalıştıkları esnada, düz yeşil renkli yaprakları ile bilinen Caladium steudneriifolium adlı bitkinin etrafındaki alacalı yapraklı bitkilere oranla döşemeci güveler tarafından çok daha fazla zarar görmüş olduğunu fark ettiler.
Döşemeci güveler larvalarını yapraklara yayarlar ve kurtçuklar larvadan çıktıklarında arkalarında verdikleri zarara istinaden beyaz bir iz bırakarak bitkinin yapraklarını yemeye başlarlar.
Liede-Schumann, alacalı desenlerle larvaların bıraktıkları bu izlerdeki benzerliğin, döşemeci güveleri yumurtalarını yaymaktan vazgeçirebileceğini söylüyor.
Seçilim avantajı sağlayan bir özellik
Liede-Schumann bitkinin özellikle hasta taklidi yaptığı kanaatinde alacalı yapraklar üreterek önceden döşemeci güveler tarafından zarara uğramış gibi yapıyor. Bu da güveleri, bitkinin yapraklarındaki çoğu besin maddesinin zaten yenilmiş olduğunu sanarak yumurtalarını o bitkiye yaymamaya itiyor.
Düz yeşil bitkilerin ve alacalı yaprakların popülasyonda beraber bulunmaları durumu ise türün tamamının uzun-süreli var olma başarısını arttırmasında etkili.
Alacalı yaprakların oluşmasıyla, güveler tarafından yenmemenin getirdiği kazancın, azalan fotosentez kabiliyetiyle kaybedilenlerden daha fazla olduğunu düşünen araştırmacılar, alacalılık özelliğinin yabani bitkilerde seçilim avantajı sağladığı için varlığını sürdürdüğünü öne sürüyorlar.