Memleketin mevcut siyaset topluluğu, meraklılar, içinden geçilmekte olan ve giderek derinleşen olumsuz iktisadi konjonktürü anlamak için bu kitabı mutlaka ama mutlaka okumalıdır.

Nazif Ekzen ve Türkiye’nin Kısa İktisat Tarihi

İrfan ocağımız Mülkiye’nin yetiştirdiği külyutmaz bilge iktisatçılarından Nazif Ekzen Hocam, üstadım, ağabeyim 24 Ocak 2022 günü sonsuz yolculuğuna çıktı. Ve böylece 24 Ocakların kasveti daha da arttı.

Nazif Ekzen

Nazif Ekzen Hocam, Mülkiye mezuniyeti sonrasında Maliye Bakanlığı Tetkik Kurulu’nda iktisatçı olarak işe başladı. Yine Mülkiye’den üstadım Vecdi Seviğ’in yazdıklarından öğrendim ki Nazif ağabey, Vecdi üstada Maliye Tetkik Kurulu’nu anlatırken şu ibareyi de eklemeyi unutmamış: “Papirüs’ü çıkaran Cemal Süreya da burada”. O Kurulu düşünebiliyor  musunuz? Kurul, 1970’li yılların ilk yarısında çok ciddi araştırmalar ve raporlar üreterek hak ettiği övgüleri elde etmiştir. 

Maliye Tetkik Kurulu denilince benim aklıma ilk gelen 1903 yılında Türkiye Maliye Tarihi adında kitap yazan Fransız tarihçi A. Du. Velay’ın kitabının günümüz diline kazandırılması aklıma geliverir. Zaman zaman o kitaba dönüp bakarım. Ve oradan bir epirafiyi de sunumlarımda sıkça kullanırım: “Türkiye’nin mali tarihi, siyasi tarihin gerçek bir mukaddemesidir. İlki bilinmezse ikincisinde yanılgıya düşme tehlikesi vardır ve çoğu kez birbiriyle örtüşerek biri, diğerini tamamlar”. Bu sözü o kurulda yetişen iktisatçıların düstur edindiği düşünmüşümdür. O ocaktan / kuruldan yetişenler bir bakıma ekonomi politik geleneğini sürdüren iktisadi analizlere de kaynaklık yapmışlardır. Bugün hâkim analiz biçimi haline gelmiş bulunan “arttı-azaldı-aynı kaldının ötesine geçmeyen insansız, sınıfsız iktisat yorumlarını” düşününce gerçekten Kurul’un ve yetiştirdiği iktisatçıların kıymeti çok daha iyi anlaşılmaktadır.

İşte bu kıymetli iktisatçıların simge isimlerinden biri de Nazif Ekzen Hocam ve ağabeyimdir. Benim de mensubu bulunduğum Bağımsız Sosyal Bilimciler Grubu’nun (BSB) kurucu babalarından olan Nazif Hocamın son kitabından bahsetmek istiyorum.

Nazif Hocamın bu yapıtı; 

Giriş,

Kimin Planı?

İhtiras 

Şimdiki Zamanlar

başlıklarında dört ana bölüm ve bir de sonuç uyarılarını not ettiği Bitirirken kısmından oluşuyor ve Türkiye Ekonomisine dair bütünlüklü bir analizi, farklı bir ifade ile yukarıda yer verdiğim A.Du Velay’ın sözlerinde olduğu gibi dış ve iç politik gelişmeleri iktisadi parametrelerle ustaca yoğurarak bizlere aktarıyor. Ustaca derken Nazif Hocamın, önsözdeki şu satırlarını ilave etmeliyim: “Bu metinlerin altında yatan birikimin sağlanmasında emeği geçen iki insan: Doğan AVCIOĞLU’nu özlemle anıyor, Yalçın KÜÇÜK’e teşekkürlerimi sunuyorum. Onlar Hocam ve Ustamdılar”.

Bu kitap eski hikâyeleri anlatıyor, hiç eskimeyen eski hikâyeleri ya da oyuncuları değişse de görmekten usanmadığımız bir filmi… İlginç olan şu ki, Türkiye’de herkes, bu filmi her görüşünde, hiç görmemiş gibi yapıyor. Siyasiler, muhalefete düşünce filmin vizyondan kaldırılmasını istiyorlar, ama iktidara gelince senaryoya harfiyen uyuyorlar.

Aslında bir insan yaşamı kadar uzun, bu kısa tarih, İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra ABD’nin egemenliğinde kurulan yeni sistemin ikiz kardeşleri IMF ve Dünya Bankası’yla Türkiye’nin ilişkilerini ve -bir yenisi öncesinde- 20. stand-by anlaşmasını ele alıyor: Truman’dan Menderes’e, 27 Mayıstan 12 Eylül’e, Demirel’den Ecevit’e, Özal’dan Kemal Derviş’e ve R.T. Erdoğan’a.

Nazif Ekzen,  gizlenen birçok gerçeği gözler önüne seriyor; planlamaya 27 Mayıs’tan önce karar verildiğini, 24 Ocak 1980 kararlarının arkasındaki gerçek ismin Özal değil, Kemal Derviş olduğunu; Türkiye, ne zaman kendi programı ile gelişmeye kalksa, her seferinde Batı tarafından ihtiraslı bulunup reddedildiğini vb..

Bu kısa tarih, uzuuun bir tarihsel dönem içinde, Merkez ile bir çevre ülkesi arasındaki ilişkinin serüvenini anlatıyor ya da Ekzen’in, kitabını ithaf ettiği Avcıoğlu’nun diliyle söylersek bir ‘koloni’de, ‘cici demokrasi’nin öyküsünü.

Takvim olarak 21. Yüzyıla girilmiş olsa bile gereği konusunda henüz çok uzakta bulunan memleketin mevcut siyaset topluluğu, meraklılar, içinden geçilmekte olan ve giderek derinleşen olumsuz iktisadi konjonktürü anlamak için bu kitabı mutlaka ama mutlaka okumalıdır. 

Yazar: Nazif Ekzen
Adı: Türkiye Kısa İktisat Tarihi: 1946’dan 2008’e, İliştirilmiş Ekonomi. IMF ve Dünya Bankası Düzeninde 62 Yıl.
Editör: İlter Ertuğrul
Sayfa: 178
Yayınevi: ODTÜ Yayıncılık
Baskı Yılı ve Yeri: Temmuz 2009. Ankara