Mustafa Kemal ve yol arkadaşlarının öncülüğünde, Anadolu’nun onurlu mücadelesiyle kuruldu.
AKP yıktı. Bunun için iktidar olmuştu. Emperyalizm kendisine köle bir rejim ve bölünmeye hazır bir ülke istiyordu.
*****
Cumhuriyet iktidarın “yaratan”dan alınması ve yeryüzüne indirilmesidir; kilisenin, halifenin toplumsal gücünün sonlandırılması, yönetimin, siyasetin dünyevileştirilmesidir; insanın tebaa konumundan kurtarılması, yurttaş düzeyine yükseltilmesidir; monarşiye, krala, saltanata, saraya, padişaha, ulemaya karşı halkın iradesidir.
Cumhuriyet tarihsel bir kopuş, sosyalist atılımın ayağını basacağı zemin, sosyalist mücadele açısından kırmızı çizgidir.
*****
Bizde önce saltanatın, sonra hilafetin ilgası, yerine seçimle belirlenmiş bir meclisin oluşturulması cumhuriyettir. Cumhuriyet Mustafa Kemal’in şu sözleridir: “Biz ilhamlarımızı gökten ve gaipten değil doğrudan doğruya hayattan almış bulunuyoruz.”
AKP’nin cumhuriyetle derdi tam da buradadır. AKP dinci bir parti ve bunun gereği olarak iktidarı yeniden hilafete, dine vermeye, bir saltanat rejimi kurmaya çalışıyor.
*****
1923 cumhuriyeti çürümüş ve tükenmiş Osmanlı feodalitesinin yerine modern bir devletin inşasıydı. Sınıfsal olarak burjuva devrimiydi. Modernliğin ölçütü batıydı, kapitalizmdi. Laikliği ve halkçılığı bu bağlam içinde anlam buluyordu.
Laiklik ve meclis iradesi hilafet ve saltanattan kopuşu, yani halkçılığı tanımlıyor, Anadolu’nun yeni toplumsallığını belirliyordu.
Ama bu karakter söz konusu devrimci kopuşun sınırlarını da çiziyordu. Cumhuriyetin burjuva karakteri, kendisinin kaderi oluyordu.
Cumhuriyet halk iradesi demekti, halkın iradesi mülkiyetin toplumsallaştırılmasını gerekli kılıyordu, oysa cumhuriyet toprağı ağalarda bırakıyor, fabrikaları teslim etmek üzere milli sermayeyi yaratmaya soyunuyor, sendikaları yasaklıyor, sosyalist fikirlerin önüne olmadık engeller çıkarıyordu.
Mülkü olmayan halkın ağaya kulluktan kurtulma, yönetme şansı bulunmuyor, saltanatı ve hilafeti devirmek siyaseti halka teslim etmeye yetmiyor, solsuz cumhuriyet hızla gericileşiyordu.
*****
Cumhuriyeti burjuvazi tesadüfen ele geçirmedi. Cumhuriyet kendisini burjuvaziye kendi elleriyle teslim etti. Burjuvazi CHP’ydi, Demokrat Parti’ydi, Adalet Partisi’ydi, ANAP’tı ve AKP’ydi, 1950’lerde semiren ticaret sermayesiydi, 1960’larda ithal ikameci modelle serpilen montaj sanayicileriydi, 1980’lerde ihracata yönelik kalkınmayla içimize giren emperyalist tekellerdi, burjuvazi 1. Meclis’in çatı onarım ihalesini alarak büyüyen Samanpazarı esnafı Koç sülalesiydi.
Bunların tamamı, 1940’lardan itibaren, yani bitleri biraz kanlanınca, cumhuriyetin sonunu getirmek için alenen ve elbirliğiyle çalıştılar. Yıkılış değişik noktalarda tarihlendirilebilir. Ancak gösterge olması bakımından Erdoğan’ın türban için “velevki siyasal simge” çıkışı ile Kılıçdaroğlu’nun “laiklik tehlikede değildir” inişini mutlaka bir yere not etmek gerekir.
*****
Şimdi artık bir cumhuriyet yok. Gökçek’in itiraf ettiği emir-demir rejiminde simgeleşen bir İslami faşizmi yaşıyoruz. “Millet iradesi” diyerek geldiler ve tek adam rejimini tesis ettiler. İktidarı burjuvaziye teslim eden cumhuriyetin bağrında doğdular.
*****
Elbette cumhuriyet yeniden kurulacak. Halkın iradesi yeniden tesis edilecek. Elbette Türkiye’nin toplumsal birikimi bu faşizmi püskürtecek. Ancak hiç kimse sonucun yine bir burjuva cumhuriyeti biçiminde gerçekleşeceğini sanmasın.
Evet hiç kimse tarihin tekerrür edeceği yanılgısına kapılmasın. Çünkü gözü paradan başka bir şey görmeyen patronların ne laikliğe ne de halka tahammülü var. Cumhuriyet patronları yarattı ve onlar cumhuriyeti yıktı. Yapacakları budur ve bundan bir ders çıkarılması gerekir. Cumhuriyet olacaksa patronsuz olacak.
Ve yine hiç kimse cumhuriyeti yeniden kurmak için dışarılara, “demokrasi” merkezlerinin müdahalelerine, orduya bel bağlamasın. Sorumluluk ve güç emekçi sınıflarda. Yıkılanı halk kurmuştu, aynı halk yıkılmayacak olanı yaratacak.
Sosyalizm güzel olacak. Halkın cumhuriyeti sosyalist olacak. Cumhuriyet sosyalist devrimle kurulacak.