Dün 1 Mayıs Emek Bayramı idi. Kutlu Olsun…

O nedenle kütüphanelere değinmeden önce İzmir’de emekçilerin 1 Mayıs kutlamalarına ilk adımı attıkları 20 Nisan 1923 tarihli Ahenk Gazetesi aracılığıyla Amele Kardeşleri Davet başlığıyla yayınladıkları ilanı hatırlatmalı. Bu ilan, yaklaşan 1 Mayıs Bayramı nedeniyle gündemdeki konuları görüşmek üzere işçi örgütlerinden belirleyecekleri ikişer temsilciyi 23 Nisan 1923 akşamı Ali Paşa Meydanı’ndaki Tütün Amele Cemiyeti’nin merkezine davet ediyordu.1 Öyle anlaşılıyor ki; İzmir’deki ilk 1 Mayıs Bayramı, Cumhuriyet öncesinde 1923’ün 1 Mayısında kutlanmıştır.
 
Dijital bir çağda, elektronik eşkıyalık at koştururken farklı bir ifade ile bir tıkla bilgiye ulaşabildiği ve her şeyin ne yazık ki, Google hazretlerine danışıldığı bir dönemde kütüphanelerden bahsetmek nostalji gibi görünebilir. Ama bu doğru değildir.
 
Aslında zamanın akışına şahitlik etmeye en uygun mekânlar kütüphanelerdir. Düşünsenize, tarihi kayıtlara göre dünyanın en eski kütüphanesi M.Ö. 7. Yüzyılda Asur Devleti’nin başkenti Ninova’da kurulan Asurbanipal Kütüphanesi imiş. İlk kütüphane derken eski dönemlerde öğretim elemanlığı yaptığım SBF- Mülkiye’de sıklıkla sorduğum sınav sorularımdaki bir kavram aklıma geldi. Verbo Volant Scripta Menant yani Söz Uçar Yazı Kalır. Yazılar, kitaplara dönüşüp, raflar ve kütüphaneler oluşmuş. Oluşmuştur oluşmasına da günümüzde bu alan, bana göre gittikçe hüzünlü bir hal almaktadır. Özellikle bizim coğrafyada zaten kalem ile kâğıdın sevdası düşüktü, şimdi nerede ise ne kâğıt ne de kalem var ortalıkta. 
 
Pek bilinmez ama ülkemiz aslında her şeye rağmen bir kütüphane zengini sayılabilir. Öyle ki ülke genelinde biri Ankara’daki milli kütüphane, 1182’si halk, 610’u üniversite, 30 bin 618’i örgün ve yaygın eğitim kurumlarına bağlı olan toplam 32 bin 411 kütüphane faaliyet gösteriyor. Sayılar, (içeriklerinden bağımsız olarak) bu zenginliği kanıtlar niteliktedir.

Türkiye’de özel girişimle kurulan, kurulduğu tarihten beri “Milli” unvanını taşıyan ve kendi mütevazı mali imkânlarıyla 1912 yılından beri İzmir’in ve ülkemizin bilim ve fikir hayatına hizmet eden ve benim de ilk, orta ve lise yıllarımda ödev yapmak için ve sınavlara çalışmak için koşa koşa gittiğim mekân Milli Kütüphane’nin ilginç bir öyküsü vardır.2  Bu kitap mabedinde, 2022 itibariyle 1.462.052 adet kitap, 9060 adet ciltli gazete, 21.600 adet ciltli dergi, 3971 adet el yazması ve 1326 adet Rumca kaynak eser bulunmaktadır.3 Yeri gelmişken böyle bir eşsiz hazineye gözümüz gibi bakmalı, büyük kıskançlıkla korumalıyız.
 
Gelelim kadim kent İzmir’deki Belediye Kütüphanelerine…4

İzmir Büyükşehir Belediyesi Kütüphaneler Şube Müdürlüğü’nün idari birimlerinin de bulunduğu Kent Kütüphanesi, aslen konut olarak inşa edilmiş tarihi bir yapıdır. Cumhuriyet sonrası dönemde “Anadolu Kulübü” adı ile hizmet veren bu yapı; 2008 yılında Büyükşehir Belediyesi tarafından kütüphaneye dönüştürülmüş ve Kültürpark Açıkhava Tiyatrosu’nun altında yer alan kütüphane buraya taşınmıştır.

