Erdoğan'ın yurtdışındaki camileri

Diyanet İşleri Başkanlığı'nın bir kuruluşu olan Türkiye Diyanet Vakfı'nın dünyanın 140 ülkesinde bin şubeyle çalışma yaptığını biliyor muydunuz? Oldukça geniş bir ağdan söz ediyoruz. AKP'nin pek çok alanda yaptıklarını fazlasıyla abarttığı iyi bilinir. Ama bu kapsamdaki faaliyetler incelendiğinde Diyanet'in yurtdışındaki etkinliği için ne söylense az...

Şubelerle örgütlenen Diyanet Vakfı'nın dışarıdaki en önemli çalışmalarından bir tanesi cami inşaatları ve biz herhalde cami işte ne var bunda deyip geçmeyeceğiz.

Camiler, tarih boyunca hiçbir zaman yalnızca cemaatin ibadet etmek için toplandıkları mekanlar olmadı. Bu düzenli toplantılar siyasi ve sosyal örgütlenme için elverişli bir zemin sunuyordu. Üstelik, İslam'ın din adamlarının, sağ tarafından dillendirilen yaygın iddianın aksine, cemaatin üzerinde hep doğal ve güçlü bir etkisi vardı. Din adamı siyasi ve sosyal konularda insanları yönlendirme gücüne sahipti. Bu ibadetin bir parçası olarak görülen hutbe veya vaaz vesilesiyle de gerçekleşebiliyordu, din adamının ibadet dışında kurduğu ilişkilerle de...

Dahası, inşa edilen camilerin pek çoğu da bu amaçlar düşünülerek yapılıyordu. Camilerin hemen yanına veya cami kompleksinin bir parçası olarak inşa edilen sosyal mekanların cemaatin mekanda geçireceği zamanı uzatmak, dolayısıyla kurulacak siyasi ve sosyal ilişkiyi derinleştirmekten başka amacı olamazdı.

Diyanet Vakfı'nın yurtdışında yaptığı veya yapımına yardım ettiği camiler de yalnızca o ülkelerde yaşayan müslümanların ibadet mekanı ihtiyacını karşılamak üzere düşünülmüyor. Üstelik vakıf yalnızca inşaatı desteklemiyor, ilişki inşaattan sonra da din adamı desteğinden maddi yardımın sürekliliğine kadar çok sayıda başlıkta devam ediyor. AKP, Diyanet Vakfı aracılığıyla, camileri yurtdışındaki etkisini güçlendirmek için projelendiriyor ve kullanıyor.

Vakfın sitesinde bu camilerle ilgili uzunca bir liste var. Makedonya, Lübnan, İngiltere, ABD, Mali, Kırgızistan, Kosova, Filipinler, Kazakistan, Kırım, Haiti, Arnavutluk, Somali, Rusya, Filistin, Cibuti, Belarus... Bu ülkelerde ya yakın zamanda bir cami inşa edilmiş ya da halen yapımı devam eden camiler var. Üstelik bazı ülkelerde cami sayısı birden fazla ve yapımı daha eskiden tamamlanmış camiler de listede yok. Almanya başta olmak üzere Avrupa'daki camiler bu kapsamda ve listede bulunmuyorlar mesela...

Diyanet Vakfı bu çalışmalarını özenle duyuruyor, bu konuda Türkiye'de sürekli toplantılar düzenliyor, kampanyalar organize ediyor ve destek topluyor. Yurtdışı camileri AKP Türkiyesi'nin dışarıdaki gücü ve etkisini göstermek için sınırlar dahilinde bir tür propaganda malzemesi aynı zamanda.

Erdoğan'ın bizzat ilgilendiğini hiç saklamadığı, yurtdışı seyahatlerinde her fırsat bulduğunda gündeme getirdiği ve muhataplarıyla anlaşma zemini aradığı bu konu elbette rahatsızlık da yaratıyor.

AKP'nin camileri kullanmasından huzursuz olan ülkelerin başında gelen ve çok büyük bir müslüman nüfus barındıran Almanya, bu camilere Türkiye'den gelen paranın kesilmesi için uğraşırken parayı verenin hutbenin içeriğini belirlediğini açıkça ifade ediyor örneğin.

Başka bir büyük ülkede, ABD'deki camiler AKP ile Fethullahçıların rekabetinin merkezlerinden biri olarak gündeme geliyorlar.

Yine mesela Arnavutluk ve Kosova'da inşa edilen devasa cami kompleksleri Balkan basınında sıklıkla haber oluyor ve Erdoğan'ın bölgesel hedeflerine dikkat çekiliyor.

Örnekleri çoğaltmak mümkün... Ama veriler hep aynı doğrultuyu gösteriyor.

Camiler tıpkı Türkiye'de olduğu gibi, yurtdışında da AKP ve Erdoğan'ın amaçları doğrultusunda kullanılan mekanlar. Üstelik tıpkı Türkiye'de olduğu gibi kutsallığın ve insanların ibadet ihtiyaçlarının arkasında kolayca kamufle edilebilecek ve başka amaçlar için işlevlendirilirken bir tür dokunulmazlığa sahip yerler.

Bu bağlamda diplomatik tartışmalara da konu olabilecek yurtdışındaki bu camilerin hem inşaatlarını, hem de sonrasında bu camilerin merkezinde durduğu işleri dikkatle takip etmekte yarar var. AKP Türkiyesi sınır ötesinde patronların faaliyetleri, diplomatik ve askeri girişimleriyle etkinlik gösteriyor, bu doğru. Ancak yurtdışındaki camiler de bu tabloyu tamamlayan önemli bir unsur olarak AKP Türkiyesi'nin amaçları ve verili durumu hakkında çok sayıda ipucu sunuyor.