İzmir Büyükşehir Belediyesi'nin tarihi Anadolu Kulübü'nü restore ederek kentin kültür hayatına kazandırdığı Kent Kütüphanesi'nde 18.000 Türkçe, 31.300 İngilizce kitap ve çocuk bölümü, kütüphane kullanıcıları için okuma salonu ve etüt odası bulunmaktadır ve kütüphane haftanın yedi günü hizmet vermektedir.   

İzmir Büyükşehir Belediyesi, 2018 yılına kadar Alsancak Kent, Buca Yahya Kemal Bayatlı ve Güzelbahçe’deki kütüphaneleriyle hizmet veriyordu.

Bu kütüphanelere, bir anlamda üç yaşındaki Cumhuriyet Türkiye’sinin 1926 yılında gerçekleştirdiği Dünyanın İlk Yüzer Sergisi – Seyri Türkiye geleneğinden esinlenerek Bostanlı / Üçkuyular İskeleleri arasında sefer yapan arabalı feribotta özel olarak tasarlanan Ahmet Piriştina Vapur Kütüphanesi eklenmiştir. Türkiye’nin ilk “yüzen kütüphanesi” ile bu vesileyle tanışan İzmirliler, 2018 yılından itibaren vapurla seyahat ederken kitap okumanın ve ödünç alabilmenin keyfini yaşamaktadır.

2019 yılında M. Tunç Soyer’in başkan seçilmesiyle birlikte hem İzmir Büyükşehir Belediyesi’ne bağlı kütüphanelerin sayısında önemli bir artış hem de kütüphanecilik hizmetlerinde dikkat çekici bir değişim göze çarpmaktadır. Vapur kütüphanelerine, 2020 yılında Fethi Sekin ile 2021 yılında hizmete giren Uğur Mumcu Vapur Kütüphaneleri eklenmiş, böylelikle İzmirliler iki yeni yüzen kütüphaneye daha kavuşmuştur.

Bu dönemde; kütüphanecilik hizmetleri bakımından en çarpıcı yenilik, her türlü kaynağa elektronik ortamda erişim sağlamak amacıyla kurulan Şato Dijital Kütüphanesidir.

www.bizizmir.com.tr  adresi üzerinden 7 gün 24 saat erişime açık olan Şato Kütüphanesi’nin merkez yapısında; dijital veri tabanlarına, e-kitap ve e-dergilere ulaşmak için okuyucular hizmetine verilen 14 adet tablet bulunmaktadır. Kütüphanede, edebiyat, sanat, mimari, felsefe, arkeoloji, tarih, ekonomi, teknoloji, mühendislik, sağlık, matematik, çocuk-gençlik, çizgi roman vb. pek çok alanda yayımlanmış kitap ve dergiye ücretsiz erişmek mümkündür. Ayrıca, araştırmacılar, Felsefe Veri Tabanı, Torossa Akdeniz Çalışmaları Veri Tabanı, Türkçe E-Kitap Veri Tabanı, Doaj Index, Ulakbim, Tübitak gibi açık erişimli veri tabanlarından faydalanmaktadır. Dijital yayınlar haricinde; 2273 adet Türkçe ve 499 adet İngilizce kitap da açık raf sistemi ile okuyucuların hizmetindedir.

2020 yılı Mayıs ayında açılan Tarihi Havagazı Gençlik Yerleşkesindeki Araştırma Kütüphanesi, üniversite öğrencileri için düzenlenmiş yenilikçi bir kütüphane uygulamasıdır. Ön lisans, lisans, lisansüstü eğitim almakta olan öğrencilerin www.gencizmir.com  adresinden randevu alarak kullanabildiği araştırma kütüphanesi, aynı anda 64 kişinin yararlanabildiği bir merkezdir ve 3089 Türkçe, 745 İngilizce kitabıyla okuyucuların hizmetindedir. Kütüphanede, gençlerin araştırma yapabilmeleri için ciddi bir bilişim altyapısı da mevcuttur.

Tunç Soyer’in başkanlık döneminde 2020 yılında başlayan "Gezici Kütüphane" projesi ise; merkeze uzak köy ve mahallelerde kitaba erişimi sınırlı olan vatandaşların kitap ihtiyacını gidermek amacıyla düşünülmüş bir çalışmadır. Gezici Kütüphane, en büyük ilgiyi çocuklardan görmektedir ve içerisi kitapla-bilgiyle dolu iki otobüs, her ay İzmir’in en ücra yerleşimlerine giderek yediden yetmişe tüm vatandaşları kitaplarla buluşturmaktadır.

2021 yılında farklı amaçlara yönelik olarak üç yeni kütüphane daha açılmıştır;

• Buca Kasaplar Meydanı’nda 2021 yılında açılan Buca Işılay Saygın Kütüphanesi, 894 Türkçe ve 200 İngilizce kitapla okuyucularına butik kütüphane anlayışıyla hizmet vermektedir.
• Çevreci ve yenilikçi uygulamalarla sürdürülebilir tarımsal üretimi desteklemek amacıyla Sasalı İzmir Tarımı Geliştirme Merkezi bünyesinde kurulan kütüphanede ise ziraat dünyasına ilişkin 1819 Türkçe, 1217 İngilizce kitap bulunmaktadır.
• 2021 yılının son aylarında hizmet vermeye başlayan Yeşilyurt Mustafa Necati Kültür Merkezi Erbil Tuşalp Kütüphanesi’nde; unutulmaz gazeteci Erbil Tuşalp'e ait kitaplar bulunmaktadır ve Tuşalp’in birbirinden değerli kitapları meraklıların ilgisine sunulmuştur.

Büyükşehir Belediyesi Kütüphaneler Müdürlüğü bu hizmetlerin dışında, yurdun dört bir yanından resmi kanallarla yapılan başvuruları değerlendirerek kitap talep eden okullara, cezaevlerine, ihtiyaç sahibi benzer kurumlara kitap göndermekte ve kütüphane kurma süreçlerine yardımcı olmaktadır. Okudukları kitapları başka kitapseverlerle paylaşmak isteyen vatandaşlarımızın kitap bağışlarını kabul etmektedir. Ayrıca, 100.000’e yakın kitabı ve düzenlediği etkinlikler ile çağdaş kütüphanecilik hizmeti uygulamalarına ve de İzmirlilere kitap sevgisi aşılamaya devam etmektedir.

Başkan Tunç Soyer'in göreve geldiği günden itibaren periyodik olarak sürdürdüğü Kitap Bağışı Kampanyaları ile yardımsever vatandaşlardan gelen kitaplar, ihtiyaç sahibi kişi ve kurumlara ulaştırılmaktadır. Kampanyaların sonuncusu “Her Mahalleye Bir Kütüphane” sloganıyla, 31 Mart 2022 tarihinde Başkan tarafından 200 kitap bağışlanarak başlatılmıştır. Bu kampanyanın asıl amacı; dezavantajlı mahallelerde, kitaba ulaşmakta özellikle son dönemde yaşanan ekonomik krizin de etkisiyle zorluk yaşayan kişilere, muhtarlıklar aracılığı ile kitap ulaştırmak, bilgiye erişimlerini kolaylaştırmaktır.

Sevgili İzmirliler ve İzmir dostları, hepimiz bu Her Mahalleye Bir Kütüphane kampanyasına elden geldiğince, destek olmalı, omuz vermeliyiz. Bunca kütüphane ve bunca kitabı bir arada muhafaza eden kadim kent İzmir’deki hemşerilerime Aydınlama Çağının mühim bilgelerinden Denis Diderot’nun bir sözünü hatırlatarak yazıyı noktalayalım: “Tek dostum kitaplarım, tek düşmanım cahil dostlarımdır”. 

• 1. İzmir’deki 1 Mayısların tarihi için Dr. Erkan Serçe hocanın İzmir’in 1 Mayıs Tarihi başlıklı makalesine göz atılmalıdır. Bahse konu yazı için https://www.birgun.net/haber/izmir-in-1-mayis-tarihi-299802 linkini kullanabilirsiniz.
• 2. İzmir Milli Kütüphane’nin ilginç öyküsü için http://www.izmirmillikutuphane.com/Kutuphanemiz-Tarihcesi linkini kullanabilirsiniz. Ayrıca, 10 Ocak 2022 tarihinde kaleme aldığım “ Kadim Kent İzmir, 18 Yaşındaki Ahmet Priştina Kent Arşivi ve Müzesi (APİKAM)“ başlıklı makalem için de lütfen bakınız; https://haber.sol.org.tr/yazar/kadim-kent-izmir-18-yasindaki-ahmet-pris….
• 3. İzmir Milli Kütüphane Vakfı Başkanı Sayın Ulvi Puğ ve Sayın Mehmet Soysal’a teşekkürlerimle.
• 4. İzmir Büyükşehir Belediyesi Kütüphaneler Şube Müdürü Sayın Nezihe İncegöz ve ekibine bilgiler ve fotoğraflar için teşekkür ederim